21. yüzyılın hastalığı manik depresyon

Depresyon 20’nci yüzyılın hastalığıydı. Ä°laçla depresyon tedavisi ise aynı grupta yer alan bir baÅŸka hastalığın 21’inci yüzyılın başında patlamasına yol açtı. Manik depresyon vakaları tüm dünyada yüzde 150 arttı. Tıp dünyası, alışveriÅŸ çılgınlığı, cinsel açlık gibi belirtiler veren maniyi tetiklemeden depresyonu tedavi etmenin yollarını arıyor.Ä°statistiklere göre her beÅŸ kadından ve her on erkekten biri depresyonla karşı karşıya. Kimi kendi depresyonuyla baÅŸ edebilirken, kimi de ilaç tedavisine ve psikoterapiye ihtiyaç duyuyor. Bir yandan da psikiyatrlar son yıllarda antidepresan ilaçların manik depresif vakaların artışına yol açtığına dikkat çekiyorlar.Depresyon bazen sadece depresif belirtilerle seyrediyor. Buna ‘tek uçlu depresyon’ deniyor. Hastanın hayata karşı isteÄŸi, zevk duygusu, enerjisi, dürtüleri, motivasyonu azalıyor. Umutsuzluk, karamsarlık, keder duygusu hakim oluyor. Hareketleri yavaÅŸlıyor, kendisini deÄŸersiz, suçlu, günahkar, iÅŸe yaramaz, yaÅŸamayı hak etmeyen hatta bazen ölmesi gereken biri olarak görmeye baÅŸlıyor. Ä°ÅŸtah, uyku ve cinsel istekleri bozuluyor. Suskun ve durgun olmasının yanı sıra, anlama, kavrama, dikkat, düşünme yetenekleri de bozuluyor. ‘İki uçlu depresyon’ ya da ‘bipolarite’ denilen manik depresyon vakalarında ise hastalık farklı seyrediyor. Sıklıkla önce depresyon yaÅŸanıyor, ardından manik dönem geliyor. Tedavi buna göre düzenleniyor. Ancak o güne kadar mani belirtileri hiç görülmemiÅŸse iÅŸler karışıyor. Depresyonu tedavi etmek için verilen ilaçlar, hastanın mani aÅŸamasına geçmesini kolaylaÅŸtırabiliyor. Bu dönemde hastalar, yakınlarını sevindirecek davranışlar sergileyip, birden hayata pencerelerini açıyor. DopinglenmiÅŸ gibi, bitmek tükenmez bir enerjiyle dolup, aşırı neÅŸeleniyorlar. Özgüven patlamasıyla birlikte bazı dürtüleri kontrol edilemez hale geliyor. Işık, hava, hatta yastık gibi basit bazı objelerden bile mutluluk çıkarmayı becerirken, durmadan ÅŸarkı söyleyip, kendi kendilerine dans ediyorlar. Özgüven patlaması kendilerini kral, baÅŸbakan, süper zengin, dáhi gibi görmelerine neden olabiliyor. Bu arada alışveriÅŸ çılgınlığına giriyorlar. Kredi kartlarıyla büyük miktarda alışveriÅŸ yapıp, büyük yatırımlar ve projelere girmeye teÅŸebbüs ediyorlar. İçlerindeki cinsel dürtü dışarı taşıyor, her türlü maceraya açık hale geliyorlar. ÇoÄŸu kere bu dönemi yine çökkünlük, yani depresyon izliyor.TATSIZ MANÄ°LERBipolar bozukluÄŸu bulunan herkeste manik neÅŸe hali görülmüyor. Bazı hastalarda neÅŸenin yerini öfke alıyor. Tanınması daha zor olan bu hastaların manisine ‘tatsız mani’ deniyor. Çok çabuk sinirlenmeye, bağırıp çağırmaya, vurmaya, en ufak etkiyle patlayacak bir bomba gibi hareket etmeye baÅŸlıyorlar. Hatta küfür, dayak bile görülebiliyor. Peki hem manik hem de depresif dönemi aynı anda yaÅŸayanlar var mı? Evet, var. Onlara ‘miks’ veya ‘karma epizot’ deniyor. Nadir rastlanıyor, tanısı zor. Hasta çok güçlü olduÄŸunu, dünyayı yerinden oynatacağını; iki dakika sonra ise suçlu ve günahkar olduÄŸunu, ölmesi gerektiÄŸini düşünebiliyor. Büyük bir neÅŸeyle gülerken, az sonra derin bir hüzünle aÄŸlamaya ve hayattan hiçbir zevk almadığını söylemeye baÅŸlayabiliyor. Prof. Dr. Olcay Yazıcı’ya göre bu belirtilerin ‘borderline’ vakalarından farkı, hastaların çoÄŸunlukla davranışlarının bilincinde olması. Borderline vakaları eylemlerini bilincine varmadan gerçekleÅŸtiriyor.Prof. Dr. Olcay Yazıcı Ä°stanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı BaÅŸkanıMANÄ°YE GÄ°RENLERE ANTÄ°DEPRESAN VERÄ°LMEZAntidepresen ilaçları bazı hastalarda ömür boyu kullanıyoruz. Yüksek doz veriyoruz, yine de manik ataklara yol açmıyor. Bazı hastalarda ise birkaç haftalık, düşük doz tedavisinde bile manik atak ortaya çıkabiliyor. Bu kesinlikle ilacın yan etkisi ya da bilinçsiz, yüksek dozda verilmesiyle ilgili deÄŸil, tamamen kiÅŸideki bipolar eÄŸiliminin o güne kadar gizli kalmasıyla ilgili. Bipolariteye yatkınlık bazen o güne kadar hasta ve yakınları tarafından fark edilmemiÅŸ olabilir. Bu kiÅŸiler antidepresan alınca beyinde gizli kalan bir eÄŸilim su yüzüne çıkıyor, hasta mani sürecine giriyor. Tüm dünyada bipolar vakalarda artış olduÄŸu kabul ediliyor. Eskiden her 100 kiÅŸiden birinde görülürken, ÅŸimdi 2.5’a çıktı. Alt tipleri keÅŸfedilmeye baÅŸlandı. Bipolar hastalığın koruma tedavisinde lityum bir numaralı seçenek. Nüksleri, atakları durduruyor. Hem mani hem de depresyona geçiÅŸi engelliyor. Normal depresyon antidepresan ve elektroÅŸokla tedavi olurken, manik depresiflere antidepresanla lityum veriliyor.Prof. Dr. Esat Göktepe Marmara Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı öğretim üyesiDEPRESYONDA PSÄ°KOTERAPÄ° YETMEZVücudun beyin dışındaki tüm hücreleri arasındaki iletiÅŸim elektrikseldir. Beyin hücreleri arasında ise mesaj alışveriÅŸi kimyasal yolla yapılır. Bozulan beyin kimyası sonucu ortaya çıkan depresyon, ilaç tedavisi ile beyin kimyası düzeltilerek tedavi edilir. Ciddi boyuttaki bir depresyonda sadece psikoterapi iÅŸe yaramaz. Bazı hastalara konuÅŸarak ulaÅŸmak bile mümkün olmaz. Bu tür vakaların mutlaka ilaçla tedavi edilmesi gerekir. Depresyon tanısı ve tedavisi yapılırken beÅŸ temel eksen göz önüne alınır: Hastalık tanısı, hastalığın kiÅŸiliÄŸiyle ilgili özellikler, sahip olduÄŸu hastalıklar, son bir yıl içinde yaÅŸadığı stresler, yaÅŸamında görevlerini yerine getirip getiremediÄŸi. Bazen hastayı daha iyi anlayabilmek için çok iyi tanıyan yakınlarıyla görüşmek isteriz. Ailede iki kutuplu hastalık olduÄŸunu saptadığımızda antidepresanla birlikte koruyucu ilaçları da vermemiz gerekiyor. Ciddi depresyon vakalarının yüzde 15’inde intihar riski var.Â