20 soruda 'Kuş gribi'

1 Hangi grip virüsleri insanlarda salgına yol açar?

A, B ve C olmak üzere üç tip grip (influenza) virüsü var. İnsanda büyük salgınlara yol açabilen A grubu virüsler; kuş, domuz, at, balina ve diğer bazı hayvanları etkiler. Vahşi kuşlar, bu virüslerin doğal konaklarıdır. Hastalanmadan dışkılarında taşıyabilirler. İnfluenza A virüsleri yüzeylerinde bulunan hemaglutinin (HA) ve nöraminidaz (NA) proteinlerine göre alt tiplere ayrılırlar. 16 farklı HA ve 9 farklı NA alt tipi var. Şu anda sadece 3 influenza A alt tipi (H1N1, H1N2 ve H3N2) insanlar arasında dolaşıyor. İnfluenza A, büyük çapta salgınlar yapabilir. İnfluenza B sadece insanlarda bulunur ve salgınlar yapabilir. İnfluenza C ise salgına yol açmaz, hafif hastalığa neden olur.

2 Bildiğimiz griple kuş gribi arasındaki fark nedir, adı neden böyle?

Kuş gribi, influenza A virüsü içeren hastalıktır. Ama tüm influenza A tiplerini kuş gribine sokamıyoruz. İnsanlar arasında dolaşan 3 influenza A virüsü de insan gribi kapsamında. Kuş gribi deyince esas olarak kuşlarda görülen alt tipleri kastediyoruz.

3 Kuş gribi hayatımıza ne zaman ve nasıl girdi?

1997’de Hong Kong’da tespit edildi. 18 kişi hastalandı, 6’sı öldü.

4 Virüsü nasıl oluştu? Daha önceki yıllarda biliniyor muydu?

Kanatlılarda toplu ölüme yol açtığı biliniyordu. Yeni olan solunum yollarına tutunma özelliği geliştirip insan enfeksiyonlarına yol açabilmesi.

5 İnsanları nasıl etkiliyor?

Tipik grip belirtileri verebilir. Yani yüksek ateş, öksürük, boğaz ve adale ağrıları olur. Bazı tipleri (H7) göz enfeksiyonuna, bazıları ishal, karın ağrısı, bulantı, burun kanaması, zatürree, solunum yetmezliği ve ölümcül olabilecek sorunlara yol açabilir.

6Kanatlılar arasında bulaşması kolay mı?

Tavuk, hindi, ördek gibi evcillere hızla bulaşıp öldürebilir.

7Kanatlılardan insanlara nasıl geçiyor?

Enfekte kuşlar; tükürük, burun akıntıları ve dışkılarıyla virüsü saçar. Temas, bulaşmaya neden olur. İnsanlara da kümes hayvanları kanalıyla, aynı yolla bulaştığı düşünülüyor.

8 Bugüne kadar kaç kişi kuş gribinden yaşamını kaybetti?

2003’ten bu yana H5N1 ile 112 kişi hastalandı, 57 kişi öldü.

9 İnsandan insana bulaşıyor mu?

Çok nadir. Ancak üçüncü kişiye bulaşma örneği henüz saptanamadı.

10 Tedavisi nasıl yapılıyor? İlacı var mı?

Piyasadaki dört insan gribi ilacı A tipi virüslerde etkili. Ancak bazı virüsler ilaca karşı dirençli hale gelebilir. Şu ana dek en fazla problem yaratan H5N1, zaten Amantadine ve Rimantadine’e karşı direnç geliştirdi. Türkiye’de satılan Oseltamivir ve Zanamivir, çoğu kuş gribi virüsüne etkili.

11 Hangi ülkeleri etkisi altına aldı?

Yakın dönemde Kamboçya, Çin, Endonezya, Japonya, Laos, Güney Kore, Tayland ve Vietnam’da küçük salgınlar görüldü. Ayrıca ABD’nin birkaç eyaletinde, Rusya, Kazakistan, Hollanda ve Kanada’da saptandı.

12 Kimler risk grubunda?

Asya’da etkilenen ülkelere seyahat edenlerde görülmesi mümkün.

13 Pandemi bekleniyor. Pandemi nedir?

Bir hastalığın dünya çapında, yaygın salgın yapmasıdır. Kuş gribi, kolayca insandan insana bulaşma özelliği geliştirdiğinde, bağışıklık da olmadığından, büyük bir salgına yol açmasından korkuluyor. Dünya Sağlık Örgütü ve birçok bilim adamına göre yakın gelecekte bir pandemi oluşma olasılığı yüksek.

14 Korunmak mümkün mü?

Salgın görülen ülkelerde, hayvanların dışkısıyla kirlenmiş olabilecek yüzeylerden uzak durulmalı. Kanatlılarda salgın görüldüğünde itlaf en etkili yol. Yaygın ilaç kullanımının da salgını kontrol etmede rolü olabilir.

15 Aşısı geliştirildi mi? Mevcut grip aşıları koruyucu mu?

H5N1’e karşı aşının insan deneyleri Nisan 2005’te başladı. Aşı üretimine geçilmesi planlanıyor. Mevcut aşılar, kuş gribine karşı koruyucu değil.

16Görülme sıklığı hangi mevsimlerde artıyor?

İnsan gribi kuzey yarı kürede en çok aralık-mart arası salgın yapar. Kuş gribi herhangi bir ayda görülebilir.

17Kuş gribi Türkiye’ye gelebilir mi?

Türkiye göçmen kuşların rotasında, teorik olarak etkilenebilir. Yakın geçmişte Sibirya ve Orta Asya’da kuşlarda görülen salgın Avrupa’yı kaygılandırmıştı. Göç halindeki kuşların gittiği yörelerde oluşabilecek bir salgın ülkemize de potansiyel tehdit oluşturabilir.

18Ülkeler hangi önlemleri alıyor?

Bazı ülkeler, ilaç (özellikle Oseltamivir) stokluyor. Dünya Sağlık Örgütü yeterli stok bulunmadığını ve ilacın üretiminin yetersiz olduğunu bildiriyor.

19Dünya Sağlık Örgütü’nün konuyla ilgili uyarısı nedir?

Her ülkenin önlem planı hazırlamasını öneriyor. Hayvan ve insan sağlığı kuruluşları arasında koordinasyon sağlanmalı, kırsal bölgedeki çiftçiler eğitilmeli, mümkünse yerel aşı üretimi için hazırlık yapılmalı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın kuş gribi için bir talimnamesi bulunuyor. Sağlık Bakanlığı da hazırlığa başladı. Şüpheli vakaların hızla tespit edilebileceği analiz merkezleri kararlaştırılmalı, toplu kuş ölümlerini tespit edip, araştırıp sınırlamaya yönelik hazırlıklar yapmalı. Birçok ülkede hayvanların itlaf edilme bedellerinin ödenmemesi salgının tanınma ve kontrol altına alınmasını zorlaştırıyor. Muhtemel bir salgında hastanelerimizde uygun tedavi ve enfeksiyon kontrol önlemlerinin alınması için koşullar hazırlanmalı.

20 Kişilere düşen görevler nedir?

Salgın anında kümes hayvanlarının salgı ve dışkısıyla teması önleyecek önlemler alınmalı. Toplu yerlerde bulunmaktan kaçınmalı, mümkünse antiviral koruyucu ilaç kullanmalı.