17 ilde, 2908 kişiyle, yüzyüze
Güncelleme Tarihi:
Ayda KAYAR
Oluşturulma Tarihi: Temmuz 24, 2005 01:47
Amacı: Türk halkının cinsellikle ilgili görüş ve düşüncelerinin tespit edilmesi ve cinsellikle ilgili değer ve yargılarının geniş kapsamda incelenmesi
Kapsamı: 17 il merkezinde, 13 yaş üstü 2908 kişi, kent geneli temsili örneklem
Model: yüzyüze görüşme ve kendi doldurma
Görüşme süresi: 40-60 dakika
Kapsayan iller: İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kırklareli, Manisa, Denizli, Adana, Antalya, Konya, Kayseri, Samsun, Trabzon, Erzurum, Malatya, Diyarbakır ve Gaziantep.
Yöntem: Çok aşamalı tesadüfi örnekleme yöntemi, eğitim ve sosyo-ekonomik statü, cinsiyet ve yaş değişkenleri için ağırlıklandırma
Saha tarihleri: 21 Mart-16 Nisan 2005
Saha ekibi: 95’i kadın, 106’sı erkek 201 deneyimli anketör
TERAPİ YAŞAMIŞ GİBİ OLDULAR
Anket yapılırken, gelen cinselliğe ilişkin özel soruların yer aldığı bölümler, anket katılımcıları tarafından dolduruldu. Bu, ankete yanıt verenlerin oldukça rahatlamasını sağladı. Hatta kendini terapiden çıkmış gibi hissettiğini söyleyenler bile oldu. Doldurulan anketler, yanıtlayanlar tarafından zarflara koyulup, yapıştırılarak, anketörlere teslim edildi. Görüşülen kişilerden okuma yazma bilmeyenler, soruları anketörle birlikte yanıtladılar.
YAŞA GÖRE SORU FORMU
Sorular, TNS PİAR ve Hürriyet Gazetesi yöneticileri tarafından, Profesör Ali Atıf Bir’in danışmanlığında belirlendi. 13-17 yaş arası ve 18 yaş üstündeki kişilere farklı soru formları verildi. 13-17 yaş grubuna, 18 yaş üzeri kişilere yöneltilen, değer yargılarını, alışkanlıklarını ve hayata ve cinselliğe bakışlarını zedeleyebilecek bazı sorular sorulmadı. Bu gruptakilerin velilerine araştırmanın amacını, içeriğini ve verecekleri bilgilerin gizli kalacağını anlatan bir mektup verildi. Veli, okuma-yazma bilmiyorsa, mektup anketör tarafından okundu.
ARAŞTIRMA KOTALARLA YAPILDI
Araştırma sonuçlarının tüm Türkiye’yi gösterebilmesi için yaş, cinsiyet, sosyo-ekonomik durum ve eğitim durumunda kotalar kullanıldı.
Anket yapılacak kişileri belirlemek için ‘çok aşamalı tesadüfi örnekleme’ yöntemi tercih edildi. Buna göre önce metropollerle, tüm coğrafi bölgelerden en kalabalık 17 il belirlendi.
Ardından mahalleler, sokaklar belirlendi ve anketörler tesadüfi yöntemle haneleri belirledi. Hanelerde görüşülecek, kotaya uygun kişiler birden fazla ise doğum günü en yakın olan tercih edildi.
TELEFONLA KONTROL
Saha çalışması bittikten sonra, her anketörün yaptığı anketlerin yüzde 40’ı yapılış yeri, tarzı konularında telefonla teyit edildi. Ayrıca, süpervizörler, her anketörün yaptığı anketlerin yüzde 34’ünün adres kontrolünü yaptı. Kontrol sırasında, sağlıklı sonuçlar elde etmeyi engelleyecek bir ankete rastlandığında, o anketörün yaptığı tüm anketler iptal edilerek, yenilendi.
Araştırma kapsamında, kontroller sırasında geçersiz olduğu tespit edilen veya kota sapmalarına neden olan 39 anket iptal edildi. Son olarak, araştırmanın bulguları sonuçların tutarlı, mantıklı ve anlamlı olup olmadığını anlamak için üç aşamalı teknik çalışma ile incelendi.
ANKETE CEVAP VERENLERİN İLGİNÇ TEPKİLERİ
Tesettürlü genç kız: Çok rahatladım, içimi boşalttım, keşke psikologlar da böyle yazıyla yanıtlamamızı sağlasa
Cinsellik Araştırması için anketler yapılırken oldukça ilginç, hatta komik anlar da yaşandı. Kimi denekler, sorular karşısında farklı tepkiler verdiler. İşte onlardan bazıları...
‘Okullarda cinsel eğitim verilmeli mi?’ sorusu üzerine 30’lu yaşlardaki erkek:
‘Nasıl yani uygulamalı mı, okullar ne hale gelir o zaman?’ (İSTANBUL)
17 yaş altındaki bir genç kızla anket yapmak isteyen anketöre babanın tepkisi:
‘Kızıma koca mı buldunuz? Ben onu evermek istemiyorum.’ (İSTANBUL)
50 yaş üzerindeki bir erkeğe, cinsel birleşme sıklığı sorulduğunda:
‘Bu yaştan sonra insanlara böyle sorular sorulmaz!’ (İSTANBUL)
Aynı soruyu yanıtlayan 72 yaşında erkek:
‘Ben 62 yaşında evlenebildim. Benden ne köy olur, ne kasaba,’ (İSTANBUL)
30’lu yaşlarda, anket sorularını yanıtladığını eşine söylemeyen erkek, elinde zarfla yakalanınca, eşinin tepkisi: ‘Bu kadar özel soruları nasıl yanında ben olmadan yanıtlarsın. Hepsini inceleyeceğim’ (İSTANBUL)
Tesettürlü genç kız, soruları yanıtladıktan sonra: ‘Çok rahatladım, içimi boşalttım. Keşke psikologlar da böyle yazıyla yanıtlamamızı sağlasa.’ (İSTANBUL)
AB takıntılı bir deneğin soruları yanıtlamadan önce sordukları: ‘Bu anketi kim yaptırıyor? AB mi? Ailelerimizi inceleyip, bizi de kendilerine benzetecekler, değil mi? Çoluk çocuk sokağa çıkamaz hále geleceğiz.’ (İSTANBUL)
BÖYLE ŞEYLERİ KALDIRAMAYIZ
Gaziantep’te anket önerilenlerin soruları gördükten sonra tepkileri:
- Size ne bizim özel hayatımızdan?
- Seni ilgilendirmez!
- Yatağımı elimden alacaksın!
- Siz sapık mısınız?
- Biz Türkiye’de yaşıyoruz; böyle şeyleri kaldıramayız.
Malatya’da konuşulan kadınların büyük bir çoğunluğunun, eşlerinin performanslarına ilişkin verdikleri yanıt:
‘Beni fazlasıyla tatmin ediyor’ (MALATYA)
Kişisel cinsellik soruları sırasında bir erkek: ‘Sana ne benim özel hayatımdan.’ (Der ve anketöre tokat atar -ERZURUM)
14 yaşındaki bir denek, sorulara öylesine yanıtlar verir ki detaylı bilgisi anketörü şaşırtır. (BURSA)
Cinsellikle ilgili anketi ret nedeni: ‘Benim cinsellikle ilgili herhangi bir problemim yok!’ (BURSA)
Anketörün özel notu: Denek 45-50 yaşlarında. Her gün seks yapıyor ve cinsel ilişki süresi 40-50 dakika.
ÖNCE KARISINI DÖVDÜ SONRA ANKETÖRÜ
Kayseri’nin Talas ilçesinde, erkek saha çalışanının çaldığı kapıyı 20-25 yaşlarında bir kadın açar. Saha çalışanı, evin beyi ile görüşmek istediğini söyler. Kadın ısrarla anketi kendisiyle yapmasını ister. Anketin konusunu öğrendikten sonra da anketörü eşinin biraz sonra geleceğini belirterek içeri çağırır. Az sonra 40-45 yaşlarındaki erkek eve gelir. Anket konusunu inceleyen erkek, önce eşini, sonra anketörü döver. Anketör, karakola şikayette bulunduktan sonra, işinden ayrılır. (KAYSERİ)
MURAT KUTLU (SAHA DİREKTÖRÜ)
Türkiye’de yapılan en kapsamlı araştırma
Türkiye’de insanlar, bu tür soruları kolay yanıtlamıyorlar. İkna etmek gerekiyor. Orta yaşın üzerindekilerle çalışmak daha da zor. Bu nedenle anketörleri deneyimliler arasından dikkatle seçtik. Ama yine de bundan 10-15 yıl öncesine baktığımızda çok fark var. Medyada yer alan haber, program ve dizilerin cinselliğe bakışı, bu konuyu biraz daha rahat konuşulur hale getirdi. Ancak bu araştırmada temas kurduğumuz kişilerin yüzde 38’i anketörlerimizi geri çevirdi veya anketi yarıda kesti. Bu çok yüksek bir oran. Bir çok ankette bu oran yüzde 3-5’leri geçmez. Bence, bu cinsellik araştırması, Türkiye’de yapılan en kapsamlı araştırma.
FEYYAZ KARA (45 yaşında-5 yıldır anketör)
50 yaşın üzerindeki erkekler zorladı
En çok zorlayan 50 yaşın üzerindeki erkeklerdi. Çoğu kişi, neden böyle bir araştırma yapıldığını sordu. Hangi kuruluşun bu araştırmayı yaptığı en çok karşılaştığımız soruydu. Ancak anketin sonunda, çoğu kişi, araştırmanın geniş kapsamını onayladığını söyledi. Bir zorluk da Türk aile yapısı nedeniyleydi. Örneğin çocuklar, anketi anne ve babalarının yanında rahat cevaplayamıyorlardı.
GÜLÜMSER GÜNEŞ (25 yaşında-2.5 yıldır anketör)
Kadınlar eşlerinden ve oğullarından korktu
Kadınlar, bu ankete cevap verdiklerini eşlerinin ve oğullarının duymasından korkuyorlardı. İkna etmek güçtü. Yaşlılarla çalışmak eğlenceliydi. Eğitim ve gelir düzeyi yüksek olanları ikna etmek daha kolaydı. Bazı kadınların, yazılı bölümde soruları yanıtlarken, yüzlerinin kızardığına şahit oldum.
ANKETE KATILAN TUNÇ ERGEN
(32 YAŞINDA-İNTERNET KAFE İŞLETMECİSİ KAĞITHANE/İSTANBUL)
Böyle bir anketin Türkiye’de yapıldığına inanamadım
Bekarım, ailemle birlikte yaşıyorum. Anketör evime geldi. Memnuniyetle yanıt verdim. Ancak sorular ilerledikçe, böyle bir anketin Türkiye’de yapıldığına inanamadım. İlişki sıklığı ve süresine ilişkin sorularda iyice şaşırdım. Çünkü bizim ülkemizde cinsellik hálá bir tabu. Bu soruları Türkler’in yanıtlamasının zor olduğunu düşünüyordum. Araştırmanın bitmiş olması çok güzel. Artık toplum kültürünün, bunları konuşabilir hale gelmesi lázım. Bu anketin yapılması ve yayınlanmasının tabuların yıkılmasına yardımcı olacağını düşünüyorum. Bu arada soruları kadın anketörlerin kadınlara, erkek anketörlerin erkeklere sorması çok rahatlatıcıydı.
30 yıllık tecrübe
Pazar araştırma sektörüne 1975 yılında giren Piar Şirketi, 1994-2000 yılları arasında Avrupa’nın en büyük, dünyanın ikinci büyük uluslararası araştırma grubu TNS’in lisansörlüğünü üstlendi. 2003 yılında bu şirket tarafından satın alındı ve adı TNS Piar oldu. Şirket, sosyal ve siyasi araştırmalar, medya araştırmaları ve tüketici araştırmalarında uzmanlaştı. Deneyimli araştırma, saha ve bilgi teknolojisi uzmanlarından oluşan 85 kişilik kadrosu var. Şirket yetkilileri, hedeflerini, müşterilerinin içinde bulundukları dünyalarını anlamada en iyi olmak, tehditlerini ve fırsatlarını en önce farketmek, gelecekleri ile ilgili en geniş pencereyi açmak olarak sıralıyor, ‘bilgi danışmanlığı’ rollerinin gün geçtikçe daha fazla benimsendiğinin altını çiziyorlar.
Anket yapılırken, gelen cinselliğe ilişkin özel soruların yer aldığı bölümler, anket katılımcıları tarafından dolduruldu. Bu, ankete yanıt verenlerin oldukça rahatlamasını sağladı. Hatta kendini terapiden çıkmış gibi hissettiğini söyleyenler bile oldu. Doldurulan anketler, yanıtlayanlar tarafından zarflara koyulup, yapıştırılarak, anketörlere teslim edildi. Görüşülen kişilerden okuma yazma bilmeyenler, soruları anketörle birlikte yanıtladılar.
YAŞA GÖRE SORU FORMU
Sorular, TNS PİAR ve Hürriyet Gazetesi yöneticileri tarafından, Profesör Ali Atıf Bir’in danışmanlığında belirlendi. 13-17 yaş arası ve 18 yaş üstündeki kişilere farklı soru formları verildi. 13-17 yaş grubuna, 18 yaş üzeri kişilere yöneltilen, değer yargılarını, alışkanlıklarını ve hayata ve cinselliğe bakışlarını zedeleyebilecek bazı sorular sorulmadı. Bu gruptakilerin velilerine araştırmanın amacını, içeriğini ve verecekleri bilgilerin gizli kalacağını anlatan bir mektup verildi. Veli, okuma-yazma bilmiyorsa, mektup anketör tarafından okundu.
ARAŞTIRMA KOTALARLA YAPILDI
Araştırma sonuçlarının tüm Türkiye’yi gösterebilmesi için yaş, cinsiyet, sosyo-ekonomik durum ve eğitim durumunda kotalar kullanıldı.
Anket yapılacak kişileri belirlemek için ‘çok aşamalı tesadüfi örnekleme’ yöntemi tercih edildi. Buna göre önce metropollerle, tüm coğrafi bölgelerden en kalabalık 17 il belirlendi.
Ardından mahalleler, sokaklar belirlendi ve anketörler tesadüfi yöntemle haneleri belirledi. Hanelerde görüşülecek, kotaya uygun kişiler birden fazla ise doğum günü en yakın olan tercih edildi.
TELEFONLA KONTROL
Saha çalışması bittikten sonra, her anketörün yaptığı anketlerin yüzde 40’ı yapılış yeri, tarzı konularında telefonla teyit edildi. Ayrıca, süpervizörler, her anketörün yaptığı anketlerin yüzde 34’ünün adres kontrolünü yaptı. Kontrol sırasında, sağlıklı sonuçlar elde etmeyi engelleyecek bir ankete rastlandığında, o anketörün yaptığı tüm anketler iptal edilerek, yenilendi.
Araştırma kapsamında, kontroller sırasında geçersiz olduğu tespit edilen veya kota sapmalarına neden olan 39 anket iptal edildi. Son olarak, araştırmanın bulguları sonuçların tutarlı, mantıklı ve anlamlı olup olmadığını anlamak için üç aşamalı teknik çalışma ile incelendi.
ANKETE CEVAP VERENLERİN İLGİNÇ TEPKİLERİ
Tesettürlü genç kız: Çok rahatladım, içimi boşalttım, keşke psikologlar da böyle yazıyla yanıtlamamızı sağlasa
Cinsellik Araştırması için anketler yapılırken oldukça ilginç, hatta komik anlar da yaşandı. Kimi denekler, sorular karşısında farklı tepkiler verdiler. İşte onlardan bazıları...
‘Okullarda cinsel eğitim verilmeli mi?’ sorusu üzerine 30’lu yaşlardaki erkek:
‘Nasıl yani uygulamalı mı, okullar ne hale gelir o zaman?’ (İSTANBUL)
17 yaş altındaki bir genç kızla anket yapmak isteyen anketöre babanın tepkisi:
‘Kızıma koca mı buldunuz? Ben onu evermek istemiyorum.’ (İSTANBUL)
50 yaş üzerindeki bir erkeğe, cinsel birleşme sıklığı sorulduğunda:
‘Bu yaştan sonra insanlara böyle sorular sorulmaz!’ (İSTANBUL)
Aynı soruyu yanıtlayan 72 yaşında erkek:
‘Ben 62 yaşında evlenebildim. Benden ne köy olur, ne kasaba,’ (İSTANBUL)
30’lu yaşlarda, anket sorularını yanıtladığını eşine söylemeyen erkek, elinde zarfla yakalanınca, eşinin tepkisi: ‘Bu kadar özel soruları nasıl yanında ben olmadan yanıtlarsın. Hepsini inceleyeceğim’ (İSTANBUL)
Tesettürlü genç kız, soruları yanıtladıktan sonra: ‘Çok rahatladım, içimi boşalttım. Keşke psikologlar da böyle yazıyla yanıtlamamızı sağlasa.’ (İSTANBUL)
AB takıntılı bir deneğin soruları yanıtlamadan önce sordukları: ‘Bu anketi kim yaptırıyor? AB mi? Ailelerimizi inceleyip, bizi de kendilerine benzetecekler, değil mi? Çoluk çocuk sokağa çıkamaz hále geleceğiz.’ (İSTANBUL)
BÖYLE ŞEYLERİ KALDIRAMAYIZ
Gaziantep’te anket önerilenlerin soruları gördükten sonra tepkileri:
- Size ne bizim özel hayatımızdan?
- Seni ilgilendirmez!
- Yatağımı elimden alacaksın!
- Siz sapık mısınız?
- Biz Türkiye’de yaşıyoruz; böyle şeyleri kaldıramayız.
Malatya’da konuşulan kadınların büyük bir çoğunluğunun, eşlerinin performanslarına ilişkin verdikleri yanıt:
‘Beni fazlasıyla tatmin ediyor’ (MALATYA)
Kişisel cinsellik soruları sırasında bir erkek: ‘Sana ne benim özel hayatımdan.’ (Der ve anketöre tokat atar -ERZURUM)
14 yaşındaki bir denek, sorulara öylesine yanıtlar verir ki detaylı bilgisi anketörü şaşırtır. (BURSA)
Cinsellikle ilgili anketi ret nedeni: ‘Benim cinsellikle ilgili herhangi bir problemim yok!’ (BURSA)
Anketörün özel notu: Denek 45-50 yaşlarında. Her gün seks yapıyor ve cinsel ilişki süresi 40-50 dakika.
ÖNCE KARISINI DÖVDÜ SONRA ANKETÖRÜ
Kayseri’nin Talas ilçesinde, erkek saha çalışanının çaldığı kapıyı 20-25 yaşlarında bir kadın açar. Saha çalışanı, evin beyi ile görüşmek istediğini söyler. Kadın ısrarla anketi kendisiyle yapmasını ister. Anketin konusunu öğrendikten sonra da anketörü eşinin biraz sonra geleceğini belirterek içeri çağırır. Az sonra 40-45 yaşlarındaki erkek eve gelir. Anket konusunu inceleyen erkek, önce eşini, sonra anketörü döver. Anketör, karakola şikayette bulunduktan sonra, işinden ayrılır. (KAYSERİ)
MURAT KUTLU (SAHA DİREKTÖRÜ)
Türkiye’de yapılan en kapsamlı araştırma
Türkiye’de insanlar, bu tür soruları kolay yanıtlamıyorlar. İkna etmek gerekiyor. Orta yaşın üzerindekilerle çalışmak daha da zor. Bu nedenle anketörleri deneyimliler arasından dikkatle seçtik. Ama yine de bundan 10-15 yıl öncesine baktığımızda çok fark var. Medyada yer alan haber, program ve dizilerin cinselliğe bakışı, bu konuyu biraz daha rahat konuşulur hale getirdi. Ancak bu araştırmada temas kurduğumuz kişilerin yüzde 38’i anketörlerimizi geri çevirdi veya anketi yarıda kesti. Bu çok yüksek bir oran. Bir çok ankette bu oran yüzde 3-5’leri geçmez. Bence, bu cinsellik araştırması, Türkiye’de yapılan en kapsamlı araştırma.
FEYYAZ KARA (45 yaşında-5 yıldır anketör)
50 yaşın üzerindeki erkekler zorladı
En çok zorlayan 50 yaşın üzerindeki erkeklerdi. Çoğu kişi, neden böyle bir araştırma yapıldığını sordu. Hangi kuruluşun bu araştırmayı yaptığı en çok karşılaştığımız soruydu. Ancak anketin sonunda, çoğu kişi, araştırmanın geniş kapsamını onayladığını söyledi. Bir zorluk da Türk aile yapısı nedeniyleydi. Örneğin çocuklar, anketi anne ve babalarının yanında rahat cevaplayamıyorlardı.
GÜLÜMSER GÜNEŞ (25 yaşında-2.5 yıldır anketör)
Kadınlar eşlerinden ve oğullarından korktu
Kadınlar, bu ankete cevap verdiklerini eşlerinin ve oğullarının duymasından korkuyorlardı. İkna etmek güçtü. Yaşlılarla çalışmak eğlenceliydi. Eğitim ve gelir düzeyi yüksek olanları ikna etmek daha kolaydı. Bazı kadınların, yazılı bölümde soruları yanıtlarken, yüzlerinin kızardığına şahit oldum.
ANKETE KATILAN TUNÇ ERGEN
(32 YAŞINDA-İNTERNET KAFE İŞLETMECİSİ KAĞITHANE/İSTANBUL)
Böyle bir anketin Türkiye’de yapıldığına inanamadım
Bekarım, ailemle birlikte yaşıyorum. Anketör evime geldi. Memnuniyetle yanıt verdim. Ancak sorular ilerledikçe, böyle bir anketin Türkiye’de yapıldığına inanamadım. İlişki sıklığı ve süresine ilişkin sorularda iyice şaşırdım. Çünkü bizim ülkemizde cinsellik hálá bir tabu. Bu soruları Türkler’in yanıtlamasının zor olduğunu düşünüyordum. Araştırmanın bitmiş olması çok güzel. Artık toplum kültürünün, bunları konuşabilir hale gelmesi lázım. Bu anketin yapılması ve yayınlanmasının tabuların yıkılmasına yardımcı olacağını düşünüyorum. Bu arada soruları kadın anketörlerin kadınlara, erkek anketörlerin erkeklere sorması çok rahatlatıcıydı.
30 yıllık tecrübe
Pazar araştırma sektörüne 1975 yılında giren Piar Şirketi, 1994-2000 yılları arasında Avrupa’nın en büyük, dünyanın ikinci büyük uluslararası araştırma grubu TNS’in lisansörlüğünü üstlendi. 2003 yılında bu şirket tarafından satın alındı ve adı TNS Piar oldu. Şirket, sosyal ve siyasi araştırmalar, medya araştırmaları ve tüketici araştırmalarında uzmanlaştı. Deneyimli araştırma, saha ve bilgi teknolojisi uzmanlarından oluşan 85 kişilik kadrosu var. Şirket yetkilileri, hedeflerini, müşterilerinin içinde bulundukları dünyalarını anlamada en iyi olmak, tehditlerini ve fırsatlarını en önce farketmek, gelecekleri ile ilgili en geniş pencereyi açmak olarak sıralıyor, ‘bilgi danışmanlığı’ rollerinin gün geçtikçe daha fazla benimsendiğinin altını çiziyorlar.