İş hayatındaki psikolojik terör: Mobbing

Son yıllarda iş hayatında sıkça “mobbing” konuşulur oldu. Mobbing’e uğramak kesinlikle kötü; ama bu konudaki bilinçsizlik bu terimin sıkça yanlış kullanılmasına da yol açıyor. Beraber bir bakalım, mobbing nedir, nasıl ortaya çıktı, mobbing’e uğradığınızı nasıl anlarsınız?

MOBBING NEDİR?

Mobbing kavramı, inanmazsınız; ama ilk olarak Avusturyalı Etolojist ve Kuşbilimci Konrad Lorenz’in “On Agression” adlı kitabında, 1966 yılında ortaya çıktı ve bahsedilen kuşlar ve hayvanlar arasındaki mobbing’ti. Daha sonra 1970’lerde İsveçli bir fizikçi olan Peter Paul Heinemann, çocuklar arası zorbalık olarak uyarladı. Son olarak 1980’lere geldiğimizde, yine İsveçli Pedagojik Psikolog Dr. Heinz Leymann iş yaşamındaki mobbing’i konu etti. İş yaşamındaki mobbing, düzenli, kasıtlı, çalışanın onurunu zedeleyen ve onu bile isteye zor durumda bırakan bir psikolojik terör davranışı aslında.

Bu kavram 1980’lerde iş hayatında konuşulmaya başlansa da, Türkiye’de popüler hale gelmesi, son birkaç yılda olan bir gelişme diyebiliriz.

Mobbing vakalarında üç ana rol var; zorba, mağdur ve seyirci.

Zorba, zayıf karakterli, empati yoksunu, gücü elinde tutmak isteyen, aşırı kontrolcü, farklılıklara tahammülü olmayan, sürekli övgüye ihtiyaç duyan ve ilgi görmek isteyen insanlardan oluşuyor.

Mağdur, mesleki olarak kendini ispatlamış, dürüst, kendini işine adamış, politik davranamayan ve aidiyeti yüksek kişiler arasından çıktığı görülüyor.

Seyirci ise, işini kaybetme riskini göze almak istemeyip duruma göz yuman insanlardan oluşuyor.

MOBBING’E UĞRADIĞIMI NASIL ANLARIM?

Mobbing’in iş ortamında maruz kalınan, sözle ya da davranışla gösterilen, alay etme, topluluk içinde küçük düşürme, makul sınırların çok üzerinde çalıştırma ya da bilerek ve isteyerek dışlama gibi kategorilerle yapıldığını anladık. Peki bunun düzeyi ya da süresi nedir? Her iş yerinde, herkes olumsuz birtakım durumlar karşısında kalabilir ve yöneticisinden beklemediği geri bildirimler alabilir. Bunların mobbing olup olmadığını nasıl anlayacağız?

-Öncelikle mobbing’in tanımı olarak geçen psikolojik şiddetin iş yerinde, iş ortamında olması şart; çünkü çalışma psikolojisi ve iş hukuku disiplinlerinin alanına giriyor.

-Bu bahsedilen psikolojik şiddetin en az 6 ay boyunca kesintisiz ve sistematik olarak devam etmesi gerekiyor. Yani birkaç olumsuz olaya denk gelindiğinde, bu mobbing olmuyor.

-Yemek, kahve gibi molalarınızın sürekli rahatsız edici şekilde kısıtlanıyor olması, size mobbing uyguladığını düşündüğünüz yöneticinizin tüm görüşme taleplerinize olumsuz yanıtla dönüyor olması da mobbing için belirleyici etkenlerden. Burada da kendinize doğru soruları sormalısınız. Gerçekten yoğun olduğu için sadece erteliyor mu, yoksa bilerek ve isteyerek sizinle iletişim kurmuyor mu?

-İşten çıkarma ya da ücret kesintisi gibi yaptırımlarla tehdit ederek, sizi daha fazla çalışmaya zorluyor olmaları da mobbing göstergesi.

-İş yerinde herkesin duyacağı şekilde küçük düşürülüyor, şirketçe yapılan organizasyonlara çağrılmıyor ve dışlanıyorsanız, bunları da not etmelisiniz.

-Tecrübe ve yeteneklerinize göre, yapabileceğinizin çok üstünde işler veriliyor ve neden yapamadığınızla ilgili sürekli olarak başarısız hissettiriliyorsanız ya da yeteneklerinizin çok altında işlerle motivasyonunuz düşürülüyorsa, bu da önemli maddelerden.

Mobbing, 2011 yılında Türk İş Kanunu’na giren bir konu. Her zaman tüm haklarınızı doğru bir şekilde öğrenmeli ve iş hayatında bilgiye dayalı sağlam bir duruş sergilemelisiniz. Başarılar herkese!

Yazan: Yeşer Sarıyıldız