Tersine beyin göçü hızlandı

Dünyanın saygın üniversitelerinden Türkiye’ye geri dönüş yapan akademisyenlerin sayısı hızla artıyor. TÜBİTAK bünyesinde yürütülen çalışmalar sonucunda 2007-2013 dönemleri arasında 209 araştırmacı Türkiye’ye geldi. 1.790 bilim adamı da araştırma amacı ile belli bir süre için Türkiye’de.

TÜBİTAK tarafından başlatılan burs programı ile 2013 yılında ise yurtdışında yaşayan 172 araştırmacı Türkiye’ye geri dönmek için başvuruda bulundu. Geçen yıla oranla 5 kat artan başvurulardan 83’ü desteklenerek araştırmacıların dönüşü sağlanırken, diğerleri değerlendirme aşamasında. Başvuruların yüzde 67’si Amerika Birleşik Devletleri’nden geldi. ABD’yi Almanya, Kanada, İngiltere, Japonya, Avustralya, Avusturya, Hollanda, Belçika, Fransa, İtalya, Bosna-Hersek, Danimarka, Güney Kore, Çin, İsrail, İsveç, İsviçre izledi. Geri dönen bilim insanları, bu kararlarının nedenini projelerine maddi destek verilmesine ve çalışma olanaklarının artmasına bağladı. Bilim insanlarının dönüş hikayeleri ise şöyle:

Hep ülkeme dönme isteği vardı

Dr. Mehmet Ümit Demirçin (ASELSAN Elektrik Elektronik Mühendisi): 2001’de Bilkent Üniversitesi Elektrik Elektronik Bölümü’nden mezun oldum. ABD’de Georgia Institute of Technology’de Elektirik ve Bilgisayar Mühendisliği alanında yüksek lisans ve doktoramı tamamladım. Orada akıllı gözetleme kameraları, video kodlama analiz teknikleri üzerine çalışmalar yürüttüm. Doktora eğitimim ile birlikte 2008-2010 yılları arasında Texas’ta özel bir şirkette Ar-Ge mühendisi olarak çalıştım. İçimde hep ülkeme dönme isteği vardı. Türkiye’de çalışma imkanlarının artmasıyla Ekim 2010’da dönmeye karar verdim. Geri dönüş öncesi Aselsan’a iş başvurusunda bulundum.

Araştırma olanakları etkili oldu

Yrd. Doç. Dr. Orçun Kepez (Kadir Has Üniversitesi Mimarlık Fakültesi): İTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü’nden 1999’da mezun olduktan sonra, Bina Bilgisi Alanı’nda yüksek lisansımı tamamladım. 2002’de ABD’den eyalet bursu kazanarak gittiğim North Carolina State University’de mimarlık alanında doktoramı aldım. Doktora sonrası araştırmacı bursu kazanarak aynı üniversitede 1.5 sene çalışmalar yaptım. Amerika’da tam zamanlı öğretim üyesi olduğumda 7 senelik bir sisteme dahil olacak ve dönüşüm imkansızlaşacaktı. 2008 ’de dönüş yaparak Kadir Has Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü’nde çalışmaya başladım. Bölümün başkanlığını yürütüyorum.

Ekonomik krizden dolayı döndüm

Yrd. Doç. Dr. Emre Coşkun (ODTÜ Matematik Bölümü): 2000 yılında ODTÜ’den mezun olduktan sonra okulumda matematik alanında yüksek lisansa devam ettim. 2002’de ABD’de Michigan Eyalet Üniversitesi’nde doktora araştırma görevlisi olarak matematik alanında çalışmaya başladım. 2009’da doktora derecesini aldım. 2009-2011 yılları arasında Kanada, Hindistan ve Fransa’da çeşitli üniversitelerde araştırmacı olarak görev yaptım. Yurtdışında ekonomik krizden dolayı iş bulmak zorlaştı ve Türkiye’ye yöneldi

Hocaları ikna etti

Doç. Dr. Ayşe Begüm Aslantaş Tekinay (Bilkent Üniversitesi UNAM): Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nden 1999’da mezun oldum. Öğrencilik döneminde Harvard Tıp Fakültesi’nde araştırma stajı yaptım. New York’ta Rockefeller Üniversitesi’nde kazandığım bursla moleküler biyoloji alanında doktora eğitimimi tamamladım. Sinir bilimleri alanında çalışmalar yürüttüm. Araştırma olanakları çok iyi olduğu için ABD’de kalmayı planlıyordum. Ancak, 2008’de Türkiye’yi ziyaret ettiğimde mezun olduğum üniversiteden hocalarım burada yaşanan gelişmeleri anlattı. Böylece ben de onlara güvenerek başvurmaya karar verdim. Bu kararımdan dolayı hiç pişman olmadım.

En çok talep üniversiteye

Gelişmekte olan ülkelerin önemli sorunları arasında yer alan beyin göçünün nedenleri arasında uygun araştırma ve iş imkânlarının olmaması, ekonomik ve siyasal kaygılar, daha iyi bir yaşam özlemi var. ABD Ulusal Bilim Vakfı’nın 2012 verilerine göre; Türkiye, ABD’ye fen ve mühendislik alanlarında doktora yapmak üzere giden öğrencilerin ülke sıralamasında; Hindistan, Çin, Güney Kore ve Tayvan’dan sonra en fazla öğrenci gönderen ülke.

TÜBİTAK ise “Tersine beyin göçü” çalışmalarına hız verdi. Ar-Ge’ye ayrılan payın arttırılması, destek programlarının çeşitlendirilmesi, idari-yasal altyapının iyileştirilmesi dönüşlerde etkili oldu. Ayrıca, Avrupa Birliği Marie Curie Araştırma Programları ve Bursları ile TÜBİTAK BİDEB Bursları bilim insanlarının geri dönmesini kolaylaştırdı. Türkiye’ye dönüş yapan araştırmacılar üniversiteler, kamu Ar-Ge merkezleri ile Ar-Ge faaliyeti yürüten özel kuruluşlarda çalışmalarını yürütebiliyor. Geri dönüşlerde en çok tercih edilen ise yüzde 92 oranla üniversiteler oldu. Araştırmacıların tercih ettikleri üniversiteler arasında ilk sırada ODTÜ (17), ikinci Bilkent (14) ve üçüncü sırada Sabancı Üniversitesi (6) geliyor.

Teşvikler neler?

2007-2013 yılları arasında Avrupa Birliği Marie Curie Araştırma Programları ve Bursları ile 209 araştırmacı Türkiye’ye geldi. Ayrıca 2008-2013 yılları arasında TÜBİTAK BİDEB Bursları ile 1.790 bilim insanı Türkiye’ye araştırma amacı ile beyin dolaşımı gerçekleştirdi. TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı’nın başlattığı “Yurda Dönüş Araştırma Burs Programı” kapsamında araştırmacılara 2 yıl boyunca aylık 3 bin 250 TL burs veriliyor. Dönüş yaptıklarında herhangi bir kurumda çalışmaya başlayanlar da aynı bursu almaya devam ediyor. Türkiye’de yürütecekleri araştırmalar için de 30 Bin TL destek alabiliyorlar. Türkiye’ye dönüş yol masrafları ile bursiyerlik süresince sağlık sigortası giderleri de karşılanıyor.

Kimler başvurabilir?

TÜBİTAK BİDEB Yurda Dönüş Araştırma Burs Programına, doktora dereceli yurtdışı Ar-Ge çalışma deneyimine sahip araştırmacılar, lisans mezunu, en az 6 yıl yurtdışı Ar-Ge faaliyetinde bulunanlar, yüksek lisans dereceli en az 4 yıl yurtdışı Ar-Ge çalışma deneyimine sahip Türk araştırmacılar başvurubiliyor. Programa her ay TÜBİTAK’ın web sayfasından ulaşılıyor.