Sosyal girişimler farkındalık yaratıyor
Güncelleme Tarihi:
Bir çeşit girişimcilik modeli olan sosyal girişimcilik, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de giderek yaygınlaşıyor. Aynen ticari girişimlerde olduğu gibi sorunları, fırsatları fark edip risk alan sosyal girişimler, elde ettikleri gelirleri çocuk işçiliği, yoksulluk, bilgiye ulaşım, gıda israfını önleme gibi sorunlarla mücadele etmek için kullanıyor.
Türkiye’deki sosyal girişimcilerin sayılarını, kaç kişiye istihdam sağladıklarını ve ekonomiye etkilerini gösteren güncel bir çalışma şu an için bulunmuyor. Ancak, diğer ülkelerin araştırmalarına göre sosyal girişimlerin ekonomilere önemli etkileri oluyor. Örneğin, Birleşik Krallık küçük işletmeler anketi verilerine göre 2013’te 70 bin sosyal girişim 1 milyon kişiye istihdam sağlamış ve bunların yarısından fazlası dezavantajlı kişileri istihdam etmiş. Ülke ekonomisine katkıları ise 18,5 milyar sterlin olmuş.
Sosyal girişim platformu Good4Trust.org’un Kurucusu Dr. Uygar Özesmi, sosyal girişimciliğin dünya için sorumluluk almayı gerektirdiğini ve bu nedenle bir çeşit aktivizm olduğunu düşünüyor. Artık, kişisel çıkarlar, vahşi rekabet gibi kavramların yerini işbirliği, sinerji ve sürdürülebilir stratejilere bıraktığını söyleyen Özesmi, insanların yaşamlarında anlam aradıklarını, sosyal bilinç ve farkındalıkların yükseldiğini belirtiyor. Öte yandan, Özesmi’ye göre mevcut kâr maksimizasyonuna dayalı ekonomik sistem sosyal ihtiyaçları karşılayamıyor ve doğayı tahrip ediyor. Bu nedenle alternatif olarak kâr amaçlı olmayan sosyal girişimler ortaya çıkıyor. Good4Trust.org platformunda da doğaya ve insana duyarlı üreticilerle, aynı duyarlılıkları taşıyan “türeticiler” bir araya getiriliyor.
Boğaziçi Üniversitesi Mezunu İş İnsanları Derneği (BRM) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Murat Ülman, sosyal girişimlerin topluma en önemli katkısının sosyal sorunlara yaratıcı, yenilikçi ve sürdürülebilir çözümler getirebilmeleri olduğunu belirtiyor. Bunun yanında, finansal olarak küçük işletmeler gibi görünseler de özellikle eğitim ve istihdam gibi ülke ekonomisine doğrudan etkisi olan sosyal konularda geliştirdikleri çözümlerle çaplarının çok üzerinde fayda yaratabiliyorlar. Ülman, günümüzde gençlerin yaptıkları işte öncelikle anlam aradıklarını, insanların hayatlarında fark yaratıp doğayı savunduklarını vurguluyor. Sosyal girişimcilik bu arayış ve mücadelelerinde gençlere çok uygun bir platform sağlıyor. Bunun yanında, sosyal girişimciliğin gelişmesi için öncelikle sosyal faydayı iş yaşamının odağına koymak isteyen gençlerin iş ve girişimcilik tecrübelerini artırmak gerekiyor. Bunun için de bu gençlere şirketlerde çalışma olanağı vererek profesyonel tecrübelerini artırmalarını sağlamak gerekiyor.
TÜRKİYE HENÜZ GERİDE
Sosyal etki ağı Impact Hub Istanbul’un Kurucu Ortağı Ayşe Sabuncu, Türkiye’de gençlerin “nasıl yapabilirim?” sorusunu daha çok sormaya başlamasıyla sosyal girişimciliğin de arttığını belirtiyor. Bunun yanında, Türkiye’de bazı büyük kurumların sosyal girişimciliği sahiplenmesi, ve kurumsal değerleri ile paralel projeler üretmeye başlamaları da önemli bir etken. Ancak Sabuncu’ya göre, Türkiye bu alanda henüz dünyanın çok gerisinde. Bunun bir nedeni bu kavramın Türkiye’de çok yeni olması, başka ülkelerde sosyal girişimlere verilen imtiyaz (vergi avantajı, farklı bir şirketleşme vb.) ve devlet desteğinin henüz olmaması. Diğer bir önemli konu ise sosyal girişim alanında daha çok kişinin harekete geçirilebilmesi için daha çok yatırıma ihtiyaç olması. Buna destek için Impact Hub’ın 100’den fazla şehirde, 19 binin üzerinde üyesi bulunuyor.
Sosyal girişimcileri bir araya getiren ve destekleyen global sivil toplum kuruluşu Ashoka Türkiye’nin Ülke Direktörü Zeynep Meydanoğlu, sosyal girişimciyi tetikleyen ve harekete geçirenin ülkelerin maddi refahları değil, eğitim, vatandaşlık hakları, çevre vs. gibi alanlardaki ihtiyaçların olduğunu vurguluyor. Gelişmekte olan piyasalar ve ülkeler bu yüzden sosyal girişimcilik için uygun bir zemin hazırlıyor. Ancak, toplumsal sorunların çok çeşitli olması ve en gelişmiş ülkelerde bile derin yoksulluk, demokrasinin erozyonu, yolsuzluk gibi sorunlar olduğu da bir gerçek. Bu nedenle, sosyal girişimciler sadece belli ülkelerde daha aktif denilemiyor. Meydanoğlu, Ashoka’nın 90 ülkede 3.800 sosyal girişimciyi desteklediğini, Türkiye’de de aktif olarak destekledikleri 25 sosyal girişimcinin olduğunu paylaşıyor.
NE YAPIYORLAR?
Ashoka Türkiye’nin “Hızlan Fark Yarat: Üniversiteli Sosyal Girişimciler için Yol Haritası” programı ile gençlerin sosyal girişimcilik ruhunu henüz üniversitedeyken kazanmaları ve yenilikçi toplumsal projelerin artması amaçlanıyor. Fark Yaratan Sınıflar programı çocukların toplumsal sorunlara ilişkin sorumluluk alan, yenilikçi çözümler üreten bireyler olmaları için eğitim becerilerinin desteklenmesini hedefliyor. Fark Yaratan Yatırımlar programı ise yatırımın sadece para ile olmadığını ve kâr odaklı olmayan desteklerin önemini vurguluyor.
Good4Trust’ın Çekirge programı her yıl 20 üniversite öğrencisine sosyal girişimciliği öğretiyor ve sosyal girişim ekosistemindeki aktörlerle tanıştırıyor.
BRM’nin Sosyal Girişimcilik Programı (SoGiP) kapsamında bugüne kadar İstanbul genelinde değişik üniversitelerden 600’ün üzerinde öğrenciye sosyal girişimcilik tanıtım seminerleri düzenlenmiş ve sosyal girişimcilik eğitimleri verilmiş.
Impact Hub, başarı hikayesi olabilecek sosyal girişimleri desteklemek ve sayılarını arttırmak için her tür kapasite geliştirme proje, program ve eğitimlerini kurguluyor ve yürütücülüğünü üstleniyor.
ÖNDE GELEN sosyal girişimler
Ashoka Türkiye Ülke Direktörü Zeynep Meydanoğlu, dünyanın önde gelen sosyal girişimcileri arasında Muhammed Yunus, Kailash Satyarthi ve Jimmy Wales’i sayıyor. Mikrofinans hareketini başlatan Muhammed Yunus milyonlarca yoksula küçük ölçekli krediler sağlayarak içinde bulundukları yoksulluk döngüsünü kırmalarını sağlıyor. Kailash Satyarthi dünyada çocuk işçiliğine karşı “çocuk işçi olmayan işyeri” sertifikasyon sistemini kurdu. Kailash Satyarthi 2014’te, Muhammed Yunus ise 2016’da Nobel Barış Ödülü’nü kazandılar. Jimmy Wales ise internet ansiklopedisi Wikipedia’nın kurucusu. Ashoka’nın Türkiye’de desteklediği sosyal girişimciler arasında bulunan Tülin Akın, sosyal girişimi TABİT ve Vodafone Türkiye iş birliğiyle kurduğu mobil teknoloji platformu ile Türkiye’deki 1,4 milyon çiftçiye bilgi, beceri ve yeni pazarlara erişim sağlıyor. Bu girişim Kenya, Hindistan gibi ülkelerde de küçük çiftçilere çözüm sunuyor. Bir diğer girişimci Mesut Keskin’in sosyal girişimi e-bursum ise öğrencilere burslara kolay, adil ve masrafsız bir erişim yolu sağlıyor. Girişim, 2 yılda 3 binin üzerinde öğrenciye 1 milyon TL tutarında burs dağıtmış.
Türkiye’de faaliyetlerini sürdüren diğer sosyal girişimlerden örnekler ise şu şekilde,
· Otsimo: Otistik çocuklara online eğitim imkanı sunuyor.
· Fazla Gıda: Gıda israfını önlemeyi hedefleyen bir teknoloji girişimi.
· Askıda Ne Var: Üniversite öğrencilerine yemek, kıyafet, tiyatro bileti, konser bileti, kitap, yurtdışı staj gibi ürün ve hizmetlerin ücretsiz sunulmasını sağlayan bir sosyal girişim.
· Evreka: Geliştirdikleri akıllı çöp toplama sistemi sayesinde atık toplama sürecindeki karbon emisyonunu ve maliyetleri düşüren girişim.
· Givin: Kullanmadığınız eşyalarınızı sivil toplum kuruluşlarının projelerine fon yaratma amacıyla satmanıza olanak veren bir uygulama.