Ne istihdamdalar ne de eğitimde

Onlar, ne istihdamdalar, ne de eğitimde. Onlara, kısaca NEET diyorlar. NEET, Not in Employment, Education or Training baş harflerinden oluşuyor. Anlaşılacağı üzere; ne istihdamda ne de eğitimde olanlar sadece Türkiye’ye has bir kavram değil. Peki, kim onlar? Eğitim almayan, çalışmayan, iş de aramayan 15-24 yaş arası gençlere, NEET deniyor. Kimileri de onları ‘ev genci’ olarak nitelendiriyor. Şunu da belirtmekte fayda var genç işsizlikle, ne eğitimde ne de istihdam olanlar aynı şey değil. İkisi birbirinden farklı kavramlar.

Son yıllarda, ne istihdamda ne de eğitimde olanların yaş aralığı 15-24’ten, 15-34’e kadar yükseldi. Eğer NEET’ler üzerine bir araştırma yaparsanız, sadece Türkiye’de değil başta Avrupa olmak üzere dünyada binlerce makale, araştırma, rapor ile karşılaşırsınız. Ne eğitimde, ne de istihdamda olanlar sorun mu? Dünyada büyük sorun ve her geçen yıl da sorun büyüyor; çünkü NEET’lerin sayısı artıyor.

Türkiye’de kaç genç NEET kavramına giriyor ve bu kişiler kim? TÜİK, bu konuda son verileri açıkladı. 2023 yılında 15-24 yaş grubu gençlerin sayısı 11.8 milyon ve bunların 2.6 milyonu ne eğitimde, ne de istihdamdalar. Bunların 950 bini erkeklerden, 1 milyon 711 bini kadınlardan oluşuyor. NEET’lerin, 15-24 yaş nüfusa oranı yüzde 22.5. Kapsam biraz daha genişlediğinde yani 15-29 yaşa geldiğinde, 18.2 milyon gencin yüzde 25.6’sı yani 4.6 milyonu ne istihdamda, ne de eğitimde. Bunların da 1.4 milyonu erkek, 3.2 milyonu kadınlardan oluşuyor.

HER 3 KADINDAN 1’İ NEET

15-34 yaş arasına bakıldığında, bu yaş gurubunda toplam 24.4 milyon gencin 6.6 milyonu ne istihdamda ne de eğitimdeler ki, NEET’lerin oranı yüzde 27.2 oluyor. Bunların da 1.8 milyonu erkek, 4.8 milyonu kadınlardan oluşuyor. Rakamlar şunu gösteriyor ki, ne eğitimde ne de istihdamda olanların büyük çoğunluğu genç kadınlar. Kabaca her 3 kadından 1’i NEET. Yine kabaca 35 yaş altında her 4 gençten 1’i ne istihdamda ne de eğitimde.

Bu NETT’lerin eğitim durumu ne? 15-24 yaş arasındaki ne eğitimde ne istihdamda olan 2 milyon 661 gencin 114 bini okur-yazar olmayanlardan, bir milyonu lise altı eğitim alanlardan, 698 bini lise mezunlarından, 464 bini mesleki ve teknik lise mezunlarından, 379 bini de üniversite mezunlarından oluşuyor. Aynı yaş grubunda üniversite mezunu erkeklerin (508 bin) 117 bini, mezun kadınların (789 bin) 263 bini ne istihdamda ne de eğitimdeler. Bu verilere baktığımızda 15-24 yaş arasında olup da NEET sayılanların çoğunluğu lise altı eğitimi olanlar.

DÜNYADA 5 GENÇTEN 1’İ

Türkiye’de durum böyleyken, dünyada nasıl? En son veriler 2022 yılına ait. Ne istihdamda ne de eğitimde olanların Avrupa Birliği değeri yüzde 9.4. Yani AB’de 15-24 yaş arası gençlerin yüzde 9.4’ü NEET sayılıyor. En düşük oran yüzde 3.2 ile Hollanda’da, en yüksek oran ise yüzde 17.5 ile Romanya’da. Mesela Almanya’da genç nüfusun yüzde 6.8’i, Fransa’da 9.6’sı, İspanya’da 9.1’i, İtalya’da 15.8’i, Yunanistan’da 11.7’si ne istihdamda ne de eğitimdeler. Avrupa ile mukayese edildiğinde Türkiye NEET oranı en yüksek ülke olarak görülüyor. Genç kadınlarda NEET oranına bakıldığında ise en yüksek oran İtalya’da. İtalya’da 15-24 yaş arasındaki kadınlar arasında NEET oranı yüzde 21. Türkiye’de ise bu oran yüzde 29.8. En düşük oran yüzde 3.5 ile Hollanda’da.

NEET kavramı tüm ülkeler için sorun. Her ne kadar AB’de 2020’de yüzde 11.2’ye kadar çıkan NEET oranı, 2022 yılında yüzde 9.4’e gerilese de yine sorun olarak görülüyor. ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) bu konuda önemli bir rapor yayımladı. Gençler İçin Küresel İstihdam Trendleri 2024 Raporu’nda istihdam, eğitim veya öğretimde olmayan 15 ila 24 yaşındakilerin sayısının endişe verici olduğuna dikkat çekiliyor. Raporda dünya çapında çok sayıda gencin NEET olduğu ve gelişmekte olan ekonomilerde makul işlere erişim fırsatlarının sınırlı kaldığı belirtiliyor. 2023’te küresel olarak 5 gençten 1’i veya yüzde 20.4’ü NEET olarak sayılıyordu ve bunların da üçte ikisi kadındı.

İŞGÜCÜ PİYASASINDAN KOPUYORLAR

Raporda, yüksek NEET oranlarının devam etmesi ve insana yakışır işlerin yeterince büyümemesinin gençler arasında giderek artan kaygıya yol açtığı uyarısı yapılıyor. ILO raporu, gençlerin iş dünyasına ilişkin kaygılarını gidermenin ve daha parlak bir geleceğe dair umutlarını güçlendirmenin bir yolu olarak, insana yakışır işlerin temellerinin güçlendirilmesine daha fazla önem verilmesi çağrısında bulunuyor.

Ne istihdamda ne de eğitimde olanların oranının yüksekliği neyi ifade ediyor? Araştırmalara göre, gençler istihdamda olmadıklarında ve eğitime veya öğretime katılmadıklarında, işgücü piyasasından kopma ve sosyal dışlanma riski artıyor. Yüksek orandaki NEET’ler, bir bölgenin veya ulusun sosyal ve ekonomik yapısında önemli çatlaklara yol açabiliyor.

103 BİN NEET İŞE YERLEŞTİRİLDİ

Gelelim, Türkiye’deki duruma. NEET’ler konusu bir süredir kamunun gündeminde ve bu kesime yönelik özel projeler geliştirilmeye başlandı. Örneğin, İŞKUR, Ne Eğitimde Ne İstihdamda Olan Gençler İçin İşgücü Piyasası Destek Programı (NEET PRO) geliştirdi. Geliştirilen programların amacı, 30 yaş altı gençlerin işsiz kaldıktan ya da eğitimden ayrıldıktan sonra eğitim, çıraklık veya staj almalarını sağlamak.

İŞKUR aracılığı ile yürütülen çalışmalar sonucunda, 718 binden fazla NEET gence özel danışmanlık hizmeti sunuldu. 103 bine yakın genç işe yerleştirildi. 39 bin genç aktif işgücü hizmetleri kapsamında düzenlenen kurs ve programlardan yararlandırılarak mesleki nitelik ve tecrübe kazandırıldı. Ayrıca AB Başkanlığı ile ne eğitimde ne istihdamda olan gençlere yönelik işgücü piyasası destekleri kapsamında hibe desteği de veriliyor. Bu kapsamda hibe programının toplam bütçesi 17 milyon Euro.

NEET’lere yönelik yapılacaklar 2025-2027 yılını kapsayan Orta Vadeli Program’da da yer aldı. Bu kapsamda gelecek iki yılda ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin eğitime ve istihdama katılımlarını teşvik etmek amacıyla mesleki eğitim, yetkinlik ve becerilerini dikkate alan programlar hayata geçirilecek, genç girişimcilere hibe destekleri artırılacak. İşgücü Uyum Programı, ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin mesleki eğitim, yetkinlik ve becerilerini dikkate alacak şekilde hayata geçirilecek.

NEDEN ÇALIŞMIYORLAR?

Peki, gençler neden çalışmıyor veya neden iş bırakıyor? Araştırmalar ve yapılan anketler bu konuda bazı ipuçları veriyor. Mesela, çoğu anket, ‘çalışmak istemiyorlar çünkü tembeller’ tezini çürütüyor. İşi bırakıp da bir daha çalışmak istemeyenlerin bir kısmı çalıştıkları dönemde kötü muamele gördüklerini söylüyor. NEET’lerin büyük bir kısmı ise çalışmama nedenlerini ruh sağlığına bağlıyor ve her geçen yıl ruh sağlıklarının bozulduğuna işaret ediyor. Tabi bu beraberinde bir başka sorunu da getiriyor. NEET olmak aynı zamanda depresyon, anksiyete gibi ruhsal sorunları da ortaya çıkarıyor. Bir başka sorun ise eğitimin maliyeti. Maliyeti yüksek olduğundan eğitime devam edilemiyor.