Mavi yaka halinden hiç memnun değil

GfK Türkiye Araştırma Şirketi ve Adisa Danışmanlık tarafından 9 yıldır yapılan çalışan memnuniyeti araştırmasının sonuçlarına göre mavi yakada memnuniyet oranları geçen yıllara kıyasla iyice düştü. 2 yıl önce de haberini yaptığımız araştırmada (Bkz Hürriyet İK, 04.07.2010) mavi yakanın alarm verdiğini, memnuniyetinin düştüğünü ve düşmeye devam edeceğini yazmıştık. Ne yazık ki son veriler de bunu doğruluyor.
GfK’nın 2003’ten 2011’e, 9 yılda 350 bin çalışanla yaptığı çalışan memnuniyeti araştırmasının sonuçlarına göre memnuniyet oranı mavi yakada yüzde 55.4’ten yüzde 51.1’e inerken, beyaz yakada yüzde 48.9’dan yüzde 55.2’ye çıktı. Araştırmadan çıkan sonuçlara göre;
Mavi yakanın en memnuniyetsiz olduğu alanlar;
* ücret ve sosyal olanaklar
* tanınma ve takdir
* kişisel mesleki gelişim
* performans yönetimi
* şirket yönetimi
* ilk yönetici
* bilgi akışı/iletişim işbirliği
* çalışma ortamı
Beyaz yakanın en memnuniyetsiz olduğu alanlar;
* tanınma ve takdir
* ücret ve sosyal haklar
* performans yönetimi
* kişisel/mesleki gelişim
* şirket yönetimi
* yapılan iş
Sıralama bu şekilde ancak etki alanlarına yani önem derecelerine bakıldığında mavi yakada da beyaz yakada da en çok iyileştirme bekleyen iki konu; ücret ve sosyal haklar ile şirket yönetimi.
Adisa Danışmanlık Yönetici Ortağı Hüseyin Adanalı, mavi yakanın alarm vermeye devam ettiğini, beyaz yakanın ise yapılan uğraşlara rağmen memnuniyet oranlarında bir miktar artış olsa da istenilen rakamlara ulaşılmadığını söylüyor: “Şirketlerde beyaz yakanın memnuniyeti için yatırım yapılıyor, para ve zaman harcanıyor ama istenen geri dönüş olmuyor, karşılığını alamıyorlar. Mavi yakada ise zaten bir şey yapılmıyor, bir şey yapılacaksa da önce ücrette yapılması lazım. Ücreti ellemeden, çalışanın kanayan yarasını durdurmadan hiçbir şey yapamazsınız. Çünkü bıçak kemiğe dayandı.“

Üst yönetimden
memnuniyetsizlik artıyor
Araştırmada öne çıkan önemli bir bulgu şu ki; mavi yakanın üst yönetimden duyduğu memnuniyesizlik artıyor. Bunun bir nedeni de yine ücret olarak karşımıza çıkıyor. Hüseyin Adanalı, “Mavi yaka bir dönüşüm yaşıyor, yani abileri, ablaları gibi değiller, daha eğitimliler, hayattan beklentileri daha yüksek. Özellikle ücret ve yan haklar konusundaki beklentileri artıyor. Ve maalesef üretim şirketlerinde kârlılıkların düşmesinden dolayı eskisi gibi mavi yakanın ücretlerine ve yan haklarına zam yapılmıyor. Bu da beraberinde onların yaşam standardını yükseltmelelerine, beklentilerinin artmasına neden oluyor. Tatile çıkmak istiyorlar, daha kaliteli zaman geçirmek istiyorlar, kendilerini bunlardan mahrum bırakan kesim olarak gördükleri için suçluyorlar. Bunu da çok net görüyoruz. Ücreti arttırmayan üst yönetimi topun ağzında tutuyorlar.”
Orta kademe, çalışana yaklaşıyor
Çalışanlar üst yönetimden memnun değil ama ilk yöneticilerinden gayet memnunlar. Çünkü ilk yönetici, ‘ya haklısın, biliyorum ama üst yönetimden böyle karar geldi’ deyince çalışan üst yönetimi suçluyor. Orta kademe çalışana yaklaşıyor, üst yönetimden uzaklaşıyor. Bu da üst yönetimin yalnız kalması riskini doğuruyor.

Adil bir değerlendirme istiyorlar
Beyaz yaka son yıllarda performans yönetimi sistemlerinden şikayetçi. Araştırmaya göre beyaz yaka çalışanlar, artık performanslarının net ölçülmesini, geri bildirim almayı aynı zamanda performansa dayalı primde farklılaşmayı, adaletli olunmasını, çalışanla çalışmayan arasındaki farkın net olarak belirlenmesini istiyorlar.
Beyaz yakanın bir diğer talebi de kişisel gelişim. Aslında şirketlerin çalışanlarına bol bol kişisel gelişim eğitimi verdiği düşünülür ama GfK Türkiye Çalışan Araştırmaları Danışmanı Berna Özdemirkan, çalışanların eğitimden ziyade şirket içi kariyer olanakları ile ilgilendiklerini söylüyor: “Hep Y kuşağından bahsedip duruyoruz, Y kuşağının farklı beklentileri var, sürekli geri bildirim istiyorlar, kariyer haritalarının olmasını, nasıl ilerleyeceklerini görmek istiyorlar. Eğer bunları bilemezlerse mutsuz oluyor.”

9 yılda 350 bin çalışanla anket yapıldı
Araştırma 2003 yılından bu yana şirketlere yapılmış çalışan memnuniyeti araştırmalarının veritabanına dayanıyor. Bu veritabanı 2008 yılına kadar her yıl yaklaşık 50 şirketin çalışanları ile son 3 yılda ise yılda yaklaşık 130 şirketin çalışanları ile görüşülerek oluşturuldu. Bu şirketler arasında otomotiv, yan sanayi, gıda ve perakende, turizm, enerji, bilişim, ilaç, finans gibi çeşitli sektörlerden firmalar yer aldı. Son 9 yılda toplamda 350 bin civarında çalışan anketi yapıldı.

En mutsuz metal sanayi çalışanları
Metal eşya, beyaz eşya, otomotiv, çelik sanayi, çalışanların en memnuniyetsizlik duydukları sektörler. Mavi yaka yoğun sektörlerde kârlılık çok düştüğü için çalışanlara sağlanan imkanlarda da gerilik yaşandı. Özellikle metal eşya sektöründe bu düşüşün devam edeceği söyleniyor.