İşkolik eşle nasıl başa çıkılır?

İşi onu her şeyden, ailesinden bile çok heyecanlandırıyorsa, yatağında, haftasonu veya tatildeyken iş düşünüyorsa, yemek yerken bile çalışıyorsa, arkadaşlarıyla veya ailesiyle yaptığı sohbetler ilgisini çekmiyorsa, muhtemelen eşiniz bir işkolik. İşkoliklere tahammül etmek çok zordur, evliliği çekilmez hale getirir. İşkoliklik evlilikleri öldürüyor. 2008 yılında North Carolina Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırmaya göre işkoliklerin evlilikleri iki kat daha fazla boşanmayla sonuçlanıyor. Peki kimleri işkolik diye tanımlarız, onlarla nasıl başa çıkarız?

Bergen Üniversitesi Psikoloji Bilimleri Bölümü’nden Norveçli araştırmacılar işkoliklerin spesifik semptomlarını 7 kriterde özetliyorlar.
1. Nasıl iş için daha fazla zaman ayırırım diye düşünüyorsunuz.
2. İstenenden çok daha fazla çalıyorsunuz.
3. Suçluluk, endişe veya depresyon hissini bastırmak için çalışıyorsunuz.
4. Başkaları sürekli çalışma saatlerinizi azaltmanızı söylüyor.
5. Eğer işten uzaklaştırılmışsanız stres oluyorsunuz.
6. Hobilerinizi, boş vakitlerinizi veya egzersiz faaliyetlerinizi işiniz dolayısıyla sürekli azaltıyorsunuz.
7. Aşırı çalışma, sağlığınızı etkilemeye başladı.

Bu sorulara cevabınız ‘sık sık’ veya ‘daima’ ise siz de işkolik olabilirsiniz. Bu araştırma Norveçli işgücünün yüzde 8.3’ünün işkolik olduğunu gösterdi. Araştırmalar diğer ülkelerde çalışanların yüzde 10’unun işkolik olduğunu söylüyor.

İş başarısını hayat başarısı olarak görürler
Acıbadem Maslak Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Prof. Dr. Kültegin Ögel, işkoliklerin çoğunlukla mükemmeliyetçi insanlar olduğunu söylüyor. Prof. Dr. Ögel, işkoliklerin ortak özelliklerini şöyle tanımlıyor:
- İş hayatında başarılı kişilerdir. Bu başarı bir ödül gibi görev görür. Her yeni ödül, işin hayatlarındaki yerini büyütür. Aynı bilgisayar bağımlılığına benzer. Oyunda bir level atladıkça, çocuğun oyuna düşkünlüğü artar.
- Sürekli bir şeyle uğraştıkları için tahammül eşikleri düşer. O nedenle öfke kontrol sorunları olabilir.
- Aile yakınları ihmal edildiklerini düşünürler. Aslında onlar başta kendilerini ihmal ederler.

Prof. Dr. Zuhal Baltaş ise, “Bu kişiler iş başarısını hayat başarısı olarak görürler. Başarı, onları besleyen, kişi olarak var olmalarını sembolleştiren en önemli kaynaktır. Var olmalarını işlerindeki başarıyla özdeşleştirirler. Bu durum, işleriyle mutlu ve huzurlu, ancak çevresiyle mutsuz ve huzursuz olmalarına yol açabilir” diyor.

Farklı yardım arayışına girerler
İşkolikler genelde kendilerinin işkolik olduğunun farkında değildir, bu nedenle yardım aramazlar. Prof. Dr. Ögel, bu nedenden dolayı başka yardım arayışına girdiklerini söylüyor: “Örneğin öfke sorunları olur, bunun için destek ararlar. Bir kısmı zamanla işkolik olduklarının farkına varırlar. Değişmek isterler. Yeni hobiler ararlar. Ancak bu durumda, bu sefer aileler veya eşler durumu garipserler. Örneğin yelkene merak sararlar. İş-ev döngüsüne alışmış aile üyelerini bu sefer bu yelken olayı rahatsız eder. Bir şekilde de bu yeni hobiyi baltalarlar. Bunun sonucu işkoliklik devam eder.”

İşkolik eşlere 6 tavsiye
Eşler, işkoliklikten sürekli şikayet ederler. Prof. Dr. Kültegin Ögel, bu şikayetin aslında bir ilgi talebi olduğunu söylüyor. O da ‘İşin kadar benimle ilgilen’ talebi. Ama Ögel, bir işkoliğin işini bıraktığı zaman eşine zaman ayıracağı gibi bir şart olmadığını, o nedenle talebin işi bırak yerine, ‘bana da zaman ayır’ şeklinde olması gerektiğini söylüyor ve önemli bir uyarıda bulunuyor: “Bu zamanı otomatik olarak beklemek hatadır. ‘Bana zaman ayır’ çok soyuttur. Somut taleplere genelde işkolikler uyar. Örneğin ‘bu hafta cumartesi öğleden sonra yemeğe gidelim’ gibi. Bu yemek organizasyonu için işkoliğe, bir zaman tanımak gerekir. Hemen yarın istemek, işe yaramaz. Hafta içinde de hatırlatmak gerekir. Çünkü yapmaları gereken bir davranış değişikliğidir. Bir davranışın değişmesi zaman alır. ‘Bu hafta çarşamba akşamı şunu, cuma günü ise işten zamanında çıkıp bunu yapacağım’ demek gibi. Bu planın bozulmaması için, önceden organizasyon yapmak, örneğin bilet almak veya bir arkadaşa söz vermek yararlı olabilir.”

Bir işkoliğe eş olarak, baba olarak görevlerini hatırlatmakta fayda var. http//lentreprise.lexpress.fr’da, bunun için 6 yöntem sıralanıyor:
1. Öncelikle kendi hissiyatınızı ve ihtiyacınızı iyi belirleyin. Eşinizin hep ulaşılamaz olmasının kendinizi rahatsız ettiğini söyleyin. Bunu pat diye değil 3 etapta yapın. Birincisi kendi duygularınızın adını koyun, mutsuz musunuz, ondan uzaklaşmış mısınız? İkinci olarak bunun sebebini açıklayın, niye böyle hissediyorsunuz? Üçüncüsü yanlış anlaşılmaları ortadan kaldırmak için ihtiyaçlarınızı da belirleyin çünkü aslında bazı kararları birlikte almak istiyorsunuz. Burada yapmamanız gereken şey ise dürtülerle ve anlık tepkilerle hareket etmek.
2. İyi, sakin bir anını yakalayın, durumu izah edin. ‘Şu şu sebepten mutsuzum, tatminsiz hissediyorum çünkü..’ diyerek ve tekliflerinizle ‘şunu, şunu yapmanı isterdim, beklerdim’ diyerek anlatın. Yapmamak gereken şey ise ağlamak ve abartmaktır.
3. Onunla kuralları yeniden, birlikte belirleyin. Randevulaşın, şunu konuşalım deyin. Onun da fikrini söylemesine imkan sağlayın. Mesela şu gün beraber alışverişe gidilecek şu saatte yemeğe oturulacak gibi. Birlikte vakit geçireceğiniz eğlenceleri planlayın, sinemaya, tiyatroya abone olun, bu onu uymaya zorlayacaktır. Bir de kim, hangi işi yapacak. Tamirciyi kim arayacak, bileti kim alacak vs. Bunu bir işmiş gibi mesleki ajandaya yazın. Dikkat edilmesi gereken çok katı davranmak.
4. Düzenleme randevuları ayarlayın ve tebrik etmeyi unutmayın. Beklenmedik şeyler olacaktır, bazı şeyleri yapmanızı engelleyen şeyler olacaktır, bunun için de düzenli ve çabuk randevular ayarlayın evde ve işte meydana gelen beklenmedik gelişmeleri hızlıca ayarlamak için. Zaman kullanımı ve iş bölümünü yeniden gözden geçirip düzenlersiniz. İşkolik partnerin iyi niyetle yaptığı eforu tebrik edin. Ve işi öne çıkararak, verdiği sözleri tutmamasını engelleyin. Yapmamak gereken; ajandaya uyması durumunda çıkan arızaları ayak üstü düzenlemeye çalışmak hatalıdır, bir kaçıştır.
5.Verdiği sözleri tutmaması ve işe gömülmesi için küçük ödüller ve cezalar bulun. O yine günah işlemeye çalışacaktır, yemekte yine mailine mi baktı, bilgisayarın karşısına mı oturdu, o zaman o günkü bulaşığı o yıkasın. Mesela gereksiz telefon için 10 TL, sinemanın iptali için 30 TL. Bu çift terapilerinde çok kullanılan bir sistemdir. Yapılmaması gereken cep telefonunu saklamak, bilgisayarın fişini çekmek.
6. Eğer statüko böyle devam ederse ne olacağı konusunda onu uyarın. Her şeyi denediniz ama olmuyor ama bu iş böyle devam ederse neye hazır olduğunuza karar verin ve işkoliğe bunu ciddi ciddi bildirin. Mesela ‘15 güne kadar tatil rezervasyonu yapılmazsa ben teyzemlerle tatile gidiyorum’ gibi. Akşam yemeğe, sinemaya gidin, onun kartıyla ödeyin. Hayatınızı yaşayacağınızı ve ondan ayrı yaşayacağınızı belli edin, gevşemeyin, kararınızı uygulayın. İstersen bir uzmana danış da denilebilir. Ama asla şantaj yapmayın, yalvarmayın.