İş sağlığı güvenliği şirketleri nasıl etkileyecek?

Etkin olmayan iş sağlığı ve güvenliği yönetimi ise mesleki hastalıklar ve iş kazaları sonucu çok ciddi toplumsal ve ekonomik kayıplara yol açmaktadır.

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) raporuna göre dünyada her yıl yaklaşık olarak 2,3 milyon kişi iş kazaları ve meslek hastalıklar sonucu hayatını kaybetmekte ve bu kayıpların maliyeti global gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 4’ünü (2,2 trilyon dolar) oluşturmaktadır. Bu maliyetleri şahıslar, kurumlar ve kamu olarak 3 kategoride incelemek mümkün. İngiliz hükümeti iş sağlığı ve güvenliği nedenli kayıplarının yıllık maliyetini 20 milyar dolar olarak raporlamış ve bu maliyetin yüzde 23’ünün kamu, yüzde 57’sinin şahıslar ve yüzde 20’sinin işverenler tarafından karşılandığını belirtmiştir.

Şahıslar için maddi kayıplar düşünüldüğünde en öne çıkanlar maaş/gelir kaybı, iş kaybı, sürekli/geçici iş göremezlik, hastane-tedavi-ilaç masrafları, rehabilitasyon, sigorta tarafından karşılanmayan masraflar (ulaşım, tazminat gibi) düşünülebilir.

Şirketler için maddi kayıplara bakıldığında devamsızlık, kaza geçiren kişi yerine işçi çalıştırma, artan sigorta primleri, üretim kaybı ya da aksaması, eğitim/denetim yenileme, ekipman hasarları, tazminat ödemeleri, para cezaları, çalışma alanını yeniden düzenleme, bakım onarım, kontrat kaybı, çalışanların moral ve performans kaybı, işin durdurulması ve kaza inceleme maliyetleri ilk akla gelenler.

İNSAN DAVRANIŞI
Kamunun maddi kayıpları için ise sadece sürekli ve geçici iş göremezlik süreleri ile ortalama günlük çalışan kazancının çarpımı dahi rakamın büyüklüğü konusunda fikir verebilir. Tüm bu kayıpları görünür maliyet olarak tanımlayabiliriz. Araştırmalar, kazaların gizli maliyetlerinin görünür maliyetlerin 8 ila 12 misli olduğunu ortaya koymaktadır. İş kazası ve meslek hastalıkları sadece ekonomik kayıplara değil; kazazedeler, aileleri ve toplumda vicdani yaralarla da kayıplar meydana getirmektedir.

İş yerleri hiç bir zaman risksiz olmayacaktır. Ancak, kazaların olup olmamasını belirleyen temel faktör insan davranışıdır. İş kazalarına esasen güvenli olmayan davranışların yol açtığından hareketle kazalarla ilgili vicdani ve maddi maliyetler azaltılmak istendiğinde, güvenli olmayan davranışlar üzerine odaklanılması ve sağlıklı çalışma koşullarının oluşturulması doğru bir yaklaşımdır.

PARA CEZALARI
Ülkemizin iş sağlığı ve güvenliği karnesi maalesef çok iç açıcı değil. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre son 12 yılda 14 bin 125 çalışan iş kazalarında hayatını kaybetti; 2014 yılında 221 bin 366 iş kazası SGK’ya raporlandı. Tüm bu kayıpların önlenmesi için 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkarıldı.

1 Ocak 2013 itibariyle tüm işletmeler için iş güvenliği eğitimi, risk değerlendirmesi, acil durum planı gibi yükümlülükler getirildi. 50 kişi ve üzerinde işçi çalıştıran işyerlerinde 1 Ocak 2013, 50 kişiden az işçi çalıştıran tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerinde 1 Ocak 2014, 50 kişiden az işçi çalıştıran az tehlikeli işyerlerinde ise 1 Temmuz 2016 itibariyle iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli çalıştırma zorunluluğu yürürlüğe girdi.

Yasa ile getirilen yükümlülüklere uyulmaması durumunda ciddi miktarlarda para cezaları uygulanmaktadır. İşletmenin çalışan sayısı ve risk sınıfına bağlı olmakla birlikte, aykırılığı devamı halinde her ay olmak üzere; iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi görevlendirmemek için 6.511 TL ila 19.533 TL, risk değerlendirmemesi yapmamak için 5.859 TL ila 17.579 TL; acil durumları belirlememek için 1.301 TL ila 3.905 TL, iş kazalarını 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmemek için 2.603 TL ila 7.810 TL, büyük kaza önleme politika belgesini (Madde: 29) hazırlamamak için 65.122 TL ila 195.368 TL ceza uygulanmaktadır.

2016 DENETİM YILI
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Süleyman Soylu, işyerlerinin, iş sağlığı ve güvenliği bakımından sıkı bir biçimde denetleneceğini duyurdu. Geçtiğimiz yıl yaşanan iki seçim nedeniyle denetimlerde azalma olduğunu, ancak 2016 yılında etkin bir şekilde denetimin öncelikleri olduğunu, maden ve inşaat başta olmak üzere sektörel denetimler yapılacağını, denetimlerin sadece cezalandırıcı değil, işverenlere rehberlik edecek tarzda gerçekleştirileceğini ifade eden Sayın Soylu, 2016 yılının işverenler için bu açıdan sıkıcı bir yıl olabileceğini belirtti.

Cezaların iş sağlığı ve güvenliğini gelişimine pozitif etkisi tartışılıyor olsa da, denetimlerin en azından asgari yasal şartlara uymayan, eksikleri olan işyerleri için caydırıcı olmasını ümit ediyorum. Etkin bir iş sağlığı ve güvenliği yönetimi, başarılı liderlik ve sorumlu, örnek davranış bilinciyle tüm kazalar engellenebilir, kazasız günler dilerim.