İş ilanları standartlaştırılmalı

İnsan kaynakları uzmanı Metin Akkaya, online kariyer sitelerinden birinde ilginç bir iş ilanı ile karşılaşır. İlanı veren özel şirket, inşaat mühendisleri aradıklarını belirtmektedir. İlanı ilginç kılan taraf ise başvuru yapacak mühendislerin, ilanda 

belirtilen ücrette çalışmayı kabul etme zorunluluğudur. Bu ücretin üstüne kesinlikle çıkılmayacaktır. Üstelik belirtilen rakam, Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’nin, Çalışma Bakanlığı ile birlikte özel sektörde çalışan mühendisleriçin belirlediği taban fiyatın altındadır. Akkaya, söz konusu ilanı sosyal medyadan paylaştığında özellikle İK uzmanları ilana tepki gösterir. Akkaya da bu konunun hukuki boyutunu merak eder ve Av. Alper Yılmaz’a başvurur.

Kaynak yetersiz
Yılmaz ve Akkaya, iş ilanlarına baktıkça konunun daha da derin olduğunu fark ederler. Örneğin, bilgisayar mühendisliği pozisyonuna sadece erkek personel alınacağına dair ilanlara rastlarlar. Kadınların da rahatlıkla yapabileceği bu işe neden sadece erkek mühendis alınacağına dair herhangi bir sebep belirtilmemiştir. Ayrıca, ‘25-35 yaş arası en az 15 yıl deneyimli personel alınacaktır’ gibi mantıksız ilanlara da rastlarlar. Bu konuda hem hukuk hem de İK anlamında pek çok sorun olduğunu fark ettiklerinde ‘İş ilanlarının uygulama ve hukuki boyutu’ çalışmasına başlarlar.Türkiye’de yürürlükte olan İş Kanunu çalışanın şirketle iş ilişkisi başladıktan sonra devreye giriyor. Alper Yılmaz, Türkiye’de bir iş ilanına karşı açılmış herhangi bir davaya kendisinin rastlamadığını söylüyor.

Nefret hissiyle engellemeye ceza var
Kurumlarda iş ilanlarını insan kaynakları profesyonelleri hazırlıyor. İlanlar hazırlanırken fırsat eşitliği ilkesine aykırı davranılıp davranılmadığına dikkat edilmesi gerekiyor. Eğer, bir bilgisayar mühendisi alınacağı zaman sadece erkeklerin ya da sadece kadınların başvurmaları isteniyorsa, ilanı hazırlayanların ‘Neden sadece erkek ya da kadın?’ sorusunun cevabını verebilmeleri gerekli. İş ilanları ile ilgili özel bir madde bulunmasa da kadın-erkek ayrımı ile ilgili yasa, İş Kanunu’nun 5. maddesinde öne çıkıyor. 5. maddede, biyolojik sebepler veya işin niteliği zorunlu kılmıyorsa kadın veya erkek adayı ayrımı yapılamayacağını söylüyor. İşin niteliği gereği kadınların çalıştırılmasının yasak olduğu işler ise ‘ağır ve tehlikeli işler’ yönetmeliğinde belirtiliyor.

Türkiye’de iş ilanlarında ayrımcılık yaptığı gerekçesiyle yaptırıma uğrayan bir şirkete rastlamak zor. Ancak, bu konuyla ilgili Türk Ceza Kanunu’nun 122. maddesinde bir kişinin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle işe alınmasını engelleyen kişilere 6 aydan 1 yıla hapis veya adli para cezası verileceği belirtiliyor. 2014 yılında, bu maddede ayrımcılığın nefret hissiyle yapılması halinde suçun oluşacağı yönünde değişikliğe gidilmiş.

Koşulları iyileştirir
Kadın-erkek ayrımı dışında, iş ilanlarında rastlanan diğer şartlarda belirli bir yaşın üstünün başvuramayacağı, sadece belirli okullardan mezun olanların alınacağı, boy veya kilo standartları, sigara içip içmediği gibi sorular da sorulabiliyor. Metin Akkaya ve Alper Yılmaz, her ne kadar iş ilanlarının işin niteliğine uygun olarak verilmesi gerektiğini düşünseler de belli standartların belirlenmesi şart diyorlar. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile birlikte bir proje yapılıp, bir yönetmelik hazırlanması bu konuda önemli bir adım olabilir. Ayrıca, bu standarların belirlenmesi çalışanların koşullarının iyileştirilmesine de yardımcı olabilir.