Falınızda bir uzun yol ve yeni bir iş modeli görüyorum

Amazon’un internet teknolojisini mevcut perakende iş modeline uygulaması ilk yola bir örnek. Tabii ki yaratıcılık ve uygulama becerisi var ama sanırım bizi şaşırtan ve ‘nasıl oluyor da oluyor’ dedirten örnekler daha çok ikinci alternatiften çıkıyor. Örneğin, tanımadığınız birisinin arabasına binip cep telefonunuzla ödeme yapmanızı sağlayan bir iş 50 milyar doların üzerinde bir piyasa değeri yaratabiliyor.

Konuyu bir uzmanla konuşuyorum gene; Başak Tulga MIT mezunu bir yönetim danışmanı ve Uber’in de uyguladığı ‘platform iş modeli’ ile ilgili detaylar veriyor bize.

1- Yeni ekonomide hep teknoloji uygulamalarından bahsediliyor ama asıl kırılım iş modellerinde yaşanıyor. Aracı platform iş modelinden bahsedebilir misin bize?
Aracı platformları, çoğunlukla teknolojik bir altyapı kullanarak, kişileri, grupları ve kaynakları birbirine bağlayan, aralarındaki iletişim ya da etkileşimler sonucu tüm katılımcılar için muazzam değer yaratan ve yaratılan değerin çoğu zaman lineer değil, geometrik şekilde büyüdüğü bir yapı olarak tanımlıyoruz. Son dönemde Türkiye’de ve Dünya’da iş dünyasına damga vuran Uber, biTaksi, Airbnb, Amazon Web Services, Apple iPhone, Facebook, Xbox, WhatsApp gibi firmaların/ürünlerin ortak özellikleri aracı platform iş modellerine sahip olmaları.

Platform iş modelleri iş dünyası için müthiş bir fırsat çünkü platformlar yalnızca bir veya iki kazananın olduğu ve sektörü domine etme şansı veren yapılar. Örneğin, mobil platform sektörünü Apple ve Google domine ederken Microsoft, Amazon ve Blackberry başarılı olamadı.

2- Platformların başarılı olması için nelere ihtiyaç var?
Bazı ürünler ve hizmetler var ki onları kullananların sayısı arttıkça daha değerli hale geliyorlar. Örneğin, WhatsApp’ta kullanıcı sayısı arttıkça, uygulama kullanıcılar için daha değerli hale geliyor çünkü daha çok insan ile WhatsApp üzerinden iletişim kurmak mümkün oluyor.

Ayrıca platformlarda tamamlayıcı ürün ve hizmetler kritik önem taşıyor. Uygulamaların olmadığı bir iPhone, tasarım güzelliği dışında pek bir değer sağlamazdı. Ancak milyonlarca kişinin farklı ilgi alanlarına hitap edebilecek 2 milyon uygulama (Shazam, SnapChat, AngryBirds, Venmo gibi) iPhone’u çok değerli bir platform haline getiriyor.

3- İçinde bulunduğun danışmanlık yapısı da bir platform aslında, buradaki tecrübeniz nasıl?
Yöneticisi olduğum Mentoro, yönetim danışmanlığı sektöründe yepyeni ve yıkıcı bir iş modeline sahip, çok taraflı bir aracı platform. Bir tarafında uzun yıllar yöneticilik koltuklarında oturmuş, projelere liderlik eden CxO seviyesinde gerçek iş tecrübesine sahip Danışman İş Ortakları var. Bir tarafında teknolojik iş ortaklarının (tamamlayıcılarının) olduğu bir ekosistem var. Mentoro’nun görevi ise platform tarafları ile beraber ortak metodolojiler geliştirmek ve doğru ekipleri/teknolojileri bir araya getirerek geliştirdiği çözümler ile firmaların kurumsal ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılamak. İş modeli bazında konvansiyonel yapılardan en büyük farkımız ağ etkilerine sahip olmamız ve iç kaynakları değil dış kaynakları yönetiyor olmamız.

4- Hep start-up’lardan bahsediyoruz, mevcut şirketler bu modelden nasıl ilham alabilir?
Platformlar konvansiyonel yapılar için de bir fırsat. Özellikle sektörlerinde lider firmaların bunu avantaja dönüştürmeleri gerekiyor. Örneğin, Phillips, Nike, GE, Kraft Food gibi firmalar konvansiyonel işleyişlerinin yanısıra yeni ve çok başarılı platformlar başlattılar. Konvansiyonel firmalar kendilerine şu soruları sormalılar: Bilgi yoğun ve bilginin önemli bir değer olduğu bir sektörde miyiz? Sektörümüzdeki, gruplar, firmalar, bilgier parçalara bölünmüş halde mi? Birçok ürüne tek bir yerden ulaşabilir miyiz? Müşterilerinizden bir topluluk oluşturabilir miyiz/bu bir değer yaratır mı? Bu sorulara olumlu cevaplar verebiliyorsanız sektörünüzde kullanmanız gereken bir platform fırsatı var demektir. Bu durumda olası platform tarafları, bu tarafların birbirleri için nasıl bir değer yaratacağı, bu değerin nasıl ücretlendirilebileceği, platformdaki pozitif ağ etkilerinin nasıl yaratılacağı, negatif ağ etkilerinin nasıl kontrol edileceği gibi konuları derinlemesine düşünmeleri ve tasarlamaları gerekiyor.