Hayal değil gerçek olsun

Ahmet CAN
acan@hurriyet.com.tr

HEDEFİ olmayanların ulaşacakları hayalleri de olmaz. Başka bir deyişle hayallere ulaşmanın ilk adımı kendinize bir hedef koymaktan geçiyor. Hayale ulaşmak için doğru hedef planlamasıyla ilerlemek en önemli nokta. Özellikle de geleceğinizi direkt ilgilendiren finansal bir hedefiniz varsa... Finansal hedeflere ve dolayısıyla hayallerinize ulaşmak bütçe oluşturmaktan, birikim ve tasarruf yapmaktan geçiyor. Ancak bunu ne kadar hayata geçirebildiğimiz tartışma konusu.

Visa ve Türkiye’deki 22 bankanın desteği, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Habitat Derneği işbirliğiyle yürütülen ‘Paramı Yönetebiliyorum’ projesi kapsamında Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği’nin (FODER) gerçekleştirdiği araştırma sonuçlarına göre Türkiye’de yaşayanların yüzde 60’ı “Gelecek için para biriktiriyor musunuz” sorusuna “Hayır” olarak cevap veriyor. Yapılan araştırmada görüşülen kişilerin çoğunun kısa vadeli plan yaptığı ifade edilirken, gelecek için düzenli olarak para biriktirmesi dikkat çeken notlar arasında yer alıyor.

Harcamalarda plan yapılmaması, Türkiye’de yaşayanların gelecek için en çok zorlandıkları noktaların başında geliyor. FODER'in araştırmasına göre Türkiye’de her ne kadar bireylerin büyük çoğunluğunun düzenli geliri olsa da yüzde 44'ü yani yarıdan azı bir finansal planlama yapıyor. Başka bir deyişle, aslında Türkiye toplumunda düzenli bir şekilde finansal planlama yapma eğilimi pek yaygın değil. Ancak bir yerden para gelmesi durumunda, yani daha spontane bir gelişmeyle paraya sahip olunması durumunda bu parayı nereye harcayacağını planlama eğilimi arttıyor. Toplumun sadece yarısı emekliliği için iyi bir parasal planlama yaptığına inanıyor. Bireylerin dörtte birinin yaşlılıklarında maddi ihtiyaçlarını karşılamak için herhangi bir planı yok. Yüzde 49’u devletten alacağı emekli maaşını geleceğe yönelik bir plan olarak görüyor. Bu plansızlığın kadınlar, 18-24 yaş arasındaki gençler, çalışmayan veya işsizler, düşük eğitim grubu ve düşük gelir grubunda daha yaygın olması dikkat çeken detaylar arasında. 60 yaş ve üstü kesimin yüzde 67'si ise devletten emekli maaşı alıyor. Bu sebeple iyi bir parasal planlama yaptıklarına inanıyor.

NE YAPMALIYIZ
Daha bilinçli tüketim yapmak, bütçe oluşturmak için yapılacakların başında iyi bir finansal okuryazar olmak geliyor.  Bunun için Türkiye’de öne çıkan eğitimlerin başında Visa Türkiye ve Türkiye’deki 22 bankanın desteği, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Habitat Derneği işbirliği ile 2009 yılından bu yana devam eden ‘Paramı Yönetebiliyorum’ projesi geliyor.
Proje kapsamında Türkiye’nin dört bir yanındaki bireylere, bütçe yapabilme, finansal kavramları anlama ve hayatları boyunca karşılarına çıkacak olan finansal ürün ve hizmetleri doğru kullanma becerisi kazandırmak üzere eğitimler veriliyor. Projede ‘akran eğitim’ modeli uygulanıyor. Bu kapsamda eğitimler 81 ilde, 1.500’den fazla gönüllü genç eğitmen tarafından veriliyor. Ayrıca www.paramiyonetebiliyorum.net adresinde online eğitimler sunuluyor. Şu ana kadar 567 bin gencin aldığı eğitimler 5 farklı segmentte sunuluyor. Bu segmentler, lise öğrencileri, üniversite öğrencileri, genç yetişkinler, girişimciler ve çiftçiler. 2014 yılından bu yana aktif olarak kullanılan Twitter (@paraniyonet) ve Facebook (paramiyonetebiliyorum) hesapları üzerinden toplam 300 bin takipçi ile aylık olarak ortalama 1.5 milyon etkileşim yaratılıyor.

Akıllı telefon uygulaması kolaylığı
AKILLI telefonlar, her an her yerde artık yanımızda. Dolayısıyla bütçe yaparken de akıllı telefonlar bütçe yapmak isteyenlerin işini oldukça kolaylaştırıyor. Paramı Yönetebiliyorum projesi kapsamında geliştirilen bir akıllı telefon uygulaması bulunuyor. ‘Paranı Yönet’ adındaki uygulama bütçe yapmayı kolaylaştırıyor. Uygulamaya kayıt olduktan sonra bütçenizi hesaplamak için ‘Bütçemi Hesapla’ seçeneğine dokunun. Maaş, burs ya da harçlık gibi gelirlerinizi bu bölüme yazdıktan sonra gelirlerinizden sonra tüm giderlerinizi ‘Bütçemi Hesapla’ bölümüne girin. Bütçeniz doğrultusunda birikim yapabileceğiniz tutarı belirleyin. Birikim hedefinizi ve bu hedefe ulaşmak istediğiniz süreyi belirledikten sonra yaptığınız harcamaları kaydederek uygulamanın ana sayfasından bütçenizi ve birikim hedefinizi sürekli kontrol edin. Paranı Yönet uygulaması App Store veya Google Play’den ücretsiz olarak indirilebiliyor.

Rakamlarla Türkiye’nin birikim planlama alışkanlığı

%40
Para biriktirme oranı

%44
Türkiye'deki finansal planlama yapma eğilimi

%49
Emeklilik için iyi bir parasal planlama yaptığına inananlar

%25
Maddi ihtiyaçlarını karşılamak için plan yapanlar

%67
60 yaş ve üstü kesimin devletten emekli maaşı alma oranı

Sorunun kendisi değil, çözümün parçası olun

PARAMI Yönetebiliyorum projesinin gönüllü eğitmenlerinin finansal okuryazarlık konusunda büyük emekleri geçiyor. Projenin tecrübeli eğitmenlerinden biri Mersin Üniversitesi İşletme ve Bilgi Yönetimi üçüncü sınıf öğrencisi Fatih Görünü. Habitat Derneği’nde saha koordinatörü olarak çalışan Görünü, Paramı Yönetebiliyorum projesinde dördüncü yılı geride bırakmış. Şimdi ise profesyonel olarak proje ekibinde yer alıyor.

Eğitmenlik sürecinden sonra master eğitimen olduğunu anlatan Görünü, “Yeni gönüllü eğitmenlere eğitimler veriyorum. Projeyi daha yakından gördüm. Burada elektrik ve atmosfer çok farklı. İnsan sevdiği bir şeyi yapmalı. Ben de onu yapıyorum. ‘Akran eğitimi’ modeli uyguluyoruz. Önemli olan burada kafa kafaya vererek kendi akranlarımızla bir şeyler yapmak. Finansal okuryazarlık konusunda bir şey yapmak. Gençler olarak sorunun kendisi değil, çözümün parçası olmalıyız. Bizi burada tutan bize aidiyet sağlayan gençlerin kafa kafaya vererek çözümün parçası olmak istemesi” dedi.

KİŞİ KENDİNİ TANIMALI
Eğitimlerde, birikim yapılması ve bir bütçe oluşturulmasının neden gerektiğini anlattıklarını belirten Görünü, “Canlı örnekler vermek gerçekten çok etkili oluyor. Çok birikim yapabilen biri değildim. Elimde kalanı da zaten harcıyordum. Örneğin; yurtdışına tatiline gitmek istediğimde, para biriktirmeye ihtiyacım olduğunu gördüm. Baktığımda o parayı gereksiz bir şekilde harcayabiliyormuşum. Hedeflerimi gerçekleştirdiğimde çok motive olduğumun farkına vardım. Rol model olduğumuzdan dolayı gerçekten birikim yapabiliyor muyuz diye merak ediliyor. Bu çok zor bir süreç. Kişi kendini tanımasıyla tasarruf yapabilir hale gelebiliyor. Şimdi ise dünya turu hedefim var” diye konuştu.

Şu anda verdiği eğitimlerden alınan sonuçlardan örnek veren Görünü, özellikle üniversite öğrencilerinin başarılı sonuçlara ulaşabildiğini anlattı. Görünü, sözlerine şu şekilde devam etti: “Eğitim verdiğim öğrenciler bir evde 4 kişi kalıyorlardı. Evlerine LCD bir televizyon almak istiyorlardı. Onlara bütçe oluşturduk. Burs paralarından birikim yapmaya başladılar. Yaklaşık 6 ay sonra LCD televizyon parasını biriktirmişlerdi. Bugün LCD televizyon olur, yarın hayaller olur. Önemli olan tasarruf ve birikim yaparak bir hedefe ulaşmak.”

Akıllı telefon kullanmayanlar için bütçe yapma ipuçları
1) Önce borçlarınıza odaklanın: Bütçe oluştururken gelir ve giderleriniz kadar borçlarınız da önemli. Borcunuz varsa bir liste yapın, tüm borçlarınızın faiz oranını ve vadesini yazın. Bu adımdan sonra borç kapatma planı yapın. Borç kapatma planında öncelikle en yüksek miktarı değil, en yüksek faizli borçlarınızı ödeyin.
2) Yakınlarınıza verdiğiniz parayı unutun: Sevdiklerinize maddi destek vermek dayanışma açısından oldukça önemli. Ancak verilen bu borçlar, doğru bütçe yapmanızı engelleyebilir. Geri alamadığınıza üzülmeyeceğiniz miktarda borç verin. Ayrıca aile bireylerine ve dostlarına vereceğiniz parayı borç olarak görmeyin.
3) Acil durum fonu hazırlayın: Hayatın ne zaman ne getireceği belli olmuyor. Bu yüzden kıyınızda, köşenizde bir birikiminiz olmalı. En önemli nokta, bu paranın doğru miktarda olması. Yapılan araştırmalara göre en az üç aylık gideriniz kadar bir parayı “acil durum fonu” olarak bir kenarda tutmalısınız. Bu parayı bankada ve nakit olarak tutmakta büyük fayda var.
4) Bugüne göre hareket edin: Herkesin hayattan bir beklentisi var. Bu beklenti maddi olunca daha dikkatli olmak gerekiyor. Bütçenizi yaparken de bu konudaki dikkatinizi arttırın. “Yarın zam alacağım, miras kalacak, piyango çıkacak…” gibi söylemleri göz ardı edin.
5) Kredi kartı borcunuzu her ay kapatın: Doğru bütçe yapmanın en önemli noktalarının başında kredi kartlarıyla yapılan harcamalar yer alıyor. Kredi kartıyla yaptığınız harcamalarda dikkat edilecek ilk nokta, borcunuzu her ay kapatmanız. Kapatamıyorsanız bile asgari tutardan fazlasını ödemeye dikkat edin.

* Paramı Yönetebiliyorum Finansal Bilinç/Yaz Okulu

TÜRKİYE’nin dört bir yanından gönüllü eğitmenler her yıl çeşitli etkinliklerde bir araya geliyor. Eğitmenler Paramı Yönetebiliyorum kapsamında yaptıkları çalışmaları değerlendiriyor ve gelecek dönem eğitim planlamalarını yapıyor.

* Finansal Bilinç Zirvesi
ULUSAL Gençlik Parlementosu üyeleri ve Paramı Yönetebiliyorum eğitmenleri Mayıs ayında Finansal Bilinç Zirvesi’nde buluştu.