Zürafalar yanlış anlaşılmış: Sosyal yaşamlarının filler kadar gelişkin olduğu yıllar sonra keşfedildi

Zürafalar şaşırtıcı derecede karmaşık sosyal davranışlarını bunca yıl gizli tutmuşlar. Bir zamanlar yalnızca uzun görkemli bedenlerini beslemeye odaklanan mütevazı hayvanlar olarak algılanan zürafalar, "Sosyal açıdan birbirleriyle mesafeli, hemcinsleriyle kalıcı bağ değil geçici ilişkiler kuran" canlı türü olarak görülüyordu.

Ancak geçtiğimiz hafta Mammal Review dergisinde yayınlanan yeni araştırmanın sonuçları zürafaların gizemli sosyal hayatına yeni bir bakış getirdi.

Araştırmaya göre zürafaların yanlış anlaşıldığı ve aslında oldukça karmaşık ve sosyal bir tür olduğu öne sürülüyor.

ANAERKİL BİR TOPLUMA SAHİPLER, ERKEK ZÜRAFALAR SADECE ANNELERİ İLE TUTARLI İLİŞKİ KURUYOR

Bristol Üniversitesi'nden uzmanlar, zürafalarla ilgili daha önce yayımlanmış 404 makaleyi inceledi. Araştırma bulguları, zürafaların anaerkil bir topluma sahip olduğunu, dişi zürafaların diğer dişilerle ve kendi yavrularıyla uzun süreli ilişkiler kurduğunu, zaman zaman başka yavrularla da yakın bağlar oluşturduklarını gösterdi. Araştırmacılar ayrıca dişi zürafaların, gruplarında ölen yavru zürafalar için kendi yavrusu olmasa da üzüldüğünü gözlemledi. Erkek zürafaların da sadece anneleriyle tutarlı şekilde iyi ilişki kurduğu tespit edildi.

Bristol Üniversitesi Biyolojik Bilimler Okulu'nda yazar ve biyolog olan Zoe Muller, “Benim için en şaşırtıcı şey, zürafaların karmaşık bir sosyal sisteme sahip olduğunu kabul etmenin 2021'e kadar sürmesi. Sosyal açıdan karmaşık diğer memeli türlerini onlarca yıldır biliyoruz ancak zürafa gibi karizmatik ve iyi bilinen bir tür üzerine yakın zamana kadar bu kadar az çalışılmıl olması şaşırtıcı” diyor.

'BÜYÜKANNE HİPOTEZİ' ZÜRAFALAR İÇİN DE GEÇERLİ

Öncelikle büyükanne hipotezi nedir ona bakalım. Bu hipoteze göre dişi cinsinin doğurganlık döneminden sonra da yaşamaya devam etmesi büyükannelik anlamına geliyor. Birçok hayvan için üreme kabiliyetinin sona ermesinden sonraki yaşam süresi çok kısa. Oysa insanlarda menopoz sonrasında da kadınlar uzun süre yaşamaya devam ediyor.

Büyükanne hipotezi, kadınların üreme kapasitesinin sonlanmasından sonra yaşamaya devam etmesine deniyor. Tıpkı insanlar gibi katil balinalar ve filler de üreme yetilerini kaybettikten sonra bile yıllarca hayatta kalabiliyor. İşte bu araştırma bulguları, büyükanne hipotezinin zürafalar için de geçerli olabileceğine işaret ediyor.

Araştırmaya göre, dişi zürafaların hayatlarının yüzde 30'unu "üreme sonrası" dönemde geçirdikleri söyleniyor. Bu oran katil balinalarda yüzde 35, filler de ise yüzde 23.

Zoe Muller, zürafa 'büyükannelerin' grup üyelerinin hayatta kalmasında önemli rol oynadığını, grup için birer bilgi deposu olduğunu, yavru zürafaların bakımında ve gençlerin yetiştirilmesinde çok önemli bir görev yaptığını düşünüyor. Neredeyse 30 yıl kadar yaşayabilen yaşlı dişi zürafaların zürafa toplumunda oynadığı rolü ve yavrularının hayatta kalması için ne gibi faydalar sağlayabileceğini anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu belirten Muller, hala onlar hakkında bilim insanlarının bilmediği çok şey olduğunu söylüyor.

Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ahmet Karataş, bu araştırma sonuçlarını bir ön rapor gibi değerlendirmek gerektiğini, benzer davranış çalışmalarının hep gözleme dayalı olduğu için yanılma payının fazla olabileceğini ifade ediyor ve şunları söylüyor:

“Mesela yavrulara büyükanneler bakar deniyor, 2 hafta sonra bir başka grup araştırma yapıyor ve babalar da bakıyormuş denilebiliyor. Genetik mekanizmalar ile ilgili çalışmalar davranışa göre daha somuttur. Yani 10 sene sonra birisi çıkıp zürafalar ile ilgili bu gözlemlerin tersini de söyleyebilir. Bilinenin tam tersi şeyler de çıkabiliyor.”

Muller, zürafaların nasıl iletişim kurduğu, erkek zürafaların üreme yıllarında sonra da yaşayıp yaşamadığı ve gruplar halinde yaşamalarının ne gibi yararları olduğunun hala netleşmediğini hatırlatıyor ve ekliyor: "Umarım bu çalışma kumda bir iz bırakır ve bu noktadan sonra zürafalar son derece başarılı, zeki ve grup halinde yaşayan sosyal memeliler olarak kabul edilir.” 

Muller ayrıca türlerin davranışsal ekolojisi hakkında doğru bir anlayışa sahip olmanın, koruma önlemlerinde daha başarılı olmaya yardımcı olduğunu dile getiriyor: “Zürafaları sosyal açıdan son derece karmaşık bir tür olarak kabul edersek bu onları giderek daha fazla korumaya değer, daha karmaşık ve zeki bir memeli olmaya doğru yükseltir.”

SAVUNMASIZ TÜRLER ARASINDA

Zürafa, dünya üzerinde soyu tükenmekte olan ve koruma altına alınması gereken bir tür. Dünyada yaklaşık olarak 100,000 ila 150,000 civarı zürafa bulunduğu tahmin ediliyor.

Doğayı Koruma Birliği’ne göre (IUCN) 2016’da vahşi doğada sadece 97 binin üzerinde zürafa kaldı ve nüfusları 1985’ten bu yana yüzde 36-40 oranında azaldığı bildirilmişti. Bunların tamamı Afrika'da yaşıyor.

Kenya (45,000), Tanzanya (30,000) ve Botsvana (12,000) ile en fazla Zürafa popülasyonu bulunan yerler. Zürafalar, Uluslararası Doğayı Koruma Birliği tarafından savunmasız olarak listeleniyor.

Yukarıdaki gibi araştırmalarla zürafa davranışlarının daha iyi anlaşılmasının, hayatta kalmalarını sağlama çabalarına yardımcı olabileceği belirtiliyor.