Zorba da çocuk, mağdur da
Güncelleme Tarihi:
“Bana vuruyor, itiyor ve rahatsız ediyorlardı. Kendimi korumak için saldırmayı öğrendim.” “Sınıf arkadaşlarım benim dışımda herkesin Instagram’daki resmini beğeniyor, dışlanmış hissediyorum.” “Annem okulda etek giymemi istiyor ama ben istemiyorum. Çünkü merdivenlerden fotoğraf çekiyorlar.”Türkiye’de çocukların yaklaşık yüzde 19’unun yani her beş çocuktan birinin okullarda akran zorbalığına maruz kaldığı belirtiliyor. Bu konuda en büyük iş öğretmenlere ve ailelere düşüyor. Uzmanlar, “Akran zorbalığının panzehiri sosyal destektir” uyarısında bulunuyor.
YALNIZLIK DEPRESYON RİSKİNİ ARTTIRIYOR
ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampusu Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Programı Bölüm Koordinatörü Doç. Dr. Aslı Bugay Sökmez, yaşları 11-15 arasında değişen 144 ergenle yaptıkları araştırmanın sonuçlarına ilişkin şunları söylüyor:
“Yalnızlık, zorbalığa uğramış öğrencilerin depresyon riskini arttırıyor. Her zorbalığa uğrayan öğrenci depresyon belirtileri göstermese de yalnız kalanların depresyon riski yükseliyor. Bu nedenle zorbalıkla baş etmenin en önemli panzehiri, kurban durumundaki öğrenciye öğretmen, aile ve arkadaşları tarafından sosyal destek sağlanması. Bu öğrencinin, sosyal geri çekilme yaşaması çok olası. Buna karşın öğrenciyi sosyal etkinliklere katılması için cesaretlendirin, okulda diğer öğrencileri ona yardımcı ve destekleyici olmaları için yönlendirin. Araştırmalar sınıfa, arkadaşlarına ve öğretmenlerine aidiyeti yüksek öğrencilerin, zorba davranışlarda daha az bulunduğunu gösteriyor. Yadırgamak ve küçümsemek yerine farklılıkların öğrencilerin bakış açısını zenginleştirmesine fırsat verin ve onlara rol model olun. Bunun için çocukların bir araya gelerek farklılıklara saygı konusunda konuşmasını sağlamanız atılacak ilk adım olabilir. Öğrencilerin empati seviyesini geliştirici etkinliklere yer vererek, çatışma çözme becerileri kazandırın.
Okul yönetimi olarak, ‘zorba davranışları’ iyi tanımlayın ve öğrencilere onların anlayacağı düzeyde somut örneklerle tanıtın. Bu davranışların olumsuz etkileri hakkında öğrencileri bilgilendirin ve buna yönelik eğitici oyunlar, psiko-eğitimlerden faydalanarak yaşantılar üzerinden farkındalıklarını geliştirin. Çocukların öfke, kızgınlık gibi olumsuz duygularını sağlıklı şekilde ifade edebilmeleri ve duygularını düzenlemeleri için, sanat ve spor gibi aktivitelerin olumlu etkileri olduğu biliniyor. Ayrıca sanat, gençlerin durumları farklı açılardan görmelerine yardımcı olmak için güçlü bir araç. Drama, edebiyat ve görsel sanatları konuşma aracı olarak kullanan eğitimciler, öğrencilerin zorbalığın olumsuz etkilerini anlamalarına ve içselleştirmelerine yardımcı olabilir.
HATASINI TELAFİ EDİCİ DAVRANIŞLAR ÖĞRETİLMELİ
Zorba öğrenciyi dışlamak, etiketlemek ve sadece cezalandırmak yerine, ona hatasını telafi edici davranışlar öğretin. Muhtemelen bu öğrenciniz öfke kontrolü konusunda sıkıntı yaşıyor olabilir. Okulun psikolojik danışmanı duygu düzenleme, iletişim becerileri, empati konularında zorba öğrenciyle mutlaka çalışmalı ve ailesiyle de işbirliği yapmalı. Okulda zorbalığı azaltmak için yöneticiler, öğretmenler ve veliler; öğrencilerde uyardıkları zorba davranışları kendileri de sergilememe konusunda dikkatli olmalı. Öğretmenler; öğrenci ve diğer eğitimcilerle ilişkilerine dikkat etmeli. Bu konuda iyi bir rol model olan öğretmen, öğrencileri için çok değerli bir rehber görevi görecek.”
OECD ORTALAMASININ ALTINDAYIZ
OECD, PISA 2015 kapsamında hazırlanan üçüncü raporu olan ‘Öğrenci Refahı’nda 72 ülkede 15 yaş düzeyindeki öğrencilerin refah durumlarını inceledi. Rapor kapsamında okullarda zorbalık da ele alındı. Son yıllarda özellikle lise düzeyinde büyük bir sorun haline gelen zorbalıkla ilgili olarak öğrencilerle görüşüldü. Türkiye’de ‘bir ayda birkaç kez herhangi bir zorbalığa maruz kaldığını’ söyleyen öğrenci oranı yüzde 18.6 oldu. Türkiye bu oranla OECD’nin 18.7’lik ortalamasının altında kaldı. Letonya yüzde 30.6 ile en çok zorbalığın yaşandığı ülke olurken, Yeni Zelanda, Çek Cumhuriyeti, Avustralya ve İngiltere’de de bu oran yüzde 20’nin üzerinde.
EĞİTİMCİLER NE YAPACAĞINI BİLEMİYOR
İngiltere ve ABD gibi ülkelerde akran zorbalığının önlenmesi için eylem planları ortaya konulsa da 2018’de John Hopkins Üniversitesi ile Amerikan Ulusal Eğitim Birliği’nin (NEA) yaptığı araştırma, eğitim kurumlarında öğretmenlerin zorbalığa karşı tutum konusunda kafa karışıklığı yaşadığını gösteriyor. Buna göre öğretmen ve okul personelinin yüzde 98’i bir zorbalığa şahit olduğunda buna müdahale etmesinin görevi olduğunu düşünüyor. Ancak sadece yüzde 54’ünün zorbalığı nasıl ele alacağı konusunda ortaya konan programlardan haberi var. Yani her iki eğitimciden biri zorbalık anında ne yapacağı konusunda sorun yaşıyor.
BAKANLIK: DERSLERDE YER ALIYOR
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), zorbalıkla mücadele edebilmek için çalışmalar yapıyor. İlkokul ve ortaokullarda uygulanan derslerin öğretim programlarında yer alan 8 temel yetkinlikten birinin sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlik olduğunu hatırlatan bakanlık yetkilileri, hayat bilgisi; insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi; bilişim teknolojileri ve yazılım; medya okuryazarlığı gibi derslerde de akran zorbalığına yönelik kazanım ve açıklamalara yer verildiğini belirtiyor. Lise düzeyindeyse, sağlık bilgisi ve trafik kültürü derslerinde akran zorbalığının önlenmesine yönelik kazanım ve hedefler yer alıyor. Ayrıca MEB Ortaöğretim Kurumları Disiplin Yönetmeliği’nde de akran zorbalığına yönelik kınama, okul değiştirme, uzaklaştırma ve örgün eğitim dışına çıkarma cezaları bulunuyor. Bu konuda öğretmenler de eğitiliyor. Son olarak 2-6 Nisan’da 81 ilden gelecek sınıf rehber öğretmenleri için Erzurum’da düzenlenecek hizmetiçi eğitim faaliyetlerinde, zorbalık konusunda da dersler olacak.
KONUŞUN, DİNLEYİN, DESTEK OLUN
AMERİKAN Ulusal Eğitim Birliği’nin (NEA) ülkedeki önde gelen pedagogların desteğiyle yayınladığı rehberde çocukları zorbalığa maruz kalan ailelerin neler yapması gerektiği şöyle sıralanıyor:
1- HER GÜN ONUNLA KONUŞUN: Çocuğunuz zorbalığı size söylemese bile bunun işaretleri ortaya çıkabilir. Örneğin, birden oluşan açıklanamayan yaralar, kaybolan kişisel eşyalar, yeme alışkanlıklarındaki değişiklik, okula gitmek istememek gibi durumlarla karşılaşabilirsiniz. Bu belirtileri sizden gizlemek isteyebilir. Bu durumda ona dikkat etmek çok önemli. Her gün çocuğunuzla günlük konular hakkında konuşun ve açık uçlu sorular sorun. Bu onları konuşma için cesaretlendirecek.
2- GÖRMEZDEN GELMEYİN: Aileler, zaman zaman okullardaki zorbalığı, zararsız takılmalar olarak değerlendirebiliyor. Bunları dikkate alın. Her çocuğun olaylarla başa çıkma yöntemleri farklı olabilir. Size bunları zararsız takılmalar olarak da yansıtabilirler. Çocuğunuzun başına gelen böyle olayları ciddiye alın. Onlara yardım için hazır olduğunuzu belirtin.
3- HAREKETE GEÇİN: Diğer bir öğrenci tarafından zorbalığa maruz kaldığında harekete geçin. Bu olayı çocuklar arasındaki bir olay olarak görerek başınızdan savmayın. Bazı aileler, hiçbir şey yapmıyor ve bu durum çocuğun hayatını etkileyen travmalara dönüşebiliyor.
4- SAKİN KALIN: Çocuğunuz şiddete maruz kaldığında sakinliğinizi koruyun. Güvenliğin sağlandığından emin olduktan sonra okuldaki öğretmenle iletişime geçin. Zorbalık uygulayan öğrenci veya ailesiyle tartışmaya girmeyin.
5- ÇOCUKLARI YÜZLEŞTİRMEYİN: Çocukları asla yüzleştirmeyin. Zorbalık yapan öğrenciyi özür dilemeye zorlamayın. Bu, ilerleyen zamanlarda zorbalığın seviyesini arttırabilir. Okuldaki uzmanlardan destek alın. Olayın okul tarafından nasıl ele alındığını yakından takip edin.
BU HİKÂYELERDEN BİRİ ÇOCUĞUNUZUN OLABİLİR
‘KORKUDAN DUR DİYEMİYORUM’
ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampusu Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Programı Bölüm Koordinatörü Doç. Dr. Aslı Bugay Sökmez, yaşları 11-15 arasında değişen 144 ergenle akran zorbalığı konusunda araştırma yaptı. Bazı öğrencilerin anlatımları şöyleydi:
SALDIRMAYI OKULDA ÖĞRENDİM
13 yaşında erkek: Ben kavgayı, küfür etmeyi okulda ve özellikle serviste öğrendim. Önce onlar bana vuruyor, itiyor ve rahatsız ediyorlardı. Kendimi korumak için saldırmayı öğrendim. Şimdi öğretmenlerim bu davranışlarım için bana çok kızıyor, hatta bir kere az daha disiplin cezası veriyorlardı ama arkadaşlarım bana kötü davranırken kimse yanımda olmamıştı. Bana zorbalık yapmalarını engellemediler, hatta diğer arkadaşlarım göz yumdu.
13 yaşında kız: Sınıf arkadaşlarım benim haricimde herkesin Instagram’da resmini beğeniyor, dışlanmış hissediyorum.
15 yaşında erkek: Beden derslerini sevmiyorum, soyunma odasında çok ayıp şakalar yapılıyor, rahatsız oluyorum ama korkudan dur diyemiyorum.
11 yaşında kız: Derslerde başarısız olduğumda babam çok kötü davranıyor. Üzülüyorum. Ama bazen çalışsam da olmuyor. Babam ‘Aptal mısın?’ diye sürekli soruyor. Acaba ‘Aptal mıyım’ diye ben de düşüyorum.
14 yaşında kız: Sınıf arkadaşlarım Facebook’ta benim dışımda herkesin olduğu kapalı grup oluşturup doğum günü planlaması yaptı ve bir tek beni davet etmediler. Sonrasında da toplu resimler paylaştılar. Çok zoruma gitti.
11 yaşında erkek: Sürekli lakap takıyorlar, bunlardan birine bir öğretmenim de dahil oldu, bana ‘şişko’ deyip duruyor, bir gün kızıp bunu söyleyen bir arkadaşıma saldırdım ama nedense suçlu ben oldum. Öğretmenim bu kavgayı başlatan yerine bana çok kızdı. Haksızlığa uğramış hissettim.
15 yaşında kız: Annem okulda etek giymemi istiyor ama ben giymek istemiyorum. Çünkü merdivenlerden çıkarken aşağıdan fotoğraf çekebiliyorlar. Bir arkadaşımın başına geldi, çok korkunçtu!
15 yaşında kız: Bazen zorbalığı öğretmenler de yapıyor ya da yapmalarına zemin hazırlıyorlar. Sınıfta sevilmeniz ve öğretmenin gözdesi olmanız için çok çalışkan olmalısınız. Eğer değilseniz, öğretmenin korumasından faydalanamıyorsunuz ve size diğerlerinin sataşması artıyor.
- Teşhircilik, röntgencilik, cinsel teklifte bulunma, cinsel taciz, fiziki kontak ve cinsel saldırı dahil olmak üzere istismar, cinsel zorbalığa giriyor.
- Öfke dolu kırıcı mesajlarla alay etmek, başkasının bilgilerini internet ortamında izinsiz kullanmak, siber tehdit ve tacizler siber zorbalık başlığı altında yer alıyor.
- Vurma, dürtme, boğazlama, saç çekme, dövme, ısırma ve aşırı gıdıklama gibi davranışlar fiziksel zorbalık olarak adlandırılıyor.
- Üzücü, rencide edici isimler takma, takılma ve dedikodu sözel zorbalık başlığı altında ele alınıyor.
- Şantaj, aşağılama, ırk, din, dil ve algılanan cinsel yönelimi gibi kişisel özellikleri hor görme, arkadaşlıkları manipüle etme, yalnızlaştırma, dışlama ve arkadaş baskısı duygusal zorbalık demek.
SON 24 SAATTE YAŞANANLAR