Zonaro'nun muhteÅŸem dönüÅŸü

UEFA Kupası'nın Ä°stanbul'daki ikinci tur karşılaÅŸmasında Fenerbahçe ile Panathinaikos maçında fanatik taraftarların birbirilerini tahrik etmek için açtıkları pankartlarda gündeme gelmiÅŸti Fausto Zonaro. Yunanlı taraftarlar Kıbrıs'ın Rumlara ait olduÄŸunu gösteren bir haritayı açınca Fenerbahçeliler de Zonaro'nun Fatih'in Ä°stanbul'a giriÅŸini gösteren tablosundan esinlenerek yapılan bir pankart açmışlardı. Sultan ll. Abdülhamid döneminde sarayda çalışan ve 90 yıl önce Ä°stanbul'dan ayrılan ünlü Ä°talyan ressam, tribünde kalmadı. Åžimdi büyük bir sergiyle dönüyor Ä°stanbul'a. 17 Ocak 2003'te Yapı Kredi Kültür Merkezi Kazım TaÅŸkent Sanat Galerisi'nde açılacak olan sergide ünlü ressamın Ä°stanbul ve Ä°talya'da yaptığı 80 kadar tablo yer alacak. Bunların en önemlilerinden biri de 10 Muharrem (Kerbela) tablosu. Zonaro'nun Ä°stanbul'dan ayrılırken yanında Ä°talya'ya götürdüğü bu tablo da 90 yıl aradan sonra yeniden Ä°stanbul'a dönmüş olacak.ZONARO'YLA Ä°LGÄ°LÄ° Ä°LK KAPSAMLI YAYINFausto Zonaro sergisine ayrıca Erol Makzume ve Osman ÖndeÅŸ'in birlikte hazırladıkları görkemli bir kitap da eÅŸlik edilecek. Önümüzdeki günlerde yayımlanacak olan ve Zonaro'yla ilgili ilk kapsamlı yayın olan Osmanlı ‘‘Saray Ressamı Fausto Zonaro’’ adlı büyük boy kitapta Zonaro'nun gerçek yaÅŸamöyküsü ile birlikte 400'ü aÅŸkın resmi ve eÅŸi Elisa Zonaro'nun o yıllarda çektiÄŸi 200 kadar fotoÄŸraf yer alıyor. Zonaro ailesi arÅŸivlerini ilk kez bu kitap için tam anlamıyla açtı. Önemli bir kısmı ilk kez yayımlanan onlarca belge ve fotoÄŸrafın da yer aldığı kitaptaki en çarpıcı belge, eÅŸi Elisa Zonaro'nun 1894-1820 arasında bütün resim satışlarını kaydettiÄŸi hesap defteri. Bu defterle Zonarolar'ın Ä°stanbul'da kimlere resim sattıkları, saraydan maaÅŸlarını nasıl aldıkları gibi pek çok önemli ayrıntı belgelenmiÅŸ oluyor.1854'te Ä°talya Masi- Padova'da dünyaya gelen Fausto Zonaro, 1891 yılında Ä°stanbul'a geldi. 1896'da Saray Ressamı tayin edildi, 1910'a kadar Ä°stanbul'da kaldı ve Ä°stanbul'u konu alan yüzlerce tabloya imza attı. Sanatının zirvesine Ä°stanbul'da ulaÅŸan Zonaro, en önemli baÅŸyapıtlarını da burada yaptı. Zonaro, Abdülhamid'in tahttan indirilmesinden sonra saray ressamlığı görevinden azledildi. Ev ve atölye olarak kullandığı Akaretler 50 numaralı binada da ancak kirasını ödemek kaydıyla oturabileceÄŸi söylendi. Ä°ttihatçıların bu tutumundan rahatsız olan Zonaro Ä°talya'ya dönmeye karar verdi. 1910 yılında önce resimlerini 46 sandığa koyup anlaÅŸtığı bir gemi ÅŸirketi ile Napoli Limanı'na, oradan da aktarmayla Roma'ya gönderdi. Zonaro'nun Napoli Limanı'nda 12 gün bekleyen resimlerinin pek çoÄŸu kötü hava koÅŸulları yüzünden zarar gördü. Zonaro eÅŸiyle birlikte Orient Ekspres ile Ä°talya'ya döndü. 1929 yılında San Remo'da ölen Fausto Zonaro, bütün dünyada Ä°stanbul'la ilgili tablolarıyla tanınıyordu.DÃœNYADA ZONARO TABLOLARI MERSÄ°NLÄ° MAKZUME'DEN SORULUYORBaÅŸta dünyanın en ünlü müzayede kuruluÅŸları Sotheby's ve Christie's olmak üzere Zonaro tablolarının gerçek olup olmadığı Mersinli koleksiyoner Erol Makzume'den soruluyor. Zonaro Ailesi'nin de uzmanlığını onayladığı Makzume, 1975 yılından beri oryantalist resamların eserleriyle ilgileniyor ve koleksiyonerliÄŸin yanında bu konuda araÅŸtırmalarını da sürdürüyor. Erol Makzume, Zonaro Ailesi'yle iliÅŸkilerinin baÅŸlangıcını ve ailenin kendisine Zonaro eksperliÄŸi yetkisini nasıl verdiÄŸini anlattı:Zonaro ailesiyle iliÅŸkileriniz nasıl baÅŸladı?- AraÅŸtırmacı yazar Osman ÖndeÅŸ, benim Zonaro konusundaki çalışmalarımdan haberdardı ve birlikte bir Zonaro kitabı yapmamızı önermiÅŸti. Bilgi edinme konusunda oldukça zorlandık. Çünkü Zonaro'nun doÄŸru dürüst kitapları falan yayımlanmadı. Sadece 1995 yılında San Remo'da bir sergisi açılmıştı ve onun kataloÄŸu vardı. Bir de sanırım '92 yılında yine San Remo'da Zonaro hakkında küçük bir çalışma yapılmıştı. O kitabı hazırlayan kiÅŸi aracılığı ile Zonaro'nun ailesine ulaÅŸmaya çalıştım. Önce ailenin telefon numarasını vermek istemediler. Aileyle temasa giren çok az kiÅŸi olmuÅŸ Türkiye'den. Bunlardan biri de sanırım Murat Bardakçı. Ama arÅŸivlerine ulaÅŸan kimse olmamış. Üç yıl önce telefonla konuÅŸtuÄŸumda biraz çekingen davrandılar. Çünkü ellerinde çok deÄŸerli Zonaro koleksiyonu var. Aileye ilk seyahati Osman ÖndeÅŸ ile birlikte yaptık. Ä°talyanca bilmemin de verdiÄŸi avantajla kolay iletiÅŸim kurabildik. Bize bütün çekmeceleri açtılar, inanılmaz belgeler ortaya çıktı. Enver PaÅŸa'nın kendisine verdiÄŸi imzalı fotoÄŸraflar bile vardı. Hatta bir ara Enver PaÅŸa'nın babası Zonaro'nun Akaretler'deki evlerinde kalmış. Halife Abdülmecid'in ithaflı resimlerini bulduk. Siz aynı zamanda koleksiyonersiniz. Elinizde kaç tane Zonaro tablosu var?- Her uzmanın koleksiyoner olması gerekmiyor. Elimde, tam sayıyı vermek istemiyorum ama biraz tablom var. Bu sayı deÄŸiÅŸiyor tabii, kimi zaman elimden çıkardığım, kimi zaman da yenilerini ilave ettiÄŸim oluyor. Ben Zonaro toplamaya on sene önce baÅŸladım. Ve elimde bir miktar güzel Zonaro var.Åžu anda aile dışında Zonaro konusunda tek uzmansınız deÄŸil mi?- Bugün müzayedeye çıkan her Zonaro tablosunun fotoÄŸrafını bana geçiyorlar ve doÄŸruluÄŸu konusunda ekspertiz istiyorlar. Ailesinden önce bana soruyorlar bunu. Bu özellikle Türkiye konulu tablolar için geçerli. Cesare ile fikir alışveriÅŸinde de bulunuyoruz böyle durumlarda. Aramızda kesin bir karara böylece varabiliyoruz. Zaten Zonaro ailesinin bu konuda bana verdiÄŸi bir yetki var. Açtıkları web sayfasında da, sadece aile ve Erol Makzume bu tabloların eksperliÄŸini yapmaya yetkilidir diye.Böylesine bir güveni nasıl verdiniz onlara?- Üç seneden beri, yani bu çalışmaya baÅŸladığımızdan beri iliÅŸki içindeyiz. Bir güven oluÅŸtu aramızda. Benim sayemde birçok yeni Zonaro'lar çıkartıldı ortaya. Bu çalışmalar sayesinde de ellerindeki Zonaro arÅŸivleri git gide zenginleÅŸmiÅŸ oldu. Bu arÅŸivlerin bir sureti de bende kalıyor. Son birbuçuk yıldır 200 yeni Zonaro tablosu bulduk piyasada olan. Zonaro'nun eÅŸi bir fotoÄŸrafçıydı ve onun yaptığı bütün tabloların mümkün olduÄŸu kadar fotoÄŸrafını çekerdi. O yüzden bir tablonun sahte olup olmadığını, hangi tabloların eksik olduÄŸunu bulmak çok zor deÄŸil.Bütün mirası torununun evlatlığına kaldıFausto Zonaro'nun bütün mirası bugün ünlü bir soprano olan torunu Jolanda Meneguzzer Trevigne'nin evlatlığı Cesare Mario Trevigne'ye kalmış durumda. Zonaro'nun kızı Mafalda 1996 yılında ölene kadar babasının bütün koleksiyonunu korumuÅŸ, ölümünden sonra da her ÅŸeyi kızının evlatlığına bırakmış. Bugün Zonaro ile ilgili her ÅŸeyden torunu Cesare sorumlu. GeçtiÄŸimiz hafta Zonaro'nun torunu ve yeÄŸeni kitap ve sergi çalışmalarına yardım etmek amacıyla Ä°stanbul'a geldiler. Cesare anneannesi Mafalda'nın 7 yaşındayken ayrıldığı Ä°stanbul'u hiç unutmadığını, Zonaro'nun Ä°stanbul'da kullandığı mangal, halı ve vazo gibi eÅŸyaların hálá evlerinde korunduÄŸunu söylüyor. Türkiye'de böyle bir serginin açılması ise onun için Zonaro'nun ikinci kez doÄŸuÅŸu anlamını taşıyor:‘‘Anneannem Ä°stanbul'a aşıktı ve bütün arÅŸivi evladı gibi korurdu. Mafalda'nın ölümünden sonra arÅŸivleri ben devraldım. Odamda, baÅŸucumda bir Salacak tablosu var ve ben onunla büyüdüm. Kendimi neredeyse Salacaklı olarak görüyorum. Zonaro'nun Ä°stanbul'da büyük bir sergisinin açılması ve yine hakkında kapsamlı bir kitabın hazırlanması onun burada adeta ikinci doÄŸuÅŸu oldu.’’10 MUHARREM (KERBELA) TABLOSUFausto Zonaro'ya Sultan ll. Abdülhamid'in Åžii Mezhebi lideri Razek Han'a armaÄŸan etmek için sipariÅŸ ettiÄŸi 10 Muharem tablosu sergide yer alan en büyük boyutlu eser olma özelliÄŸini taşıyor: 2x3 metre. Çerçevesi Yıldız Sarayı'nda yapılmış. Sultan ll. Abdülhamid'in tahttan indirilmesiyle Zonaro'nun elinde kalan tabloyu sanatçı daha sonra Ä°stanbul'dan ayrılırken yanında Ä°talya'ya götürmüş. 2001 yılına kadar Milano, San Remo, Cantu, Floransa ve Londra arasında dolaÅŸan 10 Muharrem, 2001'de bir Türk koleksiyoner tarafından satın alınarak Türkiye'ye getirildi. Â