Yüzyılın zirvesi

62 ülkenin devlet ve hükümet başkanları, yüzyılın son büyük toplantısı olan AGİT Zirvesi için İstanbul'a geldi. Tarihi zirvede, 21'inci yüzyılda izlenecek politikaların da çerçevesi çizilecek.

İSTANBUL'da bugün başlayacak olan AGİT (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı) Liderler Zirvesi, tarihe ‘‘yüzyılın son zirvesi’’ olarak geçecek. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in ‘‘duayen lider’’ olarak ev sahipliği yapacağı zirveye, 54'ü doğrudan AGİT üyesi toplam 62 ülkenin devlet ve hükümet başkanları katılıyor. 21'inci yüzyılda izlenecek politikaların çerçevesinin çizilecek olması nedeniyle dünyanın gözü İstanbul'a çevrildi.

Gelecek yüzyılda Avrupa'da yaşanabilecek güvenlik sorunları karşısında AGİT'in görev çerçevesini çizen Avrupa Güvenlik Şartı'nın, uluslararası toplumun iç çatışmalara müdahale etmesini kolaylaştıran yaklaşımına Rusya şiddetle karşı çıkıyor. Rusya, belgenin bu haliyle imzalanması halinde Çeçenistan'a tıpkı Kosova örneğinde olduğu gibi müdahale edilebileceğinden endişe ediyor ve imzalanmasını engelleyeceği tehdidini savuruyor.

AGİT GÜNDEMİ

İSTANBUL BİLDİRGESİ: Zirvede güncel bölgesel sorunlar bu başlık altında ele alınacak. Hazırlık çalışmaları süren İstanbul Bildirgesi'ne yansıyacak bölgesel sorunlar arasında Çeçenistan, Kosova, Doğu Timor, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ sorunu, Gürcistan'ın Osetya ve Abhazya sorunu başta geliyor.

AVRUPA GÜVENLİK ŞARTI:

AGİT'in yeni binyılda oynayacağı role son şeklini verecek temel belgenin imzalanması zirvenin başarısı açısından büyük önem taşıyor. Bu belge ile üye ülkelerde liberal ekonomi, bireyin hukuki, siyasi ve ekonomik haklarını geliştirme ile bölgesel çatışma risklerini ortadan kaldırma önlemleri belirlenecek.

VİYANA BELGESİ:

Zirvede, 1986 yılından beri geliştirilen Viyana Belgesi'nin gözden geçirilmiş şeklinin devlet ve hükümet başkanları tarafından kabul edilmesi öngörülüyor. Buna göre ülkeler yıllık askeri faaliyetlerini, birbirleriyle paylaşıp, denetim ve değerlendirme gezisi de yapabiliyorlar.

AKKA ANLAŞMASI:

Zirvede, AKKA Uyarlama Anlaşması'nın kabul edilmesi de bekleniyor. Beş kategoride önemli bazı indirimler ve kısıtlamalar getiren ve Avrupa güvenliğinin büyük ölçüde temel taşını oluşturan AKKA, imzalandığı tarih itibariyle NATO ve Varşova Paktı olmak üzere iki blok esasına dayalıydı. Varşova Paktı'nın çökmesinden sonra taraflar, İstanbul'daki zirvede blok tavanlarından ülke tavanlarına geçecekler. Böylelikle, AKKA'da bloklar içinde var olan ülkesel tavanlar, ‘‘doğrudan ülkesel tavanlar’’ şeklinde tanımlanacak ve değişen güvenlik şartlarına göre uyarlanmaya çalışılacak.

AB TOPLANTILARI:

Dışişleri Bakanı İsmail Cem'in, zirve dolayısıyla Türkiye'de bulunacak olan 15 AB üyesi ülkenin dışişleri bakanlarına bir yemek vermesi beklenirken, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in de AB dönem Başkanı Finlandiya Cumhurbaşkanı Ahtisari ile görüşmesi öngörülüyor.

BORU HATLARI:

Türkiye açısından büyük önem taşıyan boru hatları anlaşmalarının imzalanması da zirve ile aynı tarihe denk getirildi. Ankara, kendisinin ev sahipliği yapacağı bu zirvede Bakü-Ceyhan petrol boru hattı ile Hazar geçişli Türkmen doğalgazı projesinin imzalanmasını bekliyor.

Liderlerin kalacağı oteller

The Marmara: Lüksemburg, Bosna Hersek, Bulgar, Özbek, İzlanda, San Marino.

Hyatt Regency: Makedon, Kanada, Sloven, Yunan, Ürdün, Fas, Belarus.

Ceylan Intercontinental: Gürcistan, Hırvat, Kıbrıs Rum, Macar, Kırgız, Tunus, Letonya, Litvanya, Moldova, Polonya, Portekiz, Ukrayna, Hollanda, Kazak, Alman, Slovakya, Mısır, Arnavut.

Swissotel: Avusturya, Çek, İtalyan, Rus, Finlandiya, İsviçre, İsveç, Fransız, Ermeni.

Hilton: Danimarka, Vatikan, İngiliz, İrlanda, Norveç, İspanya, Romen, Kore, Japon.

Conrad: ABD, Azerbaycan, Belçika, Leichtenstein, Malta.

Divan: Estonya, Cezayir.

Maslak Princess: İsrail.

Yeltsin: Mavi akım imzalansın

CUMHURBAŞKANI Süleyman Demirel, AGİT Zirvesi'ne katılmak üzere dün İstanbul'a gelen Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin ile Çırağan Sarayı'nda bir araya geldi. Yeltsin, görüşmenin başlangıcında Demirel'e Rusya'ya davetini anımsatarak, ‘‘Gelmediniz, buna rağmen ben buradayım’’ şeklinde sitem etti. Cumhurbaşkanı Demirel de Rusya Federasyonu'nu daha önce ziyaret ettiğini belirterek, ‘‘Uzun zamandır görüşemedik, ama sonunda görüşebildik. Sizi Türkiye'de görmekten çok memnun oldum. Hoş geldiniz’’ karşılığını verdi.

Görüşmede Yeltsin, Demirel'e, ‘‘Mavi akım projesini tozlu raflara kaldırmayın, mutlaka imzalansın’’ dedi.

Yeltsin, Çeçenistan konusunda ise ‘‘Terör olayıyla karşı karşıyayız. Bu bizim iç sorunumuzdur. Müdahale etmeyin, desteklemeyin, desteklettirmeyin’’ diye konuştu. Demirel ise Yeltsin'e, ‘‘Biz de terörden çok çektik ama siz bu sorunu sivillere zarar vermeden çözün’’ cevabını verdi.

Demirel, Yeltsin'le yaptığı görüşmenin ardından Ermenistan Cumhurbaşkanı Rober Koçaryan ile bir araya geldi. Demirel, Koçaryan'la görüşmesinde, Azerbaycan ile diyaloğu sürdürmeleri dileğinde bulundu.

Cumhurbaşkanı Demirel, Gürcistan Cumhurbaşkanı Şevardnadze, Ukrayna Cumhurbaşkanı Kuçma ve Romanya Cumhurbaşkanı Emil Constantinescu ve Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ile de görüştü.

Bu arada Ukrayna Devlet Başkanı Kuchma, Demirel'i Kiev'de göreve tekrar gelmesinden dolayı yapılacak yemin törenine özel olarak davet etti. Kuchma, ‘‘Sayın Demirel, siz dünyada siyasetin duayenlerinden birisiniz. Benim yemin törenime sizin gelmeniz büyük anlam katacaktır’’ dedi. Demirel de bu tekliften gurur duyduğunu belirterek, önümüzdeki haftalardaki programını ayarlayabildiği takdirde yemin törenine muhakkak geleceğini söyledi.

Uzayda ‘Türkiye İsrail’ işbirliği

BAŞBAKAN Bülent Ecevit ve Dışişleri Bakanı İsmail Cem, dün AGİT Zirvesi nedeniyle İstanbul'a gelen dünya liderleriyle ikili görüşmeler yaptılar.

Başbakan Bülent Ecevit, ilk görüşmesini İsrail Başbakanı Ehud Barak'la gerçekleştirdi. Görüşmede, Türkiye'den İsrail'e su satışı konusunda önemli bir adım daha atıldı. Manavgat suyunun İsrail'e satışı için iki başbakan taraflar arasında, mevcut mekanizmanın hızlandırılması kararını aldı. Buna göre proje, 2000 yılı içinde hayata geçirilecek. Dünkü görüşmenin diğer önemli konusunu da Türkiye ve İsrail arasında uydu teknolojileri işbirliği içinde ortak bir yapı kurulmasını da oluşturdu. Ecevit, Ehud Barak'a İsrail'in 17 Ağustos ve 12 Kasım depremlerinin ardından yaptığı yardımlar için, ‘‘Olağanüstü bir insanlık dersi veriyorsunuz. Türk halkı bu yaptıklarınızı hiçbir zaman unutmayacak’’ dedi.

Başbakan Ecevit, daha sonra Malta Başbakanı Edvard Fenech Adami ve Kanada Başbakanı Jean Chretien ile görüştü. Çırağan'da basına kapalı yapılan görüşmelerde Rahşan Ecevit de hazır bulundu.

Dışişleri Bakanı İsmail Cem ise, AGİT Zirvesi çerçevesindeki ilk ikili görüşmesini Makedonya Dışişleri Bakanı Aleksander Dimitrov ile yaptı. Cem, görüşmeden önce basın mensuplarına yaptığı açıklamada, ‘‘Çok emek verdiğimiz, seferber olduğumuz İstanbul zirvesinin bu güzel başlangıçla ve güzel bir bitimle sona ermesini diliyorum’’ dedi. Makedon Bakan ise ilk temasını Cem'le yapmaktan mutluluk duyduğunu belirterek, iki ülke arasında ilişkilerin ‘mükemmel’ olduğunu belirtti.

Cem, daha sonra Mısır Dışişleri Bakanı Amr Musa, İsrail Dışişleri Bakanı David Levi ve Fas Dışişleri Bakanı Muhammed Bin İsa ile görüştü. Mısır Dışişleri Bakanı Musa, görüşmeden sonra yaptığı açıklamada, Cem ile görüşmesinde, ikili ekonomik ve siyasi konuları ele aldıklarını söyledi. İsrail Dışişleri Bakanı David Levi de görüşme öncesinde yaptığı açıklamada, Ortadoğu barış süreci hakkında Cem'e bilgi vereceğini belirtti.