YeÅŸilçam'daki solcu Menderes

Türk sinemasının en yetenekli oyuncularından. Sis filmindeki dört dakikalık rolüyle Altın Portakal ödülü almış, ‘‘yardımcı’’ oyunculuÄŸuyla bir filme damgasını vurabilen o ender aktörlerden. Demokrat Partili annesinin verdiÄŸi isme karşılık ‘‘Ben solcu olmadım. Solcu doÄŸdum’’ diyen bir Adanalı. Asmalı Konak'ta Bekir Kirve rolüne bürününce herkesin tanıdığı, tanımakta da geç kaldığı bir sanatçı: Menderes Samancılar.Adana'da, Seyhan Nehri'nin kıyısında, 1 Mayıs 1954'te doÄŸar. Arabacı AÅŸur ile Emine'nin sekizinci ve son çocuÄŸudur. Arabasıyla ırmaktan kum çekerek ailesinin geçimini saÄŸlayan baba, herkesin 5 liraya yaptığı iÅŸ için 7.5 lira istemesiyle meÅŸhurdur. Gerekçesi: ‘‘Ben temiz iÅŸ yapıyorum. En iyi elekleri kullanıyorum. EmeÄŸimin karşılığını da istiyorum!’’ OÄŸlu Menderes'in hayatı da emeÄŸinin karşılığını almak için savaÅŸarak geçecektir. Adnan Menderes'in üçüncü kez baÅŸbakan olduÄŸu günlerde dünyaya geldiÄŸi için, hasta Demokrat Partili annesi ismini Menderes koyar. CHP'li komÅŸular bozulurlar. ‘‘Aman Emine Bacı, bak söz, oÄŸluna baÅŸka isim verirsen, büyüyünce okul masraflarını biz karşılarız’’ diye yalvarırlar hatta. Emine Hanım'ın cevabı ÅŸiirli, kafiyelidir: Hiçbir ÅŸey vermez bana Menderes'in tadını / Ãœstüme gelmeyin deÄŸiÅŸtirmem oÄŸlumun adını! Ä°lkokulu Adana'da okur. Derslerle pek arası yoktur. Zamanını okul kütüphanesinde roman okuyarak, ÅŸiir yazarak tüketir. O sırada adaşı Adnan Menderes Adana'ya gelir. DP'liler, onu karşılamaya çocuk Menderes'i götürürler. Boynuna da bir pankart asarlar: Sen Menderes, ben Menderes, Adana'ya hoÅŸ geldin, Adnan Menderes. CHP'liler bu pankartı yırtmaya çalışırlar. Küçük Menderes canını zor kurtarır. Öğrencilik hayatı orta birde sona erer. Ä°ki sene üst üste sınıfta kalınca okuldan atılmıştır. Birkaç ay sonra Adana Ä°l Halk Kütüphanesi'ne üye olur. Okudukça okur. Favori yazarı Çehov'dur. Büyüyünce ne olacağının sinyallerini de verir. ‘‘Evimizin büyük bir avlusu vardı. Mahallenin kadınları orada toplanıp ekmek açardı. Ben okul dönüşü avluya girer, aÄŸzımla silah sesi yapar ve vurulmuÅŸum gibi yere düşerdim. Herkes başıma toplanırdı. Onlara gerçek bir korku yaÅŸatana kadar dirilmezdim.’’Çalışma hayatı baÅŸlar: Berber çırağı, bisiklet tamircisi, kundura boyacısı, mısır satıcısı... 17 yaşında Adana PaktaÅŸ fabrikasına işçi olarak girer. Fabrikanın en ünlü işçisidir. Öğle paydosunda herkesi etrafına toplayıp, bağıra çağıra okuduÄŸu Hababam Sınıfı romanıdır onu ünlü yapan. ‘‘Öğle paydosumuz bir saatti. Herkes 15 dakikada yemeÄŸini yer, 45 dakika beni dinlerdi. Bazen okumak istemezdim. Zorla okuturlardı.’’ Ismarlama ÅŸiirler yazmaktadır artık. Her kim birine sevdalansa, gelip ondan bir ÅŸiir ister. Bir dörtlüğün bedeli bir paket Malboro sigarasıdır.SORU: SEN KÄ°ME BENZÄ°YORSUN?CEVAP: BABAMABir gün fabrikadaki ustası, Recep Usta elinde Hürriyet Gazetesi'yle çıkagelir: ‘‘Hürriyet Fotoroman Kralı yarışması baÅŸladı. Bir ay sonra Adana'ya gelip eleme yapacaklar. Sen de fotoÄŸraf göndersene...’’ Recep Usta'nın zorlamasıyla çekilen resimler Ä°stanbul'a gönderilir. Adana elemelerini kazanır ve final için Ä°stanbul'a gelir. Final gecesi giymek için beyaz bir takım elbise diktirir, içine de siyah gömlek giyer. Sakallarını kesmez. Çünkü 'normal insanlar gibi' iki günde bir sinek kaydı tıraÅŸ olmaktan hiç hazzetmez. Final Emek Sineması'nda yapılmaktadır. Geceyi Halit Kıvanç sunar. Sahne sırası ona geldiÄŸinde seyirciler, Yılmaz Güney'e olan benzerliÄŸi nedeniyle Yılmaz, Yılmaz diye tempo tutmaktadır. Halit Kıvanç sorar: ‘‘Sen kime benziyorsun?’’ Ãœrkek Anadolu delikanlısı her tarafından saflık akan cevabını verir: Babama. Bu cevaba jüri üyeleri 10'ar puan verir. Ve Menderes Samancılar Kelebek Fotoroman Kralı seçilir. Ertesi gün Hürriyet Gazetesi'ne parasını almak için gider. Tam çıkarken Yılmaz Güney çıkagelir. Kucaklayıp, tebrik eder. Cezaevine girene kadar sık sık görüşürler. Halk onları daima iki kardeÅŸ gibi birbirine benzetir. Yoksullar Meyhanesi adlı ilk fotoromanını Güner Sümer yönetir. ‘‘Nasıl baÅŸlarsan öyle gidermiÅŸ. Arda Uskan'ın yönettiÄŸi ilk filmim de yarım kalmıştı. Biz bu iÅŸe yoksul baÅŸladık yoksul devam ettik...’’ Sinemadaki ilk yıllarında Onat Kutlar'la tanışır. OyunculuÄŸun püf noktalarını Ä°hsan Yüce'den öğrenir. ‘‘İhsan Baba bir kedi yavrusu gibi eÄŸitti beni. Nasıl durup nasıl bakmam gerektiÄŸini anlattı. Vedat Türkali, Süreyya Duru gibi arkadaÅŸlarım da vardı. Benden büyüktüler ama hep birlikteydik. Ä°nanmadığım iÅŸin içinde olmamaya çalışıyordum. Kolay olmadı.’’ SEKS FÄ°LMÄ°NDE OYNAMADI BULGUR EKMEK YEDÄ°Daha tazecik bir oyuncuyken Türkiye'de büyük bir seks furyası baÅŸlar. Hadi Çaman, Mete Ä°nselel, Aydemir AkbaÅŸ, yığınla oyuncu ekmek parası için bu furyaya kapılır. Menderes Samancılar memleketinden çuvalla bulgur getirtir. Aylarca bulgur ekmek yer ama porno filmlerde oynamaz. Bu zor günlerde ona destek olan iki isim vardır. Biri Arda Uskan diÄŸeri Taksim Çiçek Bar'ın sahibi Azmi Yılmaz. Yıllar sonra Arda Uskan alkollü bir gecede yaÅŸadıklarını Vatan Gazetesi'ne şöyle yazacaktır: ‘‘Ani bir hareketle salladığı jilet yanağımda orta boy bir hasar oluÅŸturdu. Este adlı gece kulübünde gecenin ilerlemiÅŸ saatlerinde suratımı bu hale getiren mereti tutan üstelik bir dost eliydi. Asmalı Konak'ın Bekir Kalfası Menderes Samancılar'ı yüzüme jilet atmadan çok öncelerde tanımıştım. Bir gece eski eÅŸimle birlikte gece kulübünde oturuyoruz. Menderes geldi bir ara. Malum hepimiz içkiliyiz. Ãœst cebinden bir jilet çıkardı. Ertesi gün erkenden çekimi varmış tıraÅŸ olacak. Bir yandan jileti ÅŸaka yollu sallarken bir yandan da 'Yengeme yamuk yaparsan keserim ha' diyor. Yengenin böyle bir ÅŸeye ihtiyacı yok ama o yine de sahip çıkıyor. Eli ÅŸaşırıyor. Ve jilet yanağımı kesiyor, kanlar fışkırıyor. Menderes önce ÅŸaşırdı ve korktu, sonra tüydü. Bir hafta görünmedi. Sonra bir akÅŸam eve geldi. Elinde tek bir kırmızı gül ve onlarca lahmacunun bulunduÄŸu büyük bir paket. Valla affedersin abi, dedi elimden kaçmış...’’ 30 yıllık sanat hayatında hep yardımcı erkek oyuncu rollerini oynar. Rolün büyüklüğünü deÄŸil derinliÄŸini önemser. ‘‘Bir dakika bile oynasam fark etmez. Önemli bir rol olsun yeter.’’ EktiÄŸini 1989'da biçer. Zülfü Livaneli'nin Sis filmindeki 4 dakikalık rolüyle 26. Antalya Film ÅženliÄŸi, En Ä°yi Yardımcı Erkek Oyuncu ödülünü alır. Adı Menderes'tir ama gençliÄŸi sol takılmakla geçer. ‘‘Ben solcu olmadım. Solcu doÄŸdum. EmeÄŸin karşılığını isteyen herkes solcudur. Ben babamdan öyle gördüm.’’ 1984'te Aydınlar Dilekçesi'ne imza atar. Savcı Nusret Demiral çağırır: ‘‘Otur bakalım Menderes efendi!’’ Oturur. Savcı birden bağırmaya baÅŸlar: ‘‘Sana eli öpülecek, mekanı cennet olsun, o mübarek adamın adını vermiÅŸler! Ama sen ne yapmışsın?! Bu sivri akıllıların peÅŸine düşmüşsün! Çık dışarı! Bir daha onlarla gezdiÄŸini görmeyeceÄŸim!’’1999 seçimlerinde ÖDP'nin Adana milletvekili adayı olur. ‘‘Ufuk Uras'ı tanıdıktan sonra kayıtsız ÅŸartsız ÖDP'ye evet dedim. Sonra aday kadroları öyle güzeldi ki. Mina Urgan, Can Yücel, Adalet AÄŸaoÄŸlu gibi aydınların bulunduÄŸu bir yelpazeyi paylaÅŸmak benim için onurdu.’’ Gider, minibüs tepelerinde halkı selamlar. Miting alanlarında konuÅŸur. Seçilemez ama halkın politikacıya nasıl baktığını çok iyi öğrenir. FÄ°LMÄ° KÄ°MSE TEK BAÅžINA KURTARAMAZAsmalı Konak dizisinin kadrosuna eski dostları Meral Okay ve Mahinur Ergun sayesinde girer. Meral Okay'ın eÅŸi Yaman Okay en iyi dostlarındandır. ‘‘Üç ay sürdü kanser olup, vefat etmesi. Üç ayda arkadaşım, gözlerimizin önünde mum gibi eridi ve söndü. O gittikten sonra Meral'le arkadaÅŸlığımız hiç eksilmedi arttı. Meral, Bekir Kirve rolünü beni düşünerek yazdı.’’ Yaman Okay'ın ani ölümünden sonra bir de ÅŸiir yazar: ‘‘Karasevdaları çektin / Söyle çekip nere gittin / Böyle ÅŸakalar yapılmaz / Hepimize oyun ettin / Aman olan yaman olan / Oynadığın bu son oyun / Hepisinden yaman oÄŸlan.’’ Bu ÅŸiiri OM yayınlarından çıkardığı ‘‘Sonbaharın Sarısını Vurdular Gece Yarısı’’ isimli ÅŸiir kitabına da koyar. Asmalı Konak yapımcıları dizinin 13, en fazla 26 bölüm süreceÄŸini söylerler. Ãœrgüp'te 6 hafta çalışıp döneceÄŸiz derler. Çekimler iki yıl sürer. Asmalı Konak'ın setinin tam karşısına Sanat Evi diye bir kafe açar. Çekimler bitip, kameralar toplandıktan sonra Sanat Evi'ni ortağına devredip, Ä°stanbul'a gelir. ‘‘Ürgüp'le baÄŸlarımı koparmadım. Avanos'ta ırmak kıyısında bir arsacık aldım. Bir ev yapabilirsem gidip yazılarımı orada yazacağım.’’ Asmalı Konak'ın filmi gösterime girer. Son zamanların en çok eleÅŸtirilen filmi Asmalı Konak'ın belki de eleÅŸtirilmeyen tek ismi odur. SaÄŸda solda filmi Menderes Samancılar'ın kurtardığına yönelik yazılar çıkar. ‘‘Filmi kimse tek başına kurtaramaz. Biz oyuncular otomobil gibiyiz, sürücü yönetmendir. Film yönetmenin filmidir.’’ Â