YeÅŸilçam’ın ciÄŸerini biliyor

Yarın gece Ä°stanbul'da Emek Sineması'nda yapılacak Sinema Yazarları DerneÄŸi (SÄ°YAD) ödül töreninde sahneye, YeÅŸilçam'ı bebeklik yıllarından bu yana tanıyan ve neredeyse 50 yılını ona veren bir duayen çıkacak: Kadri Yurdatap. SÄ°YAD'ın 2002 Emek Ödülü'nü almaya hak kazanan Yurdatap, sinemanın, temel direklerinden biri olup da yüzü perdeye hiç yansımayan, bu arada pek de sevilmeyen bir kesiminden. Bir yapımcı. Yani maliyeti düşürmeye, paraları az ya da geç ödemeye çalışan, ‘‘sanat manat anlamam’’ deyip satmayacak hikayelere prim vermeyen, her ÅŸeye maydanoz olmayı kendinde hak gören ‘‘patron’’lardan. Ãœstelik YeÅŸilçam'ın en melodramlı, en fakir ve maÄŸrur döneminden yetiÅŸme. Ama, bugüne kadar 95 Türk filmine imza atan Yurdatap'ı bu klasik yapımcı tiplemesinden ayıran pek çok ÅŸey var. Evet en ‘‘bildiÄŸimiz’’ Türk filmlerinin de yapımcısı oldu; kimi zaman en sıradan avantürlerden, en bayıltıcı zengin oÄŸlan-fakir kız aÄŸdalarından, hatta ÅŸu meÅŸhur Türk usulü seks filmi çağında, Kazım'a Ne Lazım'lardan da çekti. Ama çok sayıda filmi de Türk Sineması'nda önemli bir yer edindi. Bugüne kadar, bir dolu yönetmenin ilk filmini en çok destekleyen o oldu; kadın yönetmenlere en fazla desteÄŸi veren, star sistemine kızıp star olmayanlarla en çok film yapan da... Ayrıca Türk Sineması'nı yurtdışında en çok temsil edenlerden, en çok ödülü alanlardan. Kısacası, YeÅŸilçam'ın ciÄŸerini bilenlerden, daha doÄŸrusu bizzat ciÄŸerlerinden biri Kadri Yurdatap. SÄ°YAD BaÅŸkanı Atilla Dorsay onun için, ‘‘geçmiÅŸten gelip hálá film yapımında çalışan tek isim’’ diyor. DiÄŸerleri pes etti. O bugün 71 yaşında, filmlere para yatırmaya, onları doÄŸru düzgün çekmeye, izletmeye çalışıyor. Son yıllarda, inanıp da para yatırdığı filmlerin aldığı ödüllerin sayısı da giderek artıyor. Dolayısıyla Emek Ödülü'nü son derece hak eden bir yapımcı. Evet baÅŸlangıçta sanat kaygısı olmamış olabilir, kimin vardı? Ama Dorsay'a göre ‘‘kaliteye önem veren’’ ender yapımcılardan o. Özellikle son 20-25 yıldır. Ãœstelik patronların genelde sevilmediÄŸi YeÅŸilçam'da, oyuncusundan yönetmenine, set işçisinden teknisyenine, herkesin sevdiÄŸi biri. Ve uluslararası festivallerde ilk defa stand açmayı baÅŸaran, pek lisan bilmemesine raÄŸmen yabancılarla konuÅŸup onlara Türk Sineması'nı tanıtmaya çalışan bir dernek yöneticisi. Sekiz yıldır Sinema Eseri Sahipleri Meslek BirliÄŸi (SESAM) BaÅŸkanı.Kadri Yurdatap 1932 yılında Ä°stanbul Ãœsküdar'da doÄŸdu. Babası Türkiye'nin en eski mürettiplerinden Selami Münir Bey'di. O yüzden onun da çocukluÄŸu ve ilk çalışma yılları Babıali'de geçti. Babası, çocuklarının kendi harçlıklarını çıkarması gerektiÄŸine inandığı için, daha 15 yaşındayken baÅŸlayıp, sekiz yıl boyunca ünlü Saatli Maarif Takvimi'nin arka sayfalarını yazdı. Ä°stanbul Erkek Lisesi'ni bitirdiÄŸi yıl olan 1950'de, Åžaka mecmuasının sahibi Cemal Erksan'ın teklifiyle, sekiz yıl sonra ilk kez Türkiye'de gösterilen Rüzgar Gibi Geçti'nin kitapçığını hazırlamış, kitapçık çok satınca, tam 100 lira kazanmıştı. Aslında iyi bir öğrenciydi ve mühendis olmak istiyordu. Puanları da Ä°TÃœ'nün o zaman sayısı dört olan bölümlerinin hepsine yetiyordu. Ancak tam o yıl üniversiteye giriÅŸte sınav sistemi getirilip, o da sınavda miyop gözleriyle en arka sıraya düşünce, kazanamadı. Bunun üzerine girdiÄŸi Tıp Fakültesi'ni de, Tabiat Bilgisi en sevmediÄŸi ders olduÄŸu için, üç yıl sonra bıraktı.FÄ°LME STAR BULAN GAZETECÄ°Bu arada Babıali'den çıkmadı: Kitap dağıtımından Türkiye Turizm Kurumu'nun dergisini çıkarmaya, Cihat Baban'ın Tercüman'ına röportajlar yapmaktan Yeni Yıldız'ın yazıiÅŸleri müdürlüğüne, pek çok yazı-çizi iÅŸi yaptı. 19 yıl boyunca, Akbaba dergisinin yazıiÅŸleri müdürüydü. Ancak Yeni Sabah'ın pazar eki için hazırladığı ‘‘Türk Perdesinde Pazar’’ adlı sinema sayfası, onu bugünlere getiren ÅŸey oldu. Sinemayla ilk ciddi iliÅŸkisiydi bu. Bu alanın ilk ‘‘magazinci’’lerinden, hatta paparazzisi sayılabilir. Bütün ünlülerle ahbap, hepsinin bir cümle adı geçsin diye gözünün içine baktığı gazeteci. Sonra bu durumu ilerletti, 1960'ta kendi sinema dergisini çıkarmaya baÅŸladı. Tam 88 hafta piyasaya çıkan Sinema 60, Artist mecmuasının, daha sonra da Ses'in rekabetine dayanamadı. Ama bir dönem, yaptığı yarışmalarla Türk Sineması'na star kazandıran yayınlardan biriydi.Dergicilik tek başına para kazandırmadığı için, afiÅŸ, lobi faaliyetleri, filmlere oyuncu bulma gibi iÅŸler yapmaya baÅŸladı sinemaya. Yani kapağı ağır ağır YeÅŸilçam'a atıyordu. Sonunda film çekmeye baÅŸladı. Önce Ãœlkü Erakalın'la ortak, sonra tek başına. Ãœlkü Film, ardından Kadri Film ve 1975'te, bugün hálá yaÅŸayan Mine Film adına. Öyle bir çevresi vardı ki, yapımcı olmak isteyen Ertem EÄŸilmez gibi insanlar onu şöyle ikna etmiÅŸti: ‘‘Sen bir ÅŸey yapmayacaksın, hatırını araya koyup Fatma'yı, Türkan'ı oynatacaksın!’’ Ä°lk filmi 1963'de çekilen, Türkan Åžoray, Tanju Gürsu, Çolpan Ä°lhan'lı Tek Suçumuz Sevmek'ti. Filmler, Adana'dan 40 bin lira, Ä°zmir'den 50 bin lira, Samsun'dan 25 bin lira ‘‘avansla’’ çekiliyordu o zamanlar. Bu paraları verenler, o ÅŸehirlerde filmleri dağıtacak olan aracılardı.Günümüz sinemasının bilgisayarlı ve bol ekipli, bol masraflı sektör halinden bîhaber yıllarda, yüzlerce kanal bir yana, siyah beyaz televizyonun bile her evde olmadığı, video salgınının ya da ‘‘seks furyası’’nın uzak olduÄŸu günlerde, peynir ekmeÄŸe talim edilen setlerde, ödenemeyen ya da çok geç ödenen senetlerle, hangi filmlere imza atmadı ki! Dile kolay, kimisinde 200, bazen 300 filmin çekildiÄŸi tam 40 yıl. Fakir ve MaÄŸrur gibi, en adı üstünde sulu melodramlar da vardı bunların içinde, Åžepkemin Altındayım gibi avantür komediler de, Kazım'a Bak Kazım'a ve ardından Kazım'a Ne Lazım gibi Aydemir AkbaÅŸ'lı malum filmler de. Mine Mutlu, Seher Åženiz, Arzu Okay'la epeyce çalıştı. Valla, çoÄŸu ‘‘büyük iş’’ yapan filmlerdi. Zarar edenlerin sayısı biri ikiyi geçmedi. Çünkü ‘‘Ee isteniyor’’du. Seyrediliyordu da... Hikaye bulmak mı? Sorun deÄŸildi. Yüz kadar yapımcı varsa, iki üç senarist vardı, en iyisinden: Bülent Oran, Sefa Önal, ErdoÄŸan TünaÅŸ, dönüp dönüp onlara yazdırılırdı. Zaten, Akbaba dergisine gittiÄŸi bir sabah, eski bir yazısına bakarak yeni bir yazı yazan Yusuf Ziya Ortaç ona şöyle demiÅŸti: ‘‘Dünyada on tane roman konusu, 40 tane hikaye konusu, 200 tane de fıkra konusu vardır. Bunlar hiç deÄŸiÅŸmez. Ben de o yüzden kendi fıkramı bugünkü hadiseye göre yeniden yazıyorum!’’ Bu, uzun yıllar YeÅŸilçam'da uygulayacağı bir ders olmuÅŸtu ona... Aracıların yönlendirmesine göre, bazen melodram gidiyor, herkes onu çekiyordu. Bazen komedi oluyordu bu. Cüneyt Arkın'ın vurdulu kırdılı filmleri tıkanınca, ‘‘tarihi atmosfere’’ sokuluyor, Kara Murat ya da Battal Gazi ÅŸeklinde yeniden çekiliyordu. Bir kısım hikaye yabancı filmlerden, piyeslerden ‘‘uyarlanıyor’’, sonra aynı tema sekiz filme daha senaryo oluyordu.AVÅžAR’A Ä°LK TEKLÄ°F ONDAN1980'lere böyle geldi. Bugünün sinemacıları bu kelimeyle ne kadar alakalı bilinmez ama ‘‘yazıhane’yi ayakta tutmak için. Furyalar bitmezdi ya Türk Sineması'nda, ardından video furyası baÅŸladı. O sırada ‘‘iki onların istediÄŸiyse, iki de kendi istediÄŸi’’ filmi yapmaya dikkat etti. Kendi deyimiyle Ä°brahim Tatlıses'in ‘‘en saÄŸlıklı’’ ilk birkaç filmini o çekti: Tövbe, Yalan, Günah... Ama o yıllardan itibaren Türk Sineması'nda önemli listesine alınabilecek pek çok filme de imza attı. Onun iftihar ettikleri, Züğürt AÄŸa, Zıkkımın Kökü, Dönersen Islık Çal, Dağınık Yatak, Dul Bir kadın ve son olarak yapımını üstlendiÄŸi Hiçbir Yerde'ydi. Kendi deyimine göre ‘‘kural neyse onu’’ uygulamıştı bu filmlerde. Yani mesela, sete yemek yerine sandviç göndermemiÅŸ, gereÄŸi neyse yapmıştı. Haa, kendisi kazanmadı mı, kazandı tabii. Bugün en büyük varlığı, çektiÄŸi 95 filmin, 55'inin negatifi...Atilla Dorsay'ın ‘‘bilinçli yapımcı’’ olduÄŸunu söylediÄŸi bu yıllarda, hani yine furya haline gelen ‘‘kadına duyarlı filmler’’de de adı vardı, iddialı edebiyat uyarlamalarında da, son olarak Hiçbir Yerde gibi ‘‘kayıp’’ meselesini konu alan siyasi içerikli filmlerde de. Filmleri en çok uluslararası ödül alanlardan biri oldu. Pek çok yönetmenin ilk filminin yapımını üstlenme cesareti gösterdi. YeÅŸim UstaoÄŸlu, Tayfun PirselimoÄŸlu, Nisan Akman, Füruzan, Gülsüm Karamustafa, Orhan OÄŸuz, bunlardan bazılarıydı. Neden? ‘‘Yönetmenlerin en iyi filmleri ilk ve belki ikinci filmleriydi de ondan.’’ Her görüşmede ücreti yükselten starlara kızıp, star olmayanlarla en çok çalışanlardan biri de oydu. Mesela Hülya AvÅŸar'la ilk film anlaÅŸmasını o yaptı, ‘‘Hııımm bu kız yeteneÄŸini ve para konularındaki dirayetini o gün belli etmiÅŸti, bir milyon liradan bir kuruÅŸ aÅŸağı inmemiÅŸti!’’ Sonra, Kuyucaklı Yusuf'ta oynatmak için genç bir kız arıyordu, arkadaşı Zerrin, bir gün çantasından sigara çıkarırken kızının resmini düşürdü, Derya ArbaÅŸ, Amerika'dan gelerek bu filmde öyle rol aldı. Bunun gibi ne çok olay geçmiÅŸti başından. Sonra rahatladı: Tabii ki her filmini beÄŸenmiyordu, hele öğrencilik dönemini hiç saymıyordu, ama ‘‘1980 sonrası Türkiye'de yapılmış eli yüzü düzgün, dışarda temsil yeteneÄŸi olan filmlerin yüzde 60'ı benimdir’’ diye düşünebiliyordu bugün. Hálá ‘‘Türkiye'de bir filme Amerikalı gibi para harcanmaz’’ diye düşünse de, geliÅŸen koÅŸullara ayak uydurmayı baÅŸarmış, sesli film çekmeye, iyi mekan aramaya, eksikleri görüp tamamlamaya gayret göstermiÅŸti. ‘‘Hiçbir Yerde'yi seyredin, Mardin'i bu kadar güzel gösteren bir turistik film çekemezsiniz. Åžartların bizi zorladığı yere gidiyoruz tabii.’’ Â