Yerli üretim protez kolla hayaline kavuştu

Bir çocuk babası, Koç Üniversitesi santral görevlisi 38 yaşındaki Ömer Çakar’ın tek bir hayali vardı: Protez kol ve el... Doğuştan sol kolu olmayan Çakar, üniversitenin Makine Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. İsmail Lazoğlu’na giderek Alman protez firmasından aldığı 55 bin Euro’luk fiyat bilgisini gösterdi. Alım gücünün çok üstündeki proteze sahip olmasının imkânı yoktu. Kendisi için üniversitede bir kol üretmelerini istedi. Prof. Dr. Lazoğlu, tam o sırada biyomedikal programında doktora yapmak üzere gelen Pakistanlı Sarmad Shams’a (32) tez olarak bu görevi verdi. Shams, üniversitenin Üretim ve Otomasyon Araştırma Merkezi’nde 2.5 yıl çalışarak protezi A’dan Z’ye yerli malzemeyle geliştirdi.

Protez mekanizmasının yerleştirildiği kol, ticari robottan dönüştürülen üç boyutlu yazıcı ile poliüretandan üretildi. Ama daha doğal görünüm için üzeri silikonla kaplanacak. Toplam bir kilo ağırlığındaki protez, kaslardan alınan elektromiyogram (EMG) sinyalleri işleyerek, 15 milisaniye içinde harekete dönüştürüyor. Kol kısmının 700, elin ise 300 gram ağırlığında olduğu protezin pili 2 gün dayanıyor. 10 eklemli el, ihtiyaç duyulan 4 ana hareketi (avuç ve parmak ile tutma, çekme ve işaret etmeyi) yapabiliyor. Her bir parmak yaklaşık 1 kilogram yük taşıyabiliyor. Üniversitenin seri üretim için İzmirli bir firmayla görüşmeler sürüyor. Hedef yurtdışında çok pahalı olan protez kolların yerlisini hem daha ucuza hem de seri olarak üretmek.

BEKLEDİĞİMİN ÇOK ÜSTÜNDE OLDU

Günlük hayatta kolunun eksikliğini hissettiğini belirten Çakar, “Estetik amaçlı kullandığım, hiçbir fonksiyonu olmayan bir protezim vardı. Kol naklini ise hiç düşünmedim. Günde yedi saatim klavye başında geçiyor. Protezi taktığım zaman klavye kullanmak daha rahat oluyor. Benim hayalimdeki protez yapılıyor. Bu kadar detaylı olacağını tahmin etmiştim. Benim beklediğimin çok üstünde bir çalışma oluyor” dedi.

Şimdilik sadece işteyken kullanabildiği protezi günlük hayatta da kullanmayı çok istediğini anlatan Çakar, “İlk görüşmemizde salatalık, domates kesmek, su bardağı, cep telefonunu taşımak istediğimi söyledim. Bunları yapabiliyorum. Ama biraz daha hafiflerse kullanımı çok kolaylaşır” diye konuştu.

Prof. Dr. İsmail Lazoğlu - Sarmad Shams - Ömer Çakar

YURTDIŞINDAKİLERDEN DAHA HAFİF

Prof. Dr. İsmail Lazoğlu: Protez kol her şeyiyle burada tasarlandı ve üretildi. Üniversiteden aldığımız etik izin, Ömer Çakar’ın kolu işte kullanmasını kapsıyor. Eve götürmüyor. Bu aşamayı geçtikten sonra evde de kullanabilmesi için yeni bir izin alacağız. Toplam bir kilo olan sistem halen yurtdışında da üretilen bütün sistemlerden daha hafif. Ancak biz daha da hafifletmeyi planlıyoruz. Protezi yapan öğrencimiz Sarmad Shams ülkesine dönüyor. Ancak Pakistan ile Türkiye arasında işbirliği var, ara ara gelebilecek ve birlikte çalışmaya devam edeceğiz. Hedefimiz 1-1.5 yılda Ömer Bey’in 7/24 kullanabileceği bir sistem haline getirmek. Patent başvuruları yapıldı.

ÇALIŞMALARINA DEVAM EDECEK

Sarmad Shams: Ülkem Pakistan’da biyomedikal mühendisliği eğitimi aldım. Yüksek lisansımı da Güney Kore’de yine aynı alanda yaptım. Türkiye’ye doktora öğrencisi olarak geldim. Ülkeme dönüp, üniversitede çalışacağım. Protez kolun batılı ülkelerde üretilen benzer örneklerin hepsinden daha hafif. Geliştirmeye devam edeceğim.

NASIL ÇALIŞIYOR?

Protezin içinde güç sağlayan bir batarya ve sistemin beyni olan elektronik kontrol ünitesi var. Basitçe, kaslara bağlanan elekrotlardan elektriksel sinyaller alınıyor. Düşük olan sinyaller önce güçlendiriliyor. Sonra özel bir elektronik filtreden geçiriliyor ve dataya dönüştürülüyor. Sonra protezdeki parmakların mikromotorlarına sinyaller gönderiliyor ve harekete geçmeleri sağlanıyor.