Yerli aşı Turkovac’ta son adımlar... Varyantlara karşı ne kadar etkili? 7 SORU 7 YANIT

Erciyes Üniversitesi tarafından yapılan ve Sağlık Bakanlığı ile Türkiye Sağlık Enstitüsü Başkanlığı  desteğiyle Aşı Araştırma ve Geliştirme Merkezi tarafından yeni tip koronavirüse karşı geliştirilen yerli Covid-19 aşısı Turkovac’ta artık son adımlar atılıyor.

İnaktif bir aşı olan Turkovac’ın Faz-1 çalışması ilk önce 44 gönüllü üzerinde yapılmıştı. Ardından Şubat ayında Faz-2 çalışmalarına başlandı. Bu aşamada 250 gönüllüye aşı uygulaması 9 Nisan'da tamamlandı. Daha sonra raporlama çalışmalarına geçildi. 23 Haziran’da da Ankara Şehir Hastanesi’nde Faz-3 çalışmaları hız kazandı. Bu aşama ise kullanım öncesi son basamak…

ACİL KULLANIM ONAYI AŞAMASINA GELİNDİ

Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz Hacettepe Üniversitesi Aşı Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sezer Okay, “Gönüllülerde yapılan çalışmalarda başarılı sonuçlar elde edilirse Turkovac tercihi herkese açılacaktır” dedi. Ayrıca Okay, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Turkovac’ın acil kullanım onayı alma aşamasına geldiğini açıkladığını ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’dan onay alındıktan sonra yaygın kullanıma açılacağını da söyledi. Peki Turkovac ne zaman tam anlamıyla aşı seçeneği arasına girecek?

Filmi biraz başa sararak aklımızdaki tüm soruları Kayseri Şehir Hastanesi Başhekimi Prof. Dr. İlhami Çelik ve Hacettepe Üniversitesi Aşı Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sezer Okay’ sorduk. 

AYNI TÜRDE OLAN SINOVAC'TEN DAHA ETKİLİ

1-) Turkovac’ın şu an uygulanan diğer aşılardan farkı nedir? Sadece hatırlatma dozu olarak mı kullanılacak?

Prof. Dr. İlhami Çelik: Turkovac içerik açısından Sinovac aşısıyla aynı özelliklerde. Ancak çalışmalar gösteriyor ki etkinlik olarak daha başarılı. Bu hali ile Turkovac, aşı olmamışlar için alternatif bir seçenek olarak kullanılabilir.

Doç. Dr. Sezer Okay: Alternatif aşı olması dışında şu an için Turkovac’ın Sinovac aşısı olanlarda hatırlatma dozu olarak kullanılması söz konusu.

2-) Peki Turkovac nasıl geliştirildi, hangi aşamadan geçerek bugüne kadar geldi?

Doç. Dr. Sezer Okay: Covid-19 pandemisinin ortaya çıkışıyla birlikte 2020’nin başlarında Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı ile Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, yerli Covid-19 aşısının geliştirilebilmesi için yaklaşık 15 projeyi destekledi.

Bu projelerden birisi de Erciyes Üniversitesi’nden Prof. Dr. Aykut Özdarendeli’nin yürütücülüğünde başlayan inaktif Covid-19 aşısının geliştirilmesiydi. O dönemde virüsün varyantları henüz ortaya çıkmadığı için bu aşının geliştirilmesi Wuhan suşu kullanılarak başladı. Kısa sürede yapılan çalışmalar başarıyla tamamlandı ve bu aşıya ‘ERUCOV-VAC’ adı verildi. Daha sonra da Turkovac adıyla değiştirildi.

Prof. Dr. İlhami Çelik: Turkovac, inaktif tipte bir koronavirüs aşısı. İnaktif aşı; kültürde üretilen, daha sonra hastalık yapıcı yeteneğini yok etmek için genellikle ısı ya da kimyasal işlemlere maruz bırakılarak inaktive edilen virüs partikülleri içerir.

Turkovac, Erciyes Üniversitesi’nde ilk olarak SARS-CoV-2 virüsünün izole edilmesi ve gen haritasının çıkarması aşamasıyla başladı. Aşının Faz-1 çalışmaları 44, Faz-2 çalışmaları ise 250 gönüllü üzerinden yürütüldü. Ortaya çıkan testlerin sonucunda Sinovac tarafından geliştirilen CoronaVac aşısından daha etkili olduğunu açıklandı.

ÜÇÜNCÜ DOZ AŞI OLMA ETKİNLİĞİ ARAŞTIRILIYOR

3-) Aşının Faz-3 çalışmaları bir süredir devam ediyordu. Bu aşamada hangi süreçten geçildi?

Doç. Dr. Sezer Okay: Bu aşama aslında artık biraz da uygulama süreci… Bu nedenle Haziran 2021’de aşının Faz-3 çalışmaları başladı. Bir süre sonra da gönüllü olmak isteyenlere çağrı yapıldı. Ancak bu dönemde halkımızın önemli bir bölümü Sinovac veya BioNTech aşılarını olmuş veya hastalığı geçirmişti. Ayrıca gönüllü olabilmek için belirli sağlık kriterlerini karşılamak da gerektiği için Faz-3 çalışması beklenenden yavaş ilerledi.

Diğer taraftan, iki doz Sinovac aşısı olanlarda koruyuculuğun çok kısa sürede yetersiz kalması ve yoğun bakıma yatışları yeterince azaltamaması nedeniyle iki doz Sinovac aşısı olan kişilerin üçüncü bir doz aşı (Sinovac veya BioNTech) olması gerekliliği ortaya çıktı.

Bu nedenle, Turkovac’ın devam eden Faz-3 çalışması dışında iki doz Sinovac aşısı olanlarda üçüncü doz olarak Turkovac uygulamasının etkinliği araştırılmaya başlandı. Eğer bu uygulamanın başarısı ortaya konulursa Sinovac aşısı olmuş kişilerde ithal aşılar yerine yerli aşı kullanılabilecek.

4-) Aşının koruma süresini belirleyen faktörler neler?

Doç. Dr. Sezer Okay: Aşının bizi hastalıktan koruyabilmesi için vücudumuzun o hastalık ajanına karşı savaşmasını sağlayacak bağışıklık hücrelerini ve moleküllerini aktif hale getirmesi gerekiyor. Örneğin bu etkenlerden birisi antikorlar. Bu konuda güçlü olan aşı, vücudumuzun belirli bir hastalığa karşı savaşma bilgisinin daha uzun süre hafızada kalmasını sağlar, böylece daha uzun süre hastalıktan korunuruz. Aşının içeriği, üretim teknolojisi, üretimde kullanılan patojenin uygunluğu gibi özellikler aşının koruma süresini etkiler.

ALFA VARYANTINA KARŞI YÜZDE 100 ETKİLİ
‘Şu an yaşanan süreç çok umut verici’

5-) Salgınla mücadelede varyantların etkisi oldukça büyük. Özellikle ‘Delta’ ve ‘Mu’ varyantları pek çok organda hasara neden olabiliyor. Bu konuyla ilgili de pek çok araştırma devam ediyor. Peki Turkovac’ın varyantlar üzerindeki etkinliği nedir?

Prof. Dr. İlhami Çelik: Ağustos 2021'de Erciyes Üniversitesinde aşıyı geliştiren ekip tarafından, aşının İngiliz (Alfa) varyantına karşı yüzde 100 etkili olduğunu belirtildi. Koruyuculuk süresini ise şu an devam eden Faz-3 çalışmaları gösterecek. Delta varyantı da izole edildi. Etkinliği araştırılıyor ve çalışmalar devam ediyor. Ancak şu anki süreç umut verici bir şekilde ilerliyor.

6-) Şu an sadece gönüllü olan vatandaşlar Turkovac aşısını kullanıyor. İlerleyen süreçte Turkovac tercihi herkese açılabilir mi?

Doç. Dr. Sezer Okay: Gönüllülerde yapılan çalışmalarda başarılı sonuçlar elde edilirse Turkovac tercihi herkese açılacaktır. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca Turkovac’ın acil kullanım onayı alma aşamasına geldiğini açıkladı. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’dan onay alındıktan sonra yaygın kullanıma açılır.

BEŞ YERLİ İLACIMIZ DA SON AŞAMADA

7-) Yerli aşı dışında yerli ilaç çalışmamız da var mı?

Doç. Dr. Sezer Okay: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu tarafından Covid-19’a karşı ilaç geliştirilmesine yönelik yedi proje destekleniyor. Bunların arasında var olan ilaçların koronavirüse karşı denenmesinin yanı sıra yeni moleküllerin araştırılması, koruyucu antikorların geliştirilmesi veya hastalığın ağır seyrini azaltmaya yönelik ilaç çalışmaları da bulunuyor. Ankara Üniversitesi’nde yürütülen bir çalışmada var olan ilaç molekülleri arasında 5 tanesinin Covid-19’a karşı etkili olduğu laboratuvar denemelerinde gösterildi. Klinik çalışma yapabilmek için yeterli verisi olan ilaçlar gönüllü denemelerine geçti.