Yerel yönetim korkusu

18 Nisan'da yapılması öngörülen seçimler, Kadın Adayları Destekleme ve Eğitme Vakfı KA-DER'in ilk seçim deneyimi olacak. Kadın politikacıları, parti ayrımı gözetmeksizin destekleyen derneğin başkanı Şirin Tekeli, dünyadaki eğilimin tersine Türkiye'de kadın politikacıların yerel yönetim kademelerinde yer almaktan korkup kaçtığını söylüyor.

Kuruluş hedefiniz 55 milletvekili idi, yani parlamentonun yüzde 10'u. Bu hedefe ne kadar yaklaşıldı?

Doğrusu, bu gerçekçi olmaktan çok, çekici bir hedefti. Bize hedefinizi daha yüksek tutun demişlerdi. Ama şu anda parlamentodaki kadın milletvekili oranı yüzde 2.5. Dört katına çıkarmayı hedefliyoruz. Bu önemli bir iddia. Önemli olan nereden nereye geldiğiniz. Biz 13 milletvekilinden başlıyoruz. Kaldı ki şunu da söylemek lazım. Biz aslında bunun da ötesine gidilmesi gerektiğini düşündük. Siyasi partilerin içindeki kadınların talepleri de bu yönde. Çünkü yıllardır oralarda çalışıyorlar. Fırsat verilirse birikimleri doğrultusunda daha fazlasını yapabileceklerini düşünüyorlar. Dolayısıyla biz orta vade hedefi dediğimiz ikinci bir hedef koyduk. Ama o yasa değişikliği gerektiriyor. Bir çok ülkede yasalara ya da partilerin tüzüklerine geçmiş olan bir hüküm. Her iki cinsten biri için asgari kota. Orada bizim hedefimiz üçte bir. Yüzde otuzun üstü. Bunu biz öneri olarak ortaya attık. TBMM'ye götürdük. Ama siyasi partiler yasası değişmiyor. Değişecek olsa orada onun lobi çalışmasını yapabiliriz. Ama bu şimdilik uzak göründüğü için biz ilk hedefimize dönüyoruz; yüzde 10.

Kadın aday sayısının ne kadar artacağını düşünüyorsunuz?

Şöyle söyleyelim. Aday adaylığı aşamasında bence biz hedefi tutturduk. Kesin rakam yok ortada ama duyumlar var. Partilerden bazıları açıkladılar oran olarak. Açıklamayanlar arasından da prensip olarak benimseyenler var. Eski seçimlere oranla toplam kadın aday havuzu çok artmış durumda. Eskiden yüzde 3'ler civarındaydı kadın adaylar şimdi yüzde 10'lara çıktı. Sadece CHP'yi alın, kadın aday oranı yüzde 11'i buldu. ÖDP ve DTP'de kota uygulanıyor. DTP muhafazakar bir parti olmasına rağmen üçte bir kota uyguluyor.

Size yapılan başvurulardan yola çıkarsanız, kadın politikacıların yerel yönetimlere ilgisi ne düzeyde?

Türkiye'de yerel yönetimler çok kısa süre öncesine kadar ciddiye alınmadı. Kadınlar da özellikle yerel yönetimlerden korktular çekindiler. Kadınlar yerel yönetimler için daha fazla bilgi ve beceri gerektiğini düşünüyorlar. Biz bu yaklaşımı değiştirmeye çalıştık. Bir ölçüde başarılı olabildik. Bize gelen dosyalarda ve eğitim çalışmalarında gördüğümüz kadarıyla gerek muhtarlık gerek belediye meclisi gerekse belediye başkanlıkları için küçük yerlerde başvuru yapılmış. Kendini büyük merkezler için ortaya koyabilen kadın sayısı ise az. Daha küçük merkezler için daha fazla. Burada düzeltilmesi gereken şu. Sanki belediye meclisine girmek için illa mühendis olmak, fen meselesinden anlamak gerekiyor gibi düşünülüyor. Peki şimdiye kadar belediyelere gelen erkekler bunları yapıyorlar mıydı? Hayır. Dolayısıyla kadınlarda da böyle şeyler gerekmiyor. Mühim olan burada bir kent nasıl yönetilmeli fikrine sahip olmak ve bu bilgi aslında kadınlarda var.

Yerel yönetimlerin yakın zamana kadar önemsenmediğini söylediniz. Önemsenmeyen işlere kadınların itilmesi yaygın bir davranış biçimi değil mi?

Yerel yönetimler Türkiye'de bir hizmet yeri olmaktan ziyade bir paylaşım yeri olarak düşünülüyor. Arazi rantı paylaşımının ilk kademesi. Dolayısıyla bu paylaşıma girmek isteyen insanlar, kadınları elimine ediyorlar.

Dünyada durum nasıl?

Yerel yönetimler evrensel olarak baktığınız zaman politik kariyerin ilk adımıdır her yerde. Önce yerel yönetimler tanınır, sonra ulusal mekanizmalara geçilir. Biz de bunun tersi oldu. Yerel yönetimlerde kadınlar yok. Dolayısıyla deneyim birikimleri yok.

Günde aşağı yukarı kaç aday adayı ziyaret ediyor KADER'i?

Vallahi ben haftada iki gün geliyorum. Her gelişimizde de 5-6 kişi ile görüşüyoruz. Bu daha da artacak bence.

Toplam kaç başvuru oldu size?

250'nin üzerinde; belediye meclisi, belediye başkanlığı, muhtarlık ve milletvekilliği için. Ama bizden hiç destek istemeden doğrudan partilere gidenler de var. Ayrıca bizim şubelerimize de başvuru yapılıyor. Şu anda 10 şubemizin faal olduğunu düşünürsek buralarda da başvurular var.

Nasıl destek alacaklarını bilerek mi geliyor kadınlar? Nasıl bir destek bekliyorlar?

Kiminin kafası çok net. Bazısının değil. Politikaya yeni girenlerin, ya da bizim şimdiye kadar verdiğimiz eğitimleri almamış olanların kafasında çok muğlak bir destek var. Yani başından biz onları alacağız sonuna kadar götüreceğiz gibi bir şey.

Yurt dışından bir fon arayışınız vardı.

Bizim KADER olarak Avrupa Birliği'ne başvurumuz vardı. O kabul edildi. Yalnız o kadar yakın zamanda kabul edildi ki, daha elimize bir kuruş geçmedi. Biz 1,5 yıldır, aslında en çok paraya ihtiyacımız olduğu zamanda üye aidatları ile iş kadını dostlarımızın özel bağışları ile üç beş kişinin özel desteği ile ayakta kaldık.

AB'den gelen para nasıl kullanılacak?

Onu biz esas olarak eğitim bütçesi olarak istemiştik. 1,5 yıl içinde iyi kötü bir takım eğitimler yaptık. Ama KADER bu seçimler için oluşturulmuş bir proje değil. Uzun vadeli bir proje. Dolayısıyla bu seçimler geçtikten sonra yeni dönemde daha serinkanlı, bir sonraki seçimlere hazırlanmak üzere o bütçe kullanılacak. KADER'in desteği iki üç adaya değil bir havuza gidiyor. Çok kadına gidiyor. Bir dayanışma söz konusu burada. Umuyorum ki, KADER desteği ile seçilen kadınlar da bu havuzu destekleyecek.

Seçimler yaklaşırken üye sayınızda bir artış oldu mu?

Hem de nasıl. Seçim atmosferinden önce 3 bine yakın üyemiz vardı. Şu anda tam rakam veremiyorum, ama bu sayı ikiye katlanmıştır.

Yüzde 30 kota

KADIN aday oranı yüzde 10'larda seyrederken, iki parti kadınlara yüzde 30 kota uygulayacağını açıkladı. Bunlardan DTP yetkilileri yaptıkları açıklamada, kadın adayları özellikle seçilebilecekleri, şanslarının yüksek olduğu bölgelerden aday göstereceklerini belirtti. DTP'nin, muhafazakar çizgisine rağmen aldığı bu karar, bir siyaset bilimcisi tarafından şöyle yorumlanıyor: ‘‘DTP, oy oranı düşük bir parti. Bu seçimlerden bir başarı beklemediği için, kadın adaylara böyle bir şans tanıyarak, çağdaş parti imajını pekiştiriyor.’’ Kadına yüzde 30 kota uygulayan diğer parti Özgürlük ve Dayanışma Partisi ÖDP. Parti Başkanı Ufuk Uras, ön seçimlerde de kadın adayların ön sıralarda yer almasından memnunluk duyduklarını söylüyor.