Yeni yetkiler icat edilmedi

“Sistemin şanzımanı farklı. Otomatik viteste debriyaj arıyorsunuz bir süre, sonradan alışıyorsunuz” diyen Şentop, Meclis’in 2.5 aylık yaz tatiline yönelik eleştirileri de, “Birçok ülkede benzer uygulamalar var” diye yanıtladı. Şentop dün düzenlediği basın toplantısında şu mesajları verdi:

- SİSTEMDEN DEĞİL İŞLEYİŞTEN:

“Siyasi aktörlere göre sistemin uygulanışı değişebilir. Sistem tartışmasında sistemin tabiatından kaynaklı sıkıntılar ile konjonktürden, siyasi aktörlerden kaynaklı sorunların birbirinden ayrılması gerekir. (Eleştirilerin) hepsine hak vermiyorum, bunlar sistemle değil işleyişle ilgili. Kimileri de aktörlerle, alt mevzuatla ilgili. Sistemle ilgili anayasal düzlemde sorun teşkil eden bir hususun olmadığı kanaatindeyim ama bunun dışında alt mevzuatta gerek kanunla gerek Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’yle yapılabilecek değişiklikler her zaman olabilir.

- ESKİ SİSTEMLE AYNI YETKİLER:

(Cumhurbaşkanlığı ile genel başkanlığın ayrılıp ayrılamayacağı) Cumhurbaşkanının anayasa ve alt mevzuata genel başkan olmasıyla ilgili bir mecburiyet yok. Buna bir mani de yok. Doğrusu da budur. Genel başkanı da olabilir, olmayabilir de. Bunu kanunla veya anayasayla düzenlemek yanlıştır. (Yetki tartışması) Önceki sistemle mukayese ettiğimizde farklı bir durum yok. Daha önce yürütmede, hükümette olmayıp da başka yerlerde bulunan yetkileri toplayıp hükümete, cumhurbaşkanına vermiş değiliz veya olmayan yeni yetkiler, görevler icat edip bunları cumhurbaşkanına vermiş değiliz.

- ABD BAŞKANINDAN NE EKSİĞİ VAR?:

Türkiye’deki başkanların, cumhurbaşkanlarının, Amerikan başkanından ne eksiği var? Sonuç itibarıyla yürütmeye dair bütün yetkileri hükümet, dolayısıyla başkan, cumhurbaşkanı uhdesinde topladığı için sistemin tabiatı icabı değişen bir şey yok. Önceki sistemdeki yürütme, hükümet hangi yetkilere, güce sahipse cumhurbaşkanının elindekiler de şu anda o. Cumhurbaşkanı bu yetkilerin bir kısmını bizzat kendisi kullanmak isteyebilir, imza, karar yetkilerini; bir kısmını da yetki devriyle delege edebilir, bakanlara, başka kurullara verebilir. O, kendi takdirinde olan, kendi yönetim tarzıyla ilgili bir husus.
Eleştirilerden biri de başkan yardımcısını niye Amerika’daki gibi halk seçmiyor. Latin Amerika’da halk tarafından seçilen başkan yardımcıları üzerinden darbeler yapıldı. (Milletvekillerinin bakanlara ulaşamadığı iddiası) Bu sistemle alakalı bir konu değil. Siyasi aktörlerle ilgili bir durum. Bunlar kolay halledilecek hususlar.

- SİSTEMİN ŞANZIMANI FARKLI:

Manuel vitesli arabada debriyaj var, otomatik vitesli arabada yok. Otomatik arabada ayağınız debriyaj arıyor bir süre, sonradan alışıyorsunuz. ‘Bu sistemde gensoru niye yok?’ sorusunun cevabı aslında bu örnek üzerinden anlatılabilir. Bu sistemin şanzımanı farklı. Gensoru aslında basit bir ifade ile güvenin geri alınmasıdır. Halbuki yeni sistemde parlamentodan güvenoyu alarak kurulan bir hükümet yok. Hükümet doğrudan, sandıktan seçimle çıkıyor. Meclis güvenoyu vermediği için onu geri almak anlamındaki güvenoyunu da kullanamıyor.”

PARLAMENTER SİSTEM KRALLIK SİSTEMİ

- Parlamenter sistem krallıkların, monarşilerin sistemidir. Parlamenter sistemin iyi işlediği ülkeler öncelikle krallıktır. Krallık olmayıp nadiren iyi işlediği ülkeler de federasyondur. Dünyada krallık ve federasyon olmayan ülkelerde, Cumhuriyet ve üniter yapıya sahip ülkelerde, iyi işleyen parlamenter sistem örneği yoktur. İngiltere, İsveç, Hollanda, bunlar monarşidir. Bu iki özellikten en az birine sahip olmayan ülkelerde parlamenter sistemin iyi örneği yoktur. Çünkü bu sistemin esasen bir kralı var, o kralı sistemden kaldıramıyorsun. Fransa, kralı atmış ama İngiltere siyasi geleneklerine bağlı bir ülke. Kraldan vazgeçmek istemiyor. O zaman parlamenter sistemde, sembolik yetkileri olan bir kral olacak ama yürütme, hükümet işi, başbakan ve kabineye bırakılacak. Kralı olmayan Fransa, bu sistemi işletememiştir. Yarı başkanlık sistemine geçmiştir. İtalya monarşi veya federasyon değil ve yürümüyor, hükümet kuramıyorlar.