Yeni normalde işletmeleri ve vatandaşı neler bekliyor?

1 Mart'ta gerçekleşen kabine toplantısı sonrası Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yüksek riskli iller dışında mekanların kısıtlamalı olarak açılacağını duyurdu. Uzun süredir kapalı olan işletmeler 2 Mart sabahı kapılarını misafirlerine açtı. Mekanların açılmasının ardından akıllarda;

• Kademeli normalleşme ile esnaf yaralarını saracak mı?
• Menülerin yeni süreçte ne kadar zamlı olması bekleniyor?
• Türkiye genelinde kaç mekân kalıcı olarak kapanmak zorunda kaldı?
• Gazino, bar, birahane, taverna veya gece kulüpleri için yeni normal ne anlama geliyor?

başta olmak üzere pek çok soru oluştu.

Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği Başkanı Ramazan Bingöl ile Turizm Restoran Yatırımcıları ve İşletmecileri Derneği Başkanı Kaya Demirer, yeni normalde işletmeler hakkında merak edilenleri hurriyet.com.tr için 7 soruda özetledi.

1- Kısıtlamaların kademeli olarak kalkması ile mekânlar 07.00-19.00 arası açıldı. Bu yeni dönemde mekânları neler bekliyor?

Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği Başkanı Ramazan Bingöl: Yeni dönemde bizleri bekleyen en önemli şey belirlenen kurallara riayet etmek ve işletmelerimizi ayakta tutmaya çalışmaktır. Mekânlarımız uzun süredir kapalıydı ve virüsün sebebi sanki bizmişiz gibi bir algı vardı. Buna en güzel cevabı esnafımız verecektir. Tabii bu konuda müşterilerimizin de yardımına ihtiyacımız var.

2- Bu kademeli normalleşmeyle esnaf yaralarını sarabilecek mi?

Ramazan Bingöl: Yaralarını sarmaya çalışacak diyelim. Çünkü neredeyse 1 yıldır pandemi etkisiyle doğru dürüst iş yapamadık. Paket servis ise işlerimizi sürdürmemiz için maalesef yeterli değil. Bu sebeple hem işletmelerin bir daha kapanmaması hem de sektöre yönelik destekler verilmesi gerekiyor. 

Turizm Restoran Yatırımcıları ve İşletmecileri Derneği Başkanı Kaya Demirer: Öncelikle turistik işletmeler ve yoğunlukla akşam misafir ağırlayan işletmelerin bu süreçte kapalı kalacağını belirtmek gerekir. Genel olarak yeme içme ekonomisinin çoğunun gün batımından sonra olması özelliğinden yola çıkarsak, şimdilik 19:00 ile sınırlı faaliyet saatlerinin yaratacağı geri dönüş ekonomisi normal zamanın yüzde 20’lerini ancak yakalayacaktır. Ancak işletmeye bir miktar da olsa sıcak paranın girmesi, bu şekilde de olsa çorbanın kaynaması çok önemli. Paket servise alt yapısı uygun olmayan ve ağırlıklı sulu yemek veya tabldot hizmet sunan işletmeler ise bu açılış sonrası çok az da olsa biraz nefes alacaklardır.

Turizm Restoran Yatırımcıları ve İşletmecileri Derneği Başkanı Kaya Demirer

3- Kapalı olan dönemde Türkiye genelinde kaç mekân kalıcı olarak kapanmak zorunda kaldı?

Kaya Demirer: İstanbul Ticaret Odası kayıtlarına baktığımızda sektörümüz işletmelerinin yüzde 30’a yakınının tasfiye sürecinde olduğu gözüküyor. Ülkemizde tasfiye süreçleri uzun sürdüğünden ve bazı işletmelerin de henüz bu süreç içerisine girmediğini düşünürsek dahi kapanış sonrası yüzde 30-35 işletme yeniden kapılarını açamadı.

4- Uzun süredir kapalı olan mekanlar şimdi zam yapmak zorunda kalacak mı?

Ramazan Bingöl: Sektör büyük bir zorluk yaşasa da şu an için bir zam düşünülmüyor. Yeter ki işletmelerimizi ayakta tutalım düşüncesindeyiz. Ama tabii sıkıntılı bir süreç yaşandığından ileriki zamanlarda yükselen ham madde fiyatlarını da göz önünde bulundurursak tabii ki bir zam yapılacaktır ama o zammı şu an yapmayı planlamıyoruz.

Kaya Demirer: Son 3 ayda ham madde girdilerinde çok ciddi artışlar gerçekleşti. Haziran döneminden beri fiyatlarına zam yapmayan bir sektör olarak değerlendirdiğinizde 9 aylık ham madde fiyat artışlarını göz önüne almak lazım. Bu çerçevede sektör işletmeleri yüzde 15-20 civarında fiyatlarında ayarlama yapacaklardır.

5- Yeni fiyat politikaları denetim altında olacak mı?

Ramazan Bingöl: Serbest piyasa koşulları olduğundan bir denetime tabi olması söz konusu değil. İsteyen istediği fiyatı koyabilir ürününe. Bunun denetime tabi olmasını yanlış buluyoruz ve karşıyız. Neticede fiyatı belli olan ürünü tercih etmesi alıcının takdirinde. Ülkemizde her bütçeye göre yeme içme fırsatı bulunmaktadır. İsteyen istediği bütçeye göre bir yere gidip rahatlıkla hizmet alabilir. Bunun denetlenmesi söz konusu olamaz. Bir ürünün fiyatlandırılmasında lokasyon, konsept, ürünün kalitesi, sunulan hizmet gibi birçok etken bulunmaktadır. Bundan dolayı her mekan için ortak bir fiyat politikasının düşünülmesi mümkün değildir.

6- Gazino, pavyon, diskotek, bar, birahane, taverna veya gece kulüpleri için yeni normal ne anlama geliyor?

Kaya Demirer: Gazino, pavyon, diskotek, bar ve gece kulüpleri ruhsatına sahip işletmeler için tam kapalılık devam ediyor. Bu işletmeler 1 senedir kapalı ve son derece mağdur durumdalar. Bu terkedilmiş görüntüye çare bulunması gerekmektedir.

Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği Başkanı Ramazan Bingöl

7- En zorda kalan işletmeler hangileri oldu?

Ramazan Bingöl: Başta kafeler ve AVM’lerde yer alan işletmeler olmak üzere bu süreçte paket servis bile yapamayanlar şüphesiz ki en büyük zararı gördü. Genel anlamda bütün restoran, lokanta, kafe, pastane, tatlıcı v.s büyük bir zarar gördü bu süreçten ama paket servis bile yapamadığından dolayı tamamen kapalı olan ve işletmesi de kira olan bütün mekânlar büyük zarar gördü.

Kaya Demirer: 2020 yılının Mart ayından beri kapalı olan gazino, pavyon, diskotek, bar ve gece kulüpleri ruhsatına sahip işletmeler bu dönemde çok zorda kaldı. Fakat bu işletmelerin yanında mevcut kısıtlamalar ile açılan genel sektör işletmelerini de çok aydınlık günler beklemiyor. Yüzde 50 kapasite ve kısıtlı saatler ile açılan işletmelerin devam eden kira, personel (kısa çalışma ödeneğinin son ermesi durumunda), kredi taksit ödemesi, vergi ve SGK gibi ödemeleri devam ediyor.