Yeni nesil savaş uçağında pasta kavgası

Aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 11 ülkenin ortaklığıyla 2007 yılında üretilmeye başlanacak yeni nesil savaş uçakları olan ve F-35 olarak da bilinen Joint Strike Fighter (JSF) programında “tam bir kargaşa bulunduğu” iddia edildi. New York Times gazetesi, 11 ülkenin katılımı ve katkısıyla üretilecek JSF savaş uçaklarının üretim programının “ilk kez denenen yeni bir üretim modeli” olduğunu, her ülkenin uçak üretiminden kaynaklanan iş imkanından daha fazla pay almak istemesinden dolayı ciddi sorunlar bulunduğunu yazdı. Şu an dünyadaki en büyük askeri proje durumundaki JSF'nin, öncelikle Amerikan ve İngiliz donanma ve hava kuvvetlerinin ihtiyacına göre dizayn edildiği için, ağırlığı konusunda da bazı katılımcı ülkelerden şikayet aldığı belirtilirken, bunun üstesinden gelinebilecek bir teknik sorun olduğu kaydediliyor. F-16 savaş uçaklarının yerini alması planlanan ve 3 bin adet üretilmesi öngörülen F-35 savaş uçaklarının üretim aşamasında, ABD tarafından katılımcı ülkelere teknoloji transferi yapılması, her ülkenin saygın bir ortak olarak iş yükünden pay alması ve buna karşılık maliyete ortak olarak kendi ürettikleri yeni teknolojilerin bu uçaklarda kullanılmasına imkan vermesi bekleniyordu. Ancak JSF ile ilgili işlerin ağırlıklı çoğunluğunun ABD'de yapılıyor olması, katılımcı ülkelerin itirazına sebep oluyor. Bu bağlamda, projeye bugüne kadar 125 milyon dolarlık yatırım yapan Norveç, “şirketlerine proje kapsamında daha fazla iş verilmezse projeden çekileceği” tehdidinde bulunuyor. Projeye 1 milyar dolar ve Fort Worth'daki Lockheed fabrikasına gönderdiği 50 mühendisle katkıda bulunan İtalya da iş hacminden kendilerine pay verilmemesi ve teknoloji paylaşımında karşılaştıkları isteksizlik konusunda Washington'a bir heyet göndererek şikayetlerini dile getirmiş bulunuyor. Projeye 2 milyar dolarlık katkıda bulunan İngiltere'nin bile, ABD Kongresi'nin korumacı önlemlerinden şikayetçi olduğu ve İngiliz Savunma Bakanı Geoffrey Hoon'un, ABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld'e bir mektup yollayarak projeden çekilme tehdidinde bulunduğu ifade ediliyor. İngiltere'nin, özellikle İngiliz donanma ve hava kuvvetlerinin F-35 filosunun bakımını kendi başına yapmasına olanak verecek yazılım şifrelerini paylaşma konusunda Pentagon'un isteksiz davranmasından şikayetçi olduğu kaydediliyor. Teknoloji transferi konusunda Amerikan düzenlemelerinin son derece kısıtlayıcı olduğuna dikkat çekilirken, “program konusunda sadece Türkiye ve Avustralya'nın tatmin olmuş gözüktüğüne” dikkat çekiliyor.Her bir F-35 uçağını 40-50 milyon dolara mal etmeyi hedefleyen Lockheed yetkilileri ise katkıda bulunan ülkelerle iş paylaşımı yapılmasında hemfikir olmakla birlikte, birden fazla yerde üretim tesisi kurulmasının maliyetleri artıracağını ifade ediyor.�