Yeni İran’ın yeni lideri: Bir yıl içinde çözüm olabilir

BİRLEŞMİŞ Milletler binasının karşısındaki Millenium Otel ayarlamıştı. Sabah, otelin ikinci katına çıkıp asansörden indiğimde de salonun girişinde İranlı diplomatlar bekliyordu. Gelen gazetecilerin isimlerini ellerindeki davetli listesinden kontrol etmek için. Bana, 2003-2006’da Ankara Büyükelçiliği’nde çalışmış bir diplomat baktı. Ve Hürriyet’i görür görmez, “En büyük olan değil mi. Hürriyet, İran’a karşı sertti” dedi. Ben de “Her şey zamanla değişiyor. İran da çok hızlı değişti” dedim. Güldü. Ve sonra salona buyur etti.

BAŞKAN DEĞİL DOKTOR İçeride toplanmış yaklaşık 50 gazeteci, sandalyelere oturmuş beklerken, sonra odaya Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani girdi. Sarığı, uzun entarisiyle, kısa boyu yüzünden etrafındaki iri kıyım korumaların arasında zar zor seçilerek. Salona hafif yukarıdan bakan uzun masanın ortasına geçti. Ve kendisinin tercih ettiği şekliyle, Cumhurbaşkanlığına değil de hukuk doktorasına vurgu yapan “Dr. Ruhani” olarak takdim edilip, hafta başından beri fırtına estirdiği New York’taki temaslarını anlatmaya başladı.

BİR KADIN TERCÜME ETTİ O sırada salondaki biz yabancı gazeteciler önümüze konulan kulaklıklarımızı takıp ikinci kanalı ayarladık. Ve Ruhani’nin Farsça konuşmasını simültane tercüme eden bir kadının sesinden yeni İran’ın yeni liderini dinlemeye başladık.

ABD İLE SICAK TOPLANTI “İran’ın politikalarını birçok farklı sahnede anlatma imkânı buluduğuma memnunum” dedi önce. Ardından aralarında Cumhurbaşkanı Gül ile de yaptığı ikili görüşmeleri saymaya başladı. Fransa’dan Pakistan’a, Almanya’dan Sri Lanka’ya hem devlet başkanı hem dışişleri bakanı seviyesinde yaklaşık 10’un üzerinde temas. Sonra lafı ABD’ye getirdi. Ve dün akşam, P5+1 ülkeleriyle İran arasında Dışişleri bakanları seviyesinde yapılan, son 6 yıl içinde ABD ve İran arasındaki en üst düzey görüşmeye vurgu yaparak, “Çok sıcak bir toplantıydı” dedi.

İLK AP SORDU Salonda birçok İran medya kuruluşu olmasına rağmen, basın toplantısındaki ilk soruyu, Amerikan Dışişleri Bakanlığı’nın günlük brifinglerinde olduğu gibi Amerikan haber ajansı AP sordu.
Ve AP muhabiri, Obama ile neden buluşmadığını öğrenmek istedi. Ruhani de, “Öncesinde böyle bir toplantı yapılması düşünülüyordu. Bunu ABD istemişti. Bizim açımızdan da bir sorun yoktu. Ama elde edilecek sonucun somut olmasını sağlayacak şekilde iki başkanın bir toplantı planlaması için zamanın kısıtlı olduğuna iki taraf da ikna oldu. İran ve ABD arasındaki 35 yıllık büyük bir gerilimin ardından başkanlar toplantısı doğal olarak kendi içinde bazı sıkıntılarla gelecektir” diye cevap verdi.

İRAN YÜZDE 100 HAZIR İkinci soru yine bir Amerikan kuruluşu CBS televizyonundu. Ve İran’ın nükleer müzakerelerde tesislerini denetime açmaya hazır olup olmadığı sorusu yöneltildi. Ruhani şöyle dedi: “Batılı yetkililerle görüşmelerimde şimdiki hükümetin geçmişten tamamen farklı olduğunu söyledim. Gerekli güveni oluşturmak için iki tarafta da niyet olmalı ve İran tarafında kısa zamanda bu niyet yüzde 100 oluşmuştur. Nükleer program meselesini adım adım halledip Batı ülkeleri ve İran arasında ilişkileri geliştirmek istiyoruz.” Bu konuda İran Yönetimi’nde tam bir mutabakat olup olmadığını soran üçüncü sıradaki Rus televizyonu RT’ye ise “Benim hükümetim üzerine düşenleri yapmaya hazır” dedi.

15 SORU SORULDU Geçmişte eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın üç saati bulan basın toplantılarının aksine yaklaşık bir saat süren soru-cevap kısmında toplam 15 soru kabul etti Ruhani. Ve her soruda da İran’ın hem Batı ile hem de komşularıyla
olan ilişkilerini geliştermede ne kadar iyimser olduğunu vurguladı. CNN’in “Siz neden farklısınız” sorusuna, “Gördüğünüz değişiklik, seçimlere katılan İran halkının tercihi. Üç farklı münazara yapıldı TV’de. Halk bunları izledi. Ayrıca liderlerin programlarına baktı. Dış politikadan iç politikaya her konuda adayları inceledi. Ve sonuç bu oldu” derken, aynı değişikliğin Batı ülkelerinde de yaşandığına işaret etti. “Avrupalı üst düzey yetkililerle konuşup Bay Obama’yı dinlerken geçmişe göre onların da farklı konuştukları görülüyor” dedi.

YAPTIRIMLARDAN KURTULMA Bu iyimser havanın nasıl bir sonuç getireceği sorusuna da, “İki taraf da hızlı bir müzakere sürecinde anlaşıp 15-16 Ekim’de Cenevre’de bir dizi görüşme yapma konusunda anlaştı. İran, cezalandırıcı yaptırımlardan mümkün olan en kısa zamanda kurtulmayı umarak bir yıl içinde bir çözüme ulaşılmasını ümit ediyor” cevabını verdi. Toplantılarının ne kadar başarılı geçtiği sorusunu ise şöyle yanıtladı: “Tahminimizden çok başarılı olduk: Özellikle Avrupa ülkeleriyle ilişkilerde çok yol kat ettik. İki büyük ulus İran ve ABD için de ilişkileri geliştirmek için bu bir ilk adımdı.”

Teröristler Suriye’yi terk etmeli

Ruhani, toplantıda Suriye sorularına da muhattap oldu. Beyrutlu bir gazetecinin “Siz ne öneriyorsunuz” sorusuna “Suriye’nin geleceğine sadece Suriye halkı karar vermeli. Yabancı müdahaleye karşıyız. Bölgemizde yabancı askerlerin varlığına karşıyız. Suriye’de çözüm askeri değil politik. Kimyasal silah kullanımı son derece tehlikelidir ve bu yüzden Suriye’nin kimyasal silahları önleme anlaşmasını imzalamasına memnunuz. Bölgedeki diğer ülkelerin de buna katılmalarını umuyoruz” dedi. El Cezire’nin “Esad varken Suriye’de barış olabilir mi” sorusunu ise şöyle yanıtladı: “Muhalifler arasında birçok bölünme var. Bunların dışında teröristler de var. Öncelikle teröristlere yardım durmalı ve bunlar Suriye’den ayrılmalı. Uluslararası toplumun da özellikle El Kaide olmak üzere bu teröristlere karşı çok hassas olması gerekir. Terörizm bakteri gibidir. Bir yerden öbür yere geçer. Sonra Suriye halkı seçime gitmeli ve kendi kararını kendi vermeli.”

İran’dan kadın-erkek eşitliği vurgusu

Toplantının en ilginç anlarından biri de Ruhani’nin, İran’ın Afganistan’daki Taliban barış görüşmelerine bir katkı sağlayıp sağlayamayacağına yanıt verdiği sırada yaşandı. Ruhani, burada kadın-erkek eşitliğine vurgu yaparak şöyle dedi: “Demoktarik çerçeveye bağlı her grubun müzakere masasında faydalı olacağına inanıyoruz. Grupların hepsi terörizme son verip, aktivist, Afgan toplumuna katkı sağlayan bir çizgiye gelmeli. Taliban’ın askeri değil politik varlığı Afganistan’a daha faydalı olur. Ayrıca kadınların sosyal alanda erkeklerle eşit olması lazım. Taliban’ın yeni bir anlayışla ortaya çıkmasını umuyorum.“