Yeni bir Münif PaÅŸa aranıyor

On dokuzuncu yüzyılda BatılılaÅŸmaya açılan tüm kapıları tutan Osmanlı devlet adamı Münif PaÅŸa, ilk bilim dergisini yayınlayan, ilk bilim cemiyetini kuran, insan haklarını, kadın haklarını, hayvan haklarını gündeme getiren, parlamenter sistem konusunda yazılar yazan büyük bir aydın.BUGÃœNKÃœ Avrupa BirliÄŸi serüvenimiz, 18'inci yüzyıldan itibaren baÅŸlayan planlı programlı bir sürecin parçası. Adına ister BatılılaÅŸma, ister AvrupalılaÅŸma denilsin, bu sürecin en somut adımlarını hangi devlet adamı atmış diye baktığımızda adını bile unuttuÄŸumuz biri çıkar karşımıza: Münif PaÅŸa.DEVLETÄ°N İÇİNDEN 19'uncu yüzyılda yaÅŸayan, Abdülmecit dönemi sonunun ve Abdülhamit döneminin büyük vezirlerinden Münif PaÅŸa'nın en önemli yanı, Åžinasi ve Namık Kemal gibi bir muhalif aydın deÄŸil, devletin içinden çıkan bir batılılaÅŸma öncüsü olması. BatılılaÅŸmaya açılan tüm kapıları tutan Münif PaÅŸa, ilk bilimsel ve felsefi tercümeleri yaptırtan, pozitif bilimlerin Türkiye'ye girdiÄŸi pencere olan ilk bilim dergisini yayınlayan, ilk Osmanlı bilim cemiyetini kuran, insan haklarını, kadın haklarını, Arap alfabesinin ıslahını, hayvan haklarını bir kültür meselesi olarak gündeme getiren, parlamenter sistem konusunda yazılar yazan büyük bir aydın.Ne yardan ne serden hesabı Abdülhamit, Münif PaÅŸa'yı üç kez milli eÄŸitim bakanı yapıp sonra da diplomat olarak sürgüne göndermiÅŸ. Berlin'de felsefe ve ekonomi eÄŸitimi gören Münif PaÅŸa, pek çok batı ve doÄŸu dilini biliyordu. Ä°stanbul Ãœniversitesi'nde ‘‘BatılılaÅŸma Sürecinde Çok Yönlü Bir Türk Aydını: Münif PaÅŸa’’ baÅŸlıklı doktora çalışmasını tamamlayan gazeteci Ali Budak, batılılaÅŸmaya açılan kapıların hepsinde Münif PaÅŸa'nın olduÄŸunu söylüyor. 80 küsur yıl yaÅŸayan paÅŸanın ekonomi- politik kitabı da var. MAÄžDURÄ°N HÄ°KAYESÄ° 1862 yılında Victor Hugo'nun ‘‘Sefiller’’inin Paris'te yayınlanışından sadece iki ay sonra Münif PaÅŸa bu eseri ‘‘MaÄŸdurin Hikayesi’’ adı altında Ruzname-i Ceride-i Havadis'te tefrika ediyor. Münif PaÅŸa'yı her yönüyle inceleyen Ali Budak, bu geniÅŸ özette PaÅŸa'nın ‘‘sosyal’’ bir eleme yaptığı ve nasıl bir toplum istediÄŸini batılı gereçlerle anlattığı kanısında. Tersine göç fikrini, caddelerin ışıklandırılmasını, evlerin numaralandırılmasını düşünüyor. Â