Yaşamın küçük mucizeleri Böcekler

İnsanların büyük çoğunluğu, sözcüğün tam anlamıyla tiksinir ve korkar böceklerden. Bazılarında bu korku, fobi derecesine kadar ileri gider. Oysa birkaç türünü saymazsak, böceklerin insana hiçbir zararı yoktur. Tam tersine yararları çok fazladır. Çünkü böcekler, yeryüzünde ‘‘yaşam'' denilen altın zincirin en önemli parçalarından birini oluşturuyorlar.

Fedakâr Bombuslar

Birkaç sene öncesine kadar, ülkemizden bir arı türünün kaçırılabileceği düşüncesi, hiç kimsenin aklına gelmiyordu. Ama bu yaşandı. Çiçeklerin döllenmesinde olağanüstü ve fedakarca çalışan ‘‘bombus'' türü arılar, birtakım kişilerce yakalanıp yurtdışına kaçırılıyordu.

Dünyada yaklaşık 20 bin arı türü var ve bunların içinde bitkilerin döllenmesini en iyi sağlayanlar, bombus arıları.

Seralarda hormonsuz üretim için vazgeçilmez dölleyici olan bombuslar, Avrupa ülkelerinde çok yaygın olarak kullanılıyorlar.

Bombusların vücutları diğer arılara göre daha iri ve dilleri daha uzun. Düşük sıcaklıklarda da yaşayabiliyorlar ve serayı terk etmiyorlar.

Tarıma büyük katkı

Bal arılarının ayçiçeği üretimini yüzde 25-30 oranında arttırdığı saptandı. Edirne Tarım Müdürlüğü'nün geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamaya göre, ayçiçeğinde tozlaşmayı en iyi bal arıları sağlıyor. Bu nedenle yetkililer, ayçiçeği üreticilerine tarlalarında arı kovanları bulundurmayı tavsiye etmekte.

Geçmiş yıllarda yoğun bir şekilde yapılan zirai mücadele ve anız yakılması nedeniyle doğadaki böcek popülasyonu ve biyolojik dengede olumsuzluklar ortaya çıktığını anlatan yetkililer, şunları söylediler:

‘‘Bu nedenle 1995 yılında çiçek tozlaşması uygulamasını teşvik amacıyla Edirne'de ayçiçeği üretimi yapan iki çiftçiye 5'er adet arı kovanı verilerek uygulama yaptırıldı. Bal arılarının ayçiçeği ürününde yaptığı tozlaşma sayesinde yüzde 25-30'lara varan oranda verim artışı sağlandı.''

Politik böcekler

Böceklerin Türk siyasal yaşamında da yeri var. 1995 Ekiminde Hüsamettin Cindoruk, büyük bir tartışmaya girdiği Doğruyol Partisi yönetcilerini eleştirirken ‘‘kabir böcekleri'' kavramını kullandı. Böylece bir anda kabir böcekleri, Türkiye'nin gündemine girdi. Herkes bu böceklerin ne olduğunu merak etti.

Bilim adamlarına göre kabir böceklerinin bir değer adı leş böcekleri. kınkanatlılar takımından olen kabir böcekleri, canlı organizmalar yerine, çürümüş organizmalarla besleniyorlar.

Atlama şampiyonu

Böceklerin olağanüstü yetenekleri var dedik. Örneğin pire. Boyu milimetre ile ölçülebilen bu haşare, yeryüzündeki canlıların yüksek atlama şampiyonu. Bilim adamlarının yaptığı tespite göre bir pire, vücudunun tam 60 misli yüksekliğe sıçrayabiliyor. Yeryüzündeki hiçbir canlı bu yeteneğe sahip değil...

Her eşekarısı sokmaz

Bütün eşekarıları insanı sokar mı?

Hayır. Sadece sosyal eşek arıları savunma amacıyla insanları ısırır. Diğerleri insan derisini delebilecek güçte olsalar dahi, riske girmeyip kaçmayı tercih ederler.

Sokacak eşekarısını, zararsız olandan nasıl ayırt edebiliriz?

Zararsız olanlar, insana yaklaşmaz, yiyeceklerin üzerine konmazlar. Ayrıca eşek arısından daha zayıf, ince ve uzun bellidirler.

Sadece dişi eşekarılarının soktuğu doğru mu?

Evet. Canımızı yakan iğneleri sadece dişilerde bulunur.

Eşekarılarına karşı alerjik olup olmadığımızı nasıl anlayabiliriz?

Eşekarısı sokması genellikle çok acı verir ve sokulan yer şişer. Alerjik kişilerde ise eşekarısı yanlarına yaklaştığı an şişmeler görülür. Ayrıca bu kişilerin tenlerinde arı sokmalarında normalden çok daha fazla şişler ortaya çıkar. Böyle durumlarda hemen doktora gitmek gerekir.

Eşekarıları bir kereden fazla sokabilir mi?

Evet. Eşekarılarının iğnesi, normal arınınkinden daha küçüktür, bu nedenle tekrar tekrar kullanılabilir.

Arı sokmasına karşı en iyi tedavi yöntemi hangisi? Sirke mi, sodyum bikarbonat mı?

Her ikisi de biraz yardımcı olabilir. Ancak en iyisi sokulan bölgeye ince bir tabaka antihistamin krem sürülmesidir.

Arıya dokunmayın

Arı sokmasını nasıl önleyebiliriz?

Eğer arı yanınıza yaklaşırsa ya da üzerinize konarsa vurmayın, kovalamaya çalışmayın. Böyle yaparsanız kendisini savunmak için sizi sokacaktır. Üzerinizden uçana kadar sabırla bekleyin. Eğer elbisenizin içine girerse arı kendi yolunu çıkana kadar kıpırdamayın.

Bir arı kovanı bulunduğunda ne yapmalı?

Eğer sorun yaratmıyorsa hiç dokunmayın. Eşekarıları, sonbahar sonlarında ölürler. Rahatsız oluyorsanız itfaiyeye haber verin.

Eşekarıları yuvalarını yapmak için kullandıkları kağıdı nereden bulurlar?

Ağaç üzerindeki tozları salyalarıyla birleştirdiklerinde kağıt ortaya çıkar.

Eşekarıları bal yapar mı?

Hayır. Balarıları kışın da yaşarlar ve yuvalarını korurlar, ama Eşekarıları her yıl yuva yenilerler. Bu yüzden kış için yiyecek stoğu yapmalarına gerek yoktur.

ÖRÜMCEKLER, karıncalar, sinekler, uğurböcekleri, yusufçuklar, karafatmalar, çekirgeler ve daha niceleri... Bilim adamları, dünyada 1 milyonu aşkın türü bulunan böceklerin doğal dengenin korunmasında çok önemli bir işlevi yerine getirdiğini bildiriyorlar. Bilim adamları, yeryüzünde böceğin olmadığı bir ‘‘yaşam ortamı''nın düşünülemeyeceğine dikkat çekiyorlar. Ama ne yazık ki böcekler, insanlarca ‘‘zararlı'' kabul edilip dışlanıyor.

Türlerini korudular İlk olarak 350 milyon yıl önce ortaya çıkan böcekler, yaşamlarını sürdürme konusunda oldukça inatçılar. İlk ortaya çıktıkları zamandan günümüze dünyada pekçok doğal felaket yaşandı ve birçok canlı türünün soyu, bu felaketler sonucu yok oldu. Örneğin dinozorlar 65 milyon yıl önce yeryüzüne düşen dev bir göktaşının neden olduğu zincirleme çevresel felaketler sonucu yok oldular. Ama böcekler varlıklarını korudular.

Böcekler, inanılmaz bir üreme yeteneğine sahipler. 3-4 milimetre boyundaki bir çift sirke sineğinin üremesi baskı altında tutulamazsa, yılda 1 milyar 240 milyon 872 bin adet popülasyon oluşturabiliyor. Bu da 144.559.482 kilometrelik, yani dünyadan güneşe ulaşacak boyutta bir uzunluk.

Böcekler, değişik basamaklarda besin ve enerji iletişimini düzenli ve sağlıklı bir şekilde kurarak yeryüzündeki doğal dengenin korunmasında çok önemli bir işlevi yerine getiriyorlar. Bir önemli işlevleri de bitkilerin döllenmesinde ortaya çıkıyor.

Her gün yeni bir tür saptanmasına rağmen uzmanlar, böcekler sınıfında (Insecta) 1 milyondan fazla tür olduğunu bildiriyorlar. Böceklerin nüfus sayımını yapmak ise imkansız bir şey. Bilim adamları yaklaşık sayıları ‘‘bin milyon kez bin milyon'' olmalı diyorlar.

İletişim etkileyici Muhteşem bir uyum kabiliyetleri var böceklerin. Çöllerden eksi 40 derecelik soğukların yaşandığı kutuplara, hiç güneş ışığının sızmadığı mağaralardan bataklıklara kadar, aklınıza gelebilecek her yerde yaşamayı başarıyorlar.

Aralarında hayranlık verici bir iletişim var böceklerin. Örneğin kelebekler, kanat renkleriyle haberleşirler. Ağustosböceği, cırcırböceği, çekirge gibi türler, kanat ve bacaklarıyla çıkardıkları seslere güvenirler. Kimileri de koku yayarak eşini çağırır. bilim adamlarına göre örümceklerin organ yapıları, sözcüğün tam anlamıyla ‘‘harika''dır. Uzmanlar, bugün birçok araç ve aletin böceklerin vücut yapıları taklit edilerek üretildiğine dikkat çekiyorlar.

Haşerat akıllandı

Evinizde herhangi bir haşereyi öldürürken bir kez daha düşünün. Çünkü bilim adamlarının yaptıkları son araştırmalarda haşerelerin de akılları ile hareket ettiklerini ortaya çıktı. Uzmanlar, haşerelerin bir insanı ısırırken ya da herhangi bir yerde konaklarken belli çevre koşullarında, davranışlarını düşünerek yönlendirebildiğini belirttiler.

Scientific American dergisinde yer alan bir araştırmaya göre öğrenme yeteneği, birçok böcek için, çeşitli kimyasal kokular ve görsel uyarılarla dolu bir çevrede yaşayabilme açısından hayati önem taşımakta.