Yargıya paralel paketi

Ergenekon Davası’nda daha Başsavcılıktaki temyiz süreci start almadan Hükümet tedbir aldı. Kanun yürürlüğe girince, bir ay içinde Yargıtay Başkanlar Kurulu dairelerin iş bölümünü yeniden belirleyecek.
Başta Ergenekon Davası’nın temyiz incelemesi olmak üzere kritik davaların cemaatin etkisinde olduğu iddia edilen ve Balyoz Davası’nda cezaları onayan Yargıtay 9. Ceza Dairesi’nden alınarak başka bir daireye verilmesinin yolu açılacak.
Adalet Bakanlığı’nın kanun yararına bozma yoluyla Yargıtay’a götürmek için çalıştığı onanan Balyoz davasında yeniden yargılama talebini yeniden görevlendirilen daire inceleyecek.

Soru ve yanıtlarıyla paket şöyle:

1 - Yargıtay seçimlerinde nasıl bir değişiklik yapıldı?
Paketteki düzenlemelerin en önemlisi Yargıtay’a ilişkin olarak yapıldı. 2010’daki referandum sonrası Yargıtay’a atanan 160 üyenin cemaatin etkisine girdiği ve “blok oy” iddiaları Yargıtay Yasası’nı değiştirtti. Yargıtay’ın 23 hukuk 15 ceza dairesi değiştirilecek. Yargıtay’da 38 daire yer alacak. Bu dairelerin hukuk ve ceza dairesi olma niteliğinin yasayla belirlenmesinden vazgeçildi. Dairelerin hukuk ve ceza dairesi olma niteliği ve bunların sayısı Yargıtay Büyük Genel Kurulu’nca belirlenecek. Cezası olan ancak hukuk dairesinde çalışan bir üyenin yeni kurulan ceza dairesine geçmesi mümkün olacak. Üyelerin tek tek özelliklerine göre Yargıtay yeniden yapılandırılacak.

2 - Yargıtay Başkan ve Başsavcılığı için kıdem süreleri neden arttırıldı?
Seçilmek için aranan kıdem süreleri Yargıtay Başkanlığı için 4 yıldan 10 yıla, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı için 4 yıldan 5 yıla, başkanvekili ve başsavcıvekilliği için 3 yıldan 5 yıla çıkarılacak. Kıdem şartı aranmayan Yargıtay Genel Sekreterliği içinse 5 yıllık kıdem şartı getirilecek. Genel sekreter yardımcısı seçilebilmek için de birinci sınıf olmak şartı aranacak. Böylece, dört yıl kıdem şartını dolduran cemaat etkisinde olduğu iddia edilen yeni üyelerin Başkan, Başsavcı ve yönetimde olmalarının önü kesilecek.

3 - Tek oy şartı neden getirildi?
Yargıtay Genel Kurulu’nca belirlenecek ve Cumhurbaşkanı’na sunulacak beş Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı adayını belirlemek için yapılan seçimlerde de her Yargıtay üyesi ancak tek adaya oy verecek. Halen her bir Yargıtay üyesinin beş adaya oy verdiği sistemden vazgeçilmesi de yeni üyelere ve cemaat etkisine karşı tedbir olarak nitelendiriliyor. Yasa gerekçesinde ise bu model, “Böylece çoğulcu bir aday listesinin Cumhurbaşkanı önüne gitmesi sağlanmaktadır” diye açıklandı.

4 - Dairelerin yapısı neden ve nasıl değiştirilecek?
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 30 gün içinde Yargıtay Başkanlar Kurulu, dairelerin yeni iş bölümünü belirleyecek ve Genel Kurul’un onayına sunacak. Kurulun işbölümünün onaylanmasına ilişkin karar Resmî Gazete’de yayımlanıp yürürlüğe girecek. Daha önce başka dairelerde görülmekte olup da dairesi değiştirilen dava dosyaları mevcut halleriyle ilgili daireye yollanacak. Dairelerin hangilerinin ceza hangilerinin hukuk dairesi olacağına Yargıtay Büyük Genel Kurulu karar vermiş olacak.

5 - Yargıtay Başkanlık Kurulu’nun da yapısı değiştiriliyor mu?
Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu’nun üye sayısı da 8’den 12’ye çıkarılacak. Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu seçimi yapılacak ve Kurul’un da yapısı değiştirilecek. Daha sonra Kurul, Yargıtay’da hangi üyelerin hangi dairede görev yapacağını yeniden belirleyecek.

6 - Daireler değişince ne olacak?
Bu değişikliklerle birlikte Ergenekon başta olmak üzere kritik davaların cemaatin etkisinde olduğu belirtilen Yargıtay 9. Ceza Dairesi’nden alınarak başka bir daireye verilmesi yolu açılacak. Adalet Bakanlığı’nın kanun yararına bozma yoluyla Yargıtay’a taşımayı düşündüğü Balyoz davasında yeniden yargılamaya da yeni görevlendirilen daire bakabilecek. KCK gibi terör örgütü davaları da artık Yargıtay 9. Ceza’ya değil yeni görevlendirilen daireye temyize gidecek.

7 - Yargıtay daire başkan ve üyelerine neden kürsü yolu açıldı?
Yaş haddi olan 65 yaşlarına kadar Yargıtay üyesi olan Yargıtay daire başkan ve üyelerine “istekleri üzerine” bölge adliye mahkemesi başkanlığına, daire başkanlıklarına veya Cumhuriyet başsavcılığına Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca (HSYK) atama yolu açıldı. Bu hakimlerin özlük hakları korunacak ancak Yargıtay’da işlemlere ve seçimlere katılamayacaklar.

8- Sulh ceza mahkemeleri kaldırılıyor mu?
İki yıla kadar hapis gerektiren suçlara bakmakla ve yakalama emri, tutuklama, adli kontrol, arama ve el koyma gibi koruma tedbirleri hakkında karar vermekle görevli 995 sulh ceza mahkemesi kaldırılarak yerlerine “sulh ceza hâkimlikleri” kurulacak. Kaldırılan sulh ceza mahkemelerinde görev yapan hakimler HSYK tarafından başka bir göreve atanacaklar ve yerlerine yeni hakimler getirilecek. Bu mahkemelerdeki davalar ise asliye ceza mahkemelerine devredilecek. Böylece kaldırılan özel yetkili mahkemelerdeki, “özgürlük hâkimliği” sistemi bütün suçlar bakımından geri getirilecek.

9 - Takipsizlik kararlarına itiraz da hangi değişiklik yapılıyor?
Savcıların verdikleri takipsizlik kararlarına yapılan itirazlara şu anda yakın ağır ceza mahkemesi bakıyor. Tasarı ile sulh ceza hâkimliğine bu itirazlar yapılacak.

10 - İdari yargıda hangi değişiklik var?
Mevcut bölge idare mahkemeleri (BİM) de kaldırılıyor. Yeni kurulacak BİM’lere yerel idare mahkemelerin verdikleri kararlara karşı istinaf yoluna gidilmesi yetkisi verilecek. Tasarının yasalaşmasından üç ay içinde yeni kurulacak BİM’lere HSYK’ca atama yapılacak. Böylece bu mahkemelerde görev yapan hakimler de bu mahkemeler de silbaştan yeniden yapılandırılacak. Yani BİM’ler istinaf mahkemelerine dönüştürülüyor.

11 - Danıştay’a dönük hangi düzenleme var?
Danıştay’ın iş yükünün hafifletilmesi amacıyla Bölge İdare Mahkemeleri (BİM), idare mahkemelerinin verdiği kararları istinaf yoluyla inceleyerek kesin karar verebilecek. Bu kararlara karşı temyiz yoluna gidilemeyecek. Böylece öğrencilerin atılma dışındaki disiplin cezaları ile daire başkanı düzeyinin altındaki memurların atama, nakil ve görevden alma işlemleri Danıştay’a gidemeyecek. Ayrıca idari yargıda ivedi yargılama usulü getiriliyor. İhale, ÇED, acele kamulaştırma, özelleştirme, turizmi teşvik kararları bu kapsamda olacak. Bu tip davalara “ivedilikle” bakılacak.

12 - Taciz suçunda nasıl bir değişiklik yapıldı?
Teşhir suretiyle, işyerindeki tacizlerle, posta veya elektronik haberleşme araçlarıyla (cep telefonu, internet) işlenen taciz suçlarında mağdur yetişkinse 4.5 aydan 3 yıla, çocuksa 9 aydan 6 yıla kadar hapis verilecek. Taciz yüzünden mağdur işini bırakmak, okuldan veya ailesinden ayrılmak zorunda kalmışsa ceza en az 1 yıl olarak verilecek.

13 - Cinsel saldırı suçunun ne olacak?
Cinsel saldırı suçundan hapis cezasına mahkûm olanların, koşullu salıverilme süreleri 2/3 oranından terör suçlarında olduğu gibi 3/4 oranına çıkarılıyor. Cinsel suçlarda ağırlaştırılmış müebbette 30 yıl yerine 39 yıl, müebbette ise 24 yerine 33 yıl cezaevinde kalacaklar.
Cinsel suçlardan mahkûm olanlara tıbbi tedavi, mağdurun bulunduğu yerlere yaklaşmamak veya ikamet etmemek, çocuklarla bir arada olmayı gerektiren bir ortamda çalışmamak (kreş, kantin, servis şoförlüğü gibi), çocuklarla ilgili bir meslek icra etmemek tedbirlerine hükmedilecek.

14 - Hırsızlığın cezası ne kadar olacak?
Kapkaç ve yankesicilik suçunda ceza 3-7 yıl yerine 5-10 yıl hapis olacak. 2-5 yıl arası hapis verilen konuttan hırsızlık suçunda ceza 5-10 yıla çıkarılıyor. Suç gece işlenirse 7.5 yıldan 15 yıla kadar çıkacak. Kamu kurumlarından, ibadethanelerden, ulaşım araçlarından, durak, gar ve istasyonlardan işlenen hırsızlık suçlarında ceza 2-5 yıl yerine 3-7 yıl hapis olacak. Hırsızlık ve mala zarar verme suçu sonucunda haberleşme, enerji, demiryolu veya havayoluna ilişkin hizmetin aksaması halinde ceza 2 katına kadar artırılacak.

15 - Adli Tıp’tan rapor şartı kaldırıldı mı?
Cinsel suçlarda mağdurun beden ve ruh sağlığının bozulması halinde cezanın artırılacağına ilişkin düzenleme kaldırıldı. Böylece, mağdurların Adli Tıp işkencesi de sona erdirilmiş oldu.

16 - Laf atma cezası ne oldu?
Laf atma gibi bedene dokunmadan işlenen cinsel taciz suçunun cezası 3 ay ile 2 yıl, suçun çocuğa karşı işlenirse 6 ay ile 4 yıl arası olacak. Üst sınırdan 2 yılın üstünde ceza alan sanıkların cezası hükmün açıklanmasının ertelenmesi yoluyla ertelenmeyebilecek. Elle taciz gibi sarkıntılık suçunda mağdur yetişkinse 2 ile 7 yıl, çocuk ise 4 ile 8 yıl arası ceza verilecek.

17 - Tecavüz suçunda cezalar nasıl düzenlendi?
Tecavüz suçlarında mağdur yetişkinse ceza, 7 ile 12 yıldan 12 ile 20 yıla çıkarıldı. Çocuklara tecavüzün cezası ise 8 ile 15 yıl yerine 16 ile 20 yıl olacak. Suçun vasi, koruyucu aile, kayın hısımlığı, üvey baba, üvey ana, üvey evlat ya da kamu görevlisi tarafından işlenmesi, yurt ve pansiyon gibi yerlerde işlenmesi halinde ceza yarı oranında artırılabilecek.

18 - Çocukların rızayla cinsel ilişkilerine ceza artırıldı mı?
Şu anda yürürlükte olan TCK’ya göre 15-18 yaş arasındaki gençlerle cebir, tehdit ve hile olmaksızın cinsel ilişkiye girilmesine verilecek ceza 6 aydan 2 yıla kadar. Bu suçun cezası da 2 yıldan 5 yıla kadar şeklinde düzenlendi ve artırıldı. Suç şikayete bağlı olmaya devam edecek. Rızalarıyla birlikte olan 17 yaşındaki iki gençten biri diğeri hakkında şikâyetçi olursa verilecek cezanın üst sınırı 5 yıl olabilecek. Böylece, erteleme olanağı da olmayacak.

19 - Ensest cezası artırıldı mı?
Herhangi bir zorlama olmadan, rızaya dayalı gerçekleşen ensest ilişkilere verilen cezalar da olağanüstü artırıldı. Suçun cezası 6 ay ile 2 yıl hapisten 6 ay ile 15 yıl hapse yükseltildi.

20 - Uyuşturucu suçlarında nasıl düzenleme yapıldı?
Uyuşturucu suçunun cezaları da yükseltildi ve şöyle düzenlendi:
Esrar elde etmek amacıyla kenevir ekiminin cezası 1-7 yıl arası hapisten 5-12 yıla çıkacak.
Kendi kullanımı için ekenlere 1-3 yıl arası ceza verilecek.
Uyuşturucu imal, ihraç ve ithal suçunun cezası 10-20 yıldan 20-30 yıla; satma suçunun cezası da 5-15 yıldan 10-20 yıla çıkacak.
Uyuşturucunun çocuğa verilmesi veya satılması durumunda ceza 15 yıldan az olamayacak.
Uyuşturucu suçunun üç veya daha fazla kişi tarafından işlenmesi durumunda ceza yarı oranında, örgüt tarafından işlenmesi durumunda bir kat artırılacak.
Uyuşturucu kullanılmasını kolaylaştırma ve özendirmenin cezası 2-5 yıl yerine 5-10 yıl olacak. Kullanma suçunun cezası 1-2 yıl arası hapis iken 2-5 yıl arası hapis olacak. Uyuşturucu suçlarında da infaz süresi 2/3 oranından 3/4’e yükseltilecek.
Uyuşturucu kullanan kişiler hakkında birden fazla defalarca denetimli serbestlik kararı artık verilemeyecek.
Savcı denetimli serbestlik kararı verirse dava açılması 5 yıl ertelenecek.
Bu süre içinde yeniden uyuşturucu kullanırsa dava açılacak, kullanmazsa takipsizlik kararı verilecek.

21 - Mahkuma infaz erteleme şartına hangi iki kriter eklendi?
Hayatını cezaevinde yalnız idame ettiremeyen mahkûmların infazının geri bırakılması için “toplum güvenliği bakımından tehlike oluşturmaması” şartına “ağır ve somut” kriteri eklenecek. Bu düzenleme ile soyut gerekçelerle hasta mahkumların tahliye edilmemesinin önüne geçilmesi hedeflendi. 3 yılın altında hapis gerektiren suçlarda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı aynı kişi hakkında bir kez verilebilecek.

22 - Yargı görevini etkileme suçu nasıl değiştirildi?
TCK’daki “Yargı görevini etkileme suçunun” kapmasından, “soruşturmalar” çıkarılıyor. Böylece soruşturma sırasında gerçeğin ortaya çıkmasına engelleme amaçlı işlem yapmak ya da beyanda bulunmak suç olmayacak. “Davalarda yargıyı etkilemeye teşebbüsün iltimas derecesini geçmemesi” halinde ise ceza indirimi yapılacak.