Yargı paketinde seri muhakeme

TOPLAM 15 kanunda değişiklik öngören ve 67 sayfadan oluşan pakette öne çıkan bazı düzenlemeler özetle şöyle:

- Kamu davasının açılmasının ertelenmesi bir yıldan iki yıla, çocuklarda ise beş yıla çıkartıldı. Ön ödeme ve uzlaşma kapsamına giren suçlar ile terör ve cinsel istismar gibi bazı suçlar erteleme dışında tutulurken, yıllık yaklaşık 174 bin dosyanın erteleme kapsamına gireceği bildirildi. Yıllık 180 bin dosya ise seri muhakeme kapsamına sokulacak ve yargılama hızlanacak. Asliye Ceza Mahkemesi’nin görev alanına giren ve üst sınırı iki yıla kadar olan suçlarda ise basit yargılama usulü uygulanacak.

‘HABER’ VE ‘ELEŞTİRİ’ KRİTERİ

- Terörle Mücadele Kanunu’na, “Haber verme sınırlarını aşmayan veya eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz” ibaresi eklendi. “Haber verme” ve “eleştiri” hukuka uygunluk nedeni sayıldı. Böylece, terör propagandası suçundan ceza alanlara bu kapsamda tahliye umudu doğdu. Mahkemeler, bu kapsamda gördükleri sanıklara da beraat verecek.

- İnternette erişim yasağı kademelendirilecek. İlgili sayfaya erişimin engellenmemesi halinde sitenin kapatılması söz konusu olacak.

- Yargıda iki yeni usul getiriliyor. Seri Muhakeme Usulü’ne göre savcı, belli suçlarda sanığa indirim teklif edebilecek. ABD modelinde olduğu gibi sanık kabul ederse, dosya savcının belirlediği cezaya göre hemen karara bağlanacak. Basit Yargılama Usulü’yle de asliye ceza mahkemelerine benzer bir yetki tanınacak. Savcı, üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüpheye rağmen kamu davasının açılmasının beş yıl ertelenmesine karar verebilecek. Suçtan zarar görenler  itiraz edebilecek. Bu düzenleme örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar, kamu görevlisince görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar için uygulanmayacak.

- Uzlaştırma kapsamına alınacak suçların kapsamı genişletildi. İş ve çalışma hürriyetini ihlal, güveni kötüye kullanma ve suç eşyasının satın alınması suçları, uzlaştırmaya alındı.  Bu durumda yılda 24 bin dosya çözümlenecek.

SERİ MUHAKEME USULÜ NASIL UYGULANACAK

- HAKKI olmayan yere tecavüz, genel güvenliğin tehlikeye sokulması, trafiği tehlikeye sokma, gürültü yapma, sahtecilik, resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan gibi bazı suçlarda seri muhakeme yolu uygulanacak. Savcı ya da kolluk, şüpheliyi bilgilendirecek. Şüpheli seri muhakemeyi kabul ederse, suçun alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği bir cezanın yarısını yaptırım olarak belirleyecek. Savcı, koşullar uygunsa cezayı erteleme kapsamına alacak. Savcı, ilgili mahkemeden, seri muhakeme usulü uygulanmasını talep edecek. Mahkeme şartların gerçekleştiği ve eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu kanaatine varırsa, belirlenen yaptırım doğrultusunda hüküm kuracak. Aksi takdirde talebi reddedecek ve genel hükümlere göre soruşturma açılması için dosyayı savcıya gönderecek. Talep reddedilirse, şüphelinin verdiği ifadeler delil sayılmayacak ve ileride kullanılamayacak.

İştirak halindeki suçlarda şüphelilerin tümü kabul etmezse, bu usul uygulanamayacak. Şüpheli mahkemeye gelmezse, adresinde bulunamazsa, bu usul yine uygulanmayacak. Bu düzenleme konusunda ayrıca yönetmelik çıkartılacak.

TUTUKLULUK SÜRESİNE SINIR

- SORUŞTURMA aşamasında ağır ceza mahkemesi alanına girmeyen suçlarda tutukluluk süresi altı ayı geçemeyecek. Ağır cezanın alanına giren suçlarda bu süre en fazla bir yıl olacak. Devlete karşı işlenen suçlarla, TMK kapsamındaki suçlarda ise tutukluluk süresi en fazla 1.5 yıl olacak ve altı aylığına bir kez uzatılabilecek. Bir yıllık kısım soruşturma evresinde geçebilecek. Eğer bir yılı bir gün geçtiyse tahliye zorunlu hale gelecek. 15 yaşından küçüklerin işlediği suçlarda bu süreler yarı oranında, 18 yaşından küçüklerin işlediği suçlarda ise dörtte üç oranında uygulanacak.

İSTİNAFA YENİ DÜZENLEME

- BAŞKA bir araştırmaya ihtiyaç duyulmadan şahsi sebeplere ya da şahsi cezasızlık sebeplerine bağlı olarak daha az ceza verilmesini veya ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesini gerektiren hallerde, istinaf mahkemesi yerel mahkemenin kararını daha kolay bir şekilde onaylayabilecek. Bozma yetkisi de bir ölçüde genişletildi. İfade özgürlüğü kapsamında olduğu değerlendirilen bazı suçlara, istinaf mahkemesi incelemesinden sonra Yargıtay’da temyiz yolu açıldı.

ÇOCUKLAR İÇİN ÖZEL ORTAM

- SAVCI veya hâkim tarafından ifade ve beyanının özel ortamda alınması gerektiği ya da şüpheli veya sanık ile yüz yüze gelmesinde sakınca bulunduğu değerlendirilen çocuk veya mağdurların ifade ve beyanları özel ortamda, uzmanlar aracılığıyla alınacak.