Yahudi kültürünü tanıma günü

BUGÜN Yahudi Kültürü Avrupa Günü.Şarkılar söylenecek, yemekler yenilecek, başka faaliyetlerle de gün güzelleşecek.Hangi ırkın, cemaatin tarihi pembe sayfalardan ibarettir.Tuğrul Şavkay'ın Dünya Tadı'nın bugünkü başlığı hoş, zarif bir çağrı:‘‘Aşkenaz ve Sefarad şölenini kaçırmayın.’’ Yemek kültürümüze çeşitlilik getirmemizi hatırlatıyor. Bir gün de olsa.Şavkay'ın ilk paragrafını okuyun, bize renk veren, kültür zenginliğimizi artıran cemaatlerin azalmasından yakınıyor. Ben de aynı eksikliği duyuyorum.Bir cemaatin, ulusun ruh dünyasını, acılarını, sevinçlerini müziklerinden öğrendim.Satırlara geçmeyenler/geçemeyenler, notalarda kalıcılık kazanır, ya da kulaktan kulağa kuşaktan kuşağa söylenen şarkılar, en güvenilir sözlü tarihi oluşturur.Yahudilerin Türkiye'deki serüvenleri Osmanlı İmparatorluğu'nda başlar, Cumhuriyet'te de sürer. Yüzyılların beraberliği.Onlara atfettiğimiz, şakanın bağışlayıcılığında görülmesi gereken özellikleri fıkralara geçmiş, Karagöz oyunlarında bizi güldürmüş, sevdirmiştir.Bu onlarla hayatımızın, ilgimizin ne kadar candan, içten bağlantılı olduğunu gösterir.İspanya'dan buraya gelen Yahudiler ve dünyanın çeşitli ülkelerindeki, yörelerindeki Yahudiler kimdir, nereden gelmişlerdir.Yusuf Besalel'in Yahudi Tarihi'nden sayfaları okurken, bir ırkın varoluş haritasını, sıcak, soğuk iklimlerde izledim.Tanımak, sevmenin de, eleştirinin de kaynağıdır.Yahudi kültürünün gergefini, bütün renkleriyle, siyah-beyaz dönemleriyle öğrenebilmek için, Türkiye'deki kitapları bari bu vesileyle okuyalım.* * *YAHUDİ BESTEKÁRLAR'ın CD'sini her dinleyişimde, nice sevdiğim Türk müziği bestecisinin Yahudi olduğunu bilirim.Elbet kendi müzikleri var, Türkiye'nin değişik şehirlerindeki, yörelerindeki müzikleri arasında fark da var.Osmanlı sultanları onları topraklarına çağırmışlar, hatta Bursa'da onlar için ibadethane açmışlar.Sesler birbiri içine girer, istenerek ya da zorlanarak başa gelen özlem, şarkılardadır.Yahudice'de, Türkiye'nin değişik dillerini, duyarlıklarını dinledim.Hatice Doğan'ın Osmanlı Devleti'nde Hahambaşılık eseri, Anadolu'dan imparatorluk başkentlerine kadar Yahudi serüvenini yeterince anlatıyor.* * *YAHUDİLERİN siyasal, toplumsal yaşamdaki engebeli hayatlarını İzel Rozental'in ‘‘Ne olacak bu dünyanın hali?’’ karikatür albümünde buldum.Yalnız Yahudileri mi, bütün dünyayı.Bugün Yahudi Kültürü Avrupa Günü'nde birlikte yaşadığımız vatandaş dostlarımızı unutmayalım.