Voyvoda Caddesi tarihini buldu

Osmanlı Bankası'nın Tarih Vakfı işbirliğiyle düzenlediği ‘‘Bankalar Caddesi - Osmanlı'dan Günümüze Voyvoda Caddesi'' sergisi yarın açılıyor. Sergi 11 Şubat'a kadar her gün 10.00-19.00 saatleri arasında ücretsiz gezilebilecek.

İstanbul'un birçok ilginç caddesi var. Kimi çok tanınır, kimi az, kiminin geçmişi hakkında çok şey bilinir, kiminin geçmişi hatta kendisi kaybolmuştur. Belgeleme geleneğimiz pek olmadığından, tarihi kaybolan caddelerin sayısı bir hayli çok. Aslına bakarsanız bugüne kadar bir caddenin tarihini deşmek, onu oluşturan elemanların dökümünü yapmak kimsenin aklına gelmemiş. Bugüne kadar. Çünkü Osmanlı Bankası, resmi adı Voyvada Caddesi olan ama halk arasında Bankalar Caddesi olarak bilinen caddenin tarihini konu alan bir çalışma yaptı. Tarih Vakfı işbirliğiyle gerçekleştirilen bu çalışmanın sonuçları 26 Ekim günü açılacak ‘‘Bankalar Caddesi - Osmanlı'dan Günümüze Voyvoda Caddesi'' adlı bir sergiyle ve ulaşılan bilgilerin yer aldığı bir kitapla kamu oyunun bilgisine sunulacak.

Küratörlüğünü Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü'nde öğretim görevlisi Prof. Dr. Edhem Eldem'in, tasarımını Bülent Erkmen'in üstlendiği serginin mekánı Osmanlı Bankası'nın Voyvoda Caddesi'ndeki binası. Sergi Osmanlı İmparatorluğu ile Türkiye Cumhuriyeti'nin mali ve ekonomik hayatında önemli bir rol oynayan caddenin tarihsel süreçteki değişimini ele alıyor.

17. yüzyılda Evliya Çelebi'nin Voyvoda Yolu olarak isimlendirdiği Voyvoda Caddesi'nin solundaki 17 ve sağındaki 16 yapının, yani toplam 33 binanın cephe görüntülerinin kullanıldığı sergide, binaların geçmişiyle ilgili bilgi, yazı, resim ve belgeler de yer alıyor. İstanbul'un kentsel dokusunu korumuş ender bölgelerinden biri olan caddedeki tarihi binaların, gelip geçerken fark edilmeyen ayrıntıları gözler önüne seriliyor. Prof. Dr. Edhem Eldem, daha önce Türkiye'de bir benzeri yapılmamış bu serginin konseptini, ‘‘Caddeyi olduğu gibi alıp her binayı inceleyip tarihçesini çıkarmak'' olarak açıklıyor. Sergi mekánında üç metre yüksekliğindeki panolara kurulan sanal caddede gezen ziyretçiler, salondan çıkmadan önce caddenin yaşayan tanıklarının konuşmalarından oluşan bir video enstalasyonu da seyredecekler.

Osmanlı Arşivi Sergisi (1997) ve Nakden Tarih (1998) gibi sergileri açan Osmanlı Bankası Bankacılık ve Finans Tarihi Araştırma ve Belge Merkezi’nin düzenlediği üçüncü sergi olan Bankalar Caddesi Sergisi İstanbul kenti hakkında bildiklerimizi ortaya koymanın yanı sıra, aslında bu bilginin ne kadar eksik olduğunu göstermesi açısından da çok önemli.

Osmanlı Bankası Karaköy Binası, Voyvoda Cad. No: 35/37, 1. kat, Karaköy.

Tarihten ilginç olaylar

Bankalar Caddesi çalkantılı bir geçmişe sahip değil, çünkü Voyvoda Caddesi önem kazanmaya başladığı 1860'lı yıllardan beri iş merkezi olmuş, gece yaşamı olmayan bir yer. Ancak caddede meydana gelen birkaç ilginç olay bugüne kadar kolektif bellekle taşınmış.

İlki, Bankalar Caddesi'nde eskiden birkaç tane ahır binası olduğu hikáyesi. Prof. Eldem araştırması sırasında, sözkonusu ahırın bugün Şark Han olarak bilinen bina yapılırken yıkılan bina olduğunu ortaya çıkarmış. O bina tramvay şirketinin binasıymış ve tramvay atları binanın altındaki ahırda değiştirilirmiş.

Cadde için anlatılan ikinci hikáye emekli bir emniyet görevlisi tarafından aktarılmış. Olay, İstanbul'un Kurtuluş günü 6 Ekim'de meydana gelmiş. Refet Bele'nin askerleriyle Dolmabahçe'ye geldiği gün Cuma imiş. Resmi tatil olduğu için bankalar kapalıymış. Bir gün önce bankalardan birine giren hırsız, tatil günü boyunca rahat rahat çalışmak için içerideymiş. Askerler Cadde'ye girdiğinde gürültüleri duyup, pencereden bakıyor ve galeyana gelerek kutlamalara katılıyor. Tabii İstanbul'un kurtuluşu kutlamalarının ilk günlerini hapiste geçiriyor.

Bankalar Caddesi'nin yazılı ve resimli tarihe geçen en önemli olayları ise 1896'da Osmanlı Bankası'na Ermeni milliyetçilerinin yaptığı bombalı saldırı ve 6-7 Eylül 1955 olaylarında, bugünkü Karaköy Meydanı açılırken yıkılmış olan Domuz Sokak'taki azınlıklara ait mezecilerin yağmalanması.