Uzan skandalı Der Spiegel'de
Güncelleme Tarihi:
İsmail EREL/FRANKFURT
Oluşturulma Tarihi: Temmuz 30, 2001 01:44
Motorola ve Nokia'yı dolandıran Uzanlar, dünya basınının gündemine oturdu. Alman haber dergisi Der Spiegel skandala 'Milyarlık Anadolu Mezarı' başlığıyla 3 sayfa yer verdi.
‘‘Milyarlık Anadolu Mezarı’’ başlıklı yazıda, ‘‘Çukurova'ya para kaptıranlar arasında bulunan ünlü borsacı Mark Mobius, Newsweek Dergisi'ne, ‘Uzan Ailesi, Çukurova'ya tecavüz etti' demişti’’ sözlerine yer verildi.
Uzan Ailesi’nin Motorola ve Nokia firmalarını dolandırması dünya basınının en önemli gündemini oluşturuyor. İngiliz ve Amerikan basınının ardından Almanya'nın en ünlü haber dergisi Der Spiegel de son sayısında 3 sayfa ayırarak, Uzan Ailesi'nin dolandırıcılığını ayrıntılı biçimde okuyucularına duyurdu.
Dergi, Uzanlar'ın iyi ilişkileri ve asılsız bilançolarla Batılı yatırımcıları ülkeye çektiğini, en ünlü kurbanların ise cep telefonu devleri Motorola ve Nokia olduğunu yazdı. Uzanlar'ın İstanbul'daki şirket merkezindeki iki helikopterden, özel Ada'ya, iki süper yat ve New York'ta 38 milyon dolara satılığa çıkartılan ve şimdiye kadar bu tip bir daireye biçilen en pahalı fiyatın istendiği bir çatı katına sahip oldukları kaydedildi. Uzan Ailesi'nin yaklaşık 3 milyar dolar borçları olduğunu kaydeden dergi şu satırlara yer verdi:
‘‘Motorola ve Nokia 90'lı yılların ortalarında üç milyar dolarlık bir yatırım ve iyimserlik ile dünyanın en büyük 11. telefon piyasasına girmiş ve ucuz cep telefonlarını Boğaz'a pazarlamıştı. Ekonomi dergisi Forbes, Uzanlar'ın cep telefonu lisansıyla 1.6 milyar dolar kazandıklarını tahmin ediyor. Baba Kemal Uzan, geçen yıl ülkenin en büyük üçüncü vergi mükellefi oldu, bol bol kutlama aldı. Ancak Motorola ve Nokia'nın kutlayacak fazla bir şeyleri yok. Çünkü görünen o ki, Türk aile hanedanı iki şirketi bir güzel tokatladı. Gizli yapılan bir sermaye artırımı ile Motorola'nın Telsim'deki hisselerini yüzde 66'dan yüzde 22'ye indiren aile, yürüyen kredilerini de ödemiyor. Motorola dava etmekle tehdit etti, Nokia mal teslimatını durdurdu. İki girişim de başarısızlıkla sonuçlandı. Şimdi iki şirket de New York'lu ünlü dedektif bürosu Kroll Associated'i, kayıp olan milyarları ortaya çıkartmak üzere görevlendirdi. Çok uzun aramaları gerekecek, çünkü Uzanlar'ın şirket yapısı çok karışık.’’
Amerikalı dedektiflerin kayıp cep telefonu milyarlarını nerede arayacakları konusunda Hürriyet yazarı Fatih Altaylı'nın yorumlarına da yer veren dergi, ‘‘Altaylı, İsviçre olduğunu tahmin ediyor. Sözde Uzanlar'ı, oradan içi para dolusu bavullarla döndüklerini görmüşler’’ dedi.
Dergi ayrıca, Altaylı'ya göre Motorola ve Nokia'nın paradan ziyade artık Cem Uzan'ı bir Amerikan Mahkemesi'ne çıkartmak için uğraştıklarını da yazarken, bir hafta önce Bodrum'da görülen Cem Uzan'ın şimdi ortadan kaybolduğunu belirtti.
Uzanlar'ın, kavga etmediği bir grubun da kalmadığını yazan dergi şöyle devam etti: ‘‘Özal döneminde o kadar güçlendiler ki, iş yapacakları kişileri kendileri seçmeye başladılar, istedikleri gibi desteklediler, istedikleri zaman ise düşürdüler. Mobil telefonun özelleştirilmesinde Başbakan Çiller'i desteklediler, sonra da onun siyasi rakipleriyle işbirliği yaptılar.’’
Uzanlar kimlerin tutuklanmasını istedi
Telsim'in, toplam 1.9 milyar dolar borcu bulunduğu Motorola firmasının tutuklanmasını istediği yetkilileri şunlar: Yönetim Kurulu üyesi Keith Bane, Türkiye Bölgesi Müdürü Michael P Leahy, Finans Müdürü Murat Öngör, operasyonlar direktörü Nandy Rosetta, Yönetim Kurulu Başkanı Keith Bane, Finans Bölüm Başkanı Richard D. Severns, Teknik Hizmetleri Finans Bölüm Başkanı Ed Hedges, Teknik Hizmetler Müdürü Walter Keating.
Finlandiyalı Nokia'nın, Telsim'den toplam alacağı ise 719 milyon dolar. Uzanlar'ın tutuklama ve yurtdışına çıkış yasağı konmasını istediği Nokia'nın yetkilileri şunlar: Network Başkanı Sari Baldauf, Orta Asya ve Türkiye Bölge Müdürü O. Murat Kırçuval, Ticari Finans Müdürü Ernst Kramer, Altyapı Sistemleri Bölge Müdürü Peritti Melamies, Türkiye Genel Müdürü Jose Luiz Martinez.
Kroll paniği
Uzanlar'dan alacağı olan 3 milyar dolara yakın parayı tahsil etmek için harekete geçen ABD'nin Motorola ve Finlandiya'nın Nokia şirketleri geçen hafta ikinci bir şokla karşı karşıya kaldı. İki şirkete olan borcunu ödeyemeyen Uzanlar, Beykoz Savcılığı'na başvurarak, dünya devi Motorola ve Nokia'nın yöneticilerinin tutuklanmasını istedi.
Savcılığa başvuran Cem Uzan ile kardeşi Hakan Uzan, Motorola ve Nokia'nın sadece Türkiye'deki değil, aynı zamanda ABD ve Finlandiya'daki yöneticilerinin de tutuklanmasını istedi. Böylece, 3 milyar dolar parasını alamayan iki dünya devi, şimdi bir de hukuki sorun ile karşı karşıya kaldı.
KORUMA ORDUSU
Bu skandal gelişme, Cem Uzan ve Hakan Uzan'ın, avukatları Şaylan Çığgın aracılığıyla, Beykoz Cumhuriyet Başsavcılığı'na verdikleri dilekçe ile patladı. Uzanlar'dan paralarını alamadıkları için zora giren iki şirket, dünyanın en büyük risk danışma şirketlerinden Kroll Associetes ile anlaştı. Kroll'un iki uzmanı bu ay başında Türkiye'ye gelerek, Uzanlar'ın mal varlıklarını incelemeye başladı. Daha önce Marcos'un yurtdışına kaçırdığı paraların izini bulmakla ün yapan Kroll danışmanlık şirketinin devreye girmesi Uzanlar'ı endişelendirdi. Karşı atağa kalkan Uzanlar, dünya ekonomisi tarihinde görülmemiş bir dilekçe ile Motorola ve Nokia'nın bütün yöneticilerinin tutuklanmasını ve yurtdışına çıkmalarının engellenmesini istediler. Bu şirketlere olan 3 milyar dolar borçlarını ödememekte ısrar eden Uzanlar'ın, bir de bu şirketlerin yöneticilerinin tutuklanmasını istemeleri, iş dünyasında hayretle karşılandı.
KALABALIK KORUMA
Cem ve Hakan Uzan dilekçelerinde, Motorola ve Nokia'nın ‘‘peşlerine adam taktığını, özel hayatlarını izlemeye aldığını iddia ettiler. Bu nedenle de ‘‘Kalabalık bir koruma grubu ile gezmek zorunda kaldıklarını’’ belirttiler. Uzanlar Amerika'dan gelen Kroll risk danışmanlık şirketi elemanlarının, kendilerininin bütün hayatını, eve ve işe gidiş gelişlerini izlemeye aldıklarını vurguladılar. Dilekçede, ülkemizde dedektiflik diye bir müessese bulunmadığı, sanıkların tuttuğu kişilerin, diledikleri yöntemlerle takip ve soruşturma yetkisi olmadığı öne sürülerek, ‘‘Saygın işadamlarını böylesine serbestçe hedef haline getiren faaliyetlerde bulunması, bizzat can ve mal güvenliğini tehdit etmesinin suç olmasının yanı sıra ülkemize yapılmış hakarettir’’ denildi.
TÜRKİYE'NİN SORUNU OLUYOR
Ancak Uzanlar'ın bu iddiaları, Türk iş çevrelerince inandırıcı bulunmadı. Olayı yakından izleyen bir uluslararası finans yetkilisi, ‘‘Dünyanın birçok yerinde şirketler, iş yapacakları veya alacaklı oldukları şirketlerin risk durumlarını öğrenmek için Kroll gibi şirketlere başvurabilirler. Kroll, ABD sermaye piyasasına kayıtlı, halka açık bir şirkettir. Bir Türk şirketinin bir Amerikan şirketine 3 milyar gibi inanılmaz bir borcu varsa ve bunu ödemiyorsa, o şirketin Kroll gibi bir risk danışma şirketine başvurması son derece normaldir.’’
Hürriyet'e konuşan bir başka uzman ise, ‘‘Uzanlar'ın Motorola ve Nokia'ya olan borcu yavaş yavaş Türkiye'yi yakından ilgilendiren önemli bir mesele haline geliyor. Uzanlar bunu ödememekte ısrar ederse, bu iş Türkiye'nin başını ağrıtabilir’’ dedi.
Ünlü borsacı Mobius'u da dolandırdılar
Yahoo'nun ekonomi bölümünün ‘‘Star’’ grubunu, ‘‘Türkiye'nin en acımasız medya grubu’’ olarak tanımladığına dikkat çeken Der Spiegel, Ericsson firmasının bunun acısını çektiği şöyle anlatıldı: ‘‘Uzanlar'ın bir gazetesi, rakip şirket olan Turkcell ile çalışan Ericsson'un terörist PKK'yı desteklediğini yazdı. Bu Türkiye'de ölümcül bir dedikodu. Ericsson mahkemeye başvurdu.’’
Uzanlar'ın 1993 yılında ÇEAŞ'a girdiğinde ÇEAŞ'ın çok sağlıklı bir kuruluş olduğu ve kısa süre içinde 30 bin ortak edindiğine dikkat çekilirken, ‘‘Aile hisse aldıkça, Çukurova'nın gittikçe artan gelirleri Uzanlar'ın diğer şirketlerine aktarıldı. Borsadaki değer düştü ve geriye, aralarında ünlü borsa duayeni Mark Mobius da olmak üzere, paralarından olan 7 bin ortak kaldı. Mobius, ünlü Newsweek dergisine bu konu hakkında yakınırken, Çukurova'nın Uzan Ailesi tarafından 'tecavüze' uğradığını anlattı, tüm kontrol mekanizmalarının başarısız kaldığını söyledi’’ denildi.
Uzan Ailesi’nin Motorola ve Nokia firmalarını dolandırması dünya basınının en önemli gündemini oluşturuyor. İngiliz ve Amerikan basınının ardından Almanya'nın en ünlü haber dergisi Der Spiegel de son sayısında 3 sayfa ayırarak, Uzan Ailesi'nin dolandırıcılığını ayrıntılı biçimde okuyucularına duyurdu.
Dergi, Uzanlar'ın iyi ilişkileri ve asılsız bilançolarla Batılı yatırımcıları ülkeye çektiğini, en ünlü kurbanların ise cep telefonu devleri Motorola ve Nokia olduğunu yazdı. Uzanlar'ın İstanbul'daki şirket merkezindeki iki helikopterden, özel Ada'ya, iki süper yat ve New York'ta 38 milyon dolara satılığa çıkartılan ve şimdiye kadar bu tip bir daireye biçilen en pahalı fiyatın istendiği bir çatı katına sahip oldukları kaydedildi. Uzan Ailesi'nin yaklaşık 3 milyar dolar borçları olduğunu kaydeden dergi şu satırlara yer verdi:
‘‘Motorola ve Nokia 90'lı yılların ortalarında üç milyar dolarlık bir yatırım ve iyimserlik ile dünyanın en büyük 11. telefon piyasasına girmiş ve ucuz cep telefonlarını Boğaz'a pazarlamıştı. Ekonomi dergisi Forbes, Uzanlar'ın cep telefonu lisansıyla 1.6 milyar dolar kazandıklarını tahmin ediyor. Baba Kemal Uzan, geçen yıl ülkenin en büyük üçüncü vergi mükellefi oldu, bol bol kutlama aldı. Ancak Motorola ve Nokia'nın kutlayacak fazla bir şeyleri yok. Çünkü görünen o ki, Türk aile hanedanı iki şirketi bir güzel tokatladı. Gizli yapılan bir sermaye artırımı ile Motorola'nın Telsim'deki hisselerini yüzde 66'dan yüzde 22'ye indiren aile, yürüyen kredilerini de ödemiyor. Motorola dava etmekle tehdit etti, Nokia mal teslimatını durdurdu. İki girişim de başarısızlıkla sonuçlandı. Şimdi iki şirket de New York'lu ünlü dedektif bürosu Kroll Associated'i, kayıp olan milyarları ortaya çıkartmak üzere görevlendirdi. Çok uzun aramaları gerekecek, çünkü Uzanlar'ın şirket yapısı çok karışık.’’
Amerikalı dedektiflerin kayıp cep telefonu milyarlarını nerede arayacakları konusunda Hürriyet yazarı Fatih Altaylı'nın yorumlarına da yer veren dergi, ‘‘Altaylı, İsviçre olduğunu tahmin ediyor. Sözde Uzanlar'ı, oradan içi para dolusu bavullarla döndüklerini görmüşler’’ dedi.
Dergi ayrıca, Altaylı'ya göre Motorola ve Nokia'nın paradan ziyade artık Cem Uzan'ı bir Amerikan Mahkemesi'ne çıkartmak için uğraştıklarını da yazarken, bir hafta önce Bodrum'da görülen Cem Uzan'ın şimdi ortadan kaybolduğunu belirtti.
Uzanlar'ın, kavga etmediği bir grubun da kalmadığını yazan dergi şöyle devam etti: ‘‘Özal döneminde o kadar güçlendiler ki, iş yapacakları kişileri kendileri seçmeye başladılar, istedikleri gibi desteklediler, istedikleri zaman ise düşürdüler. Mobil telefonun özelleştirilmesinde Başbakan Çiller'i desteklediler, sonra da onun siyasi rakipleriyle işbirliği yaptılar.’’
Uzanlar kimlerin tutuklanmasını istedi
Telsim'in, toplam 1.9 milyar dolar borcu bulunduğu Motorola firmasının tutuklanmasını istediği yetkilileri şunlar: Yönetim Kurulu üyesi Keith Bane, Türkiye Bölgesi Müdürü Michael P Leahy, Finans Müdürü Murat Öngör, operasyonlar direktörü Nandy Rosetta, Yönetim Kurulu Başkanı Keith Bane, Finans Bölüm Başkanı Richard D. Severns, Teknik Hizmetleri Finans Bölüm Başkanı Ed Hedges, Teknik Hizmetler Müdürü Walter Keating.
Finlandiyalı Nokia'nın, Telsim'den toplam alacağı ise 719 milyon dolar. Uzanlar'ın tutuklama ve yurtdışına çıkış yasağı konmasını istediği Nokia'nın yetkilileri şunlar: Network Başkanı Sari Baldauf, Orta Asya ve Türkiye Bölge Müdürü O. Murat Kırçuval, Ticari Finans Müdürü Ernst Kramer, Altyapı Sistemleri Bölge Müdürü Peritti Melamies, Türkiye Genel Müdürü Jose Luiz Martinez.
Kroll paniği
Uzanlar'dan alacağı olan 3 milyar dolara yakın parayı tahsil etmek için harekete geçen ABD'nin Motorola ve Finlandiya'nın Nokia şirketleri geçen hafta ikinci bir şokla karşı karşıya kaldı. İki şirkete olan borcunu ödeyemeyen Uzanlar, Beykoz Savcılığı'na başvurarak, dünya devi Motorola ve Nokia'nın yöneticilerinin tutuklanmasını istedi.
Savcılığa başvuran Cem Uzan ile kardeşi Hakan Uzan, Motorola ve Nokia'nın sadece Türkiye'deki değil, aynı zamanda ABD ve Finlandiya'daki yöneticilerinin de tutuklanmasını istedi. Böylece, 3 milyar dolar parasını alamayan iki dünya devi, şimdi bir de hukuki sorun ile karşı karşıya kaldı.
KORUMA ORDUSU
Bu skandal gelişme, Cem Uzan ve Hakan Uzan'ın, avukatları Şaylan Çığgın aracılığıyla, Beykoz Cumhuriyet Başsavcılığı'na verdikleri dilekçe ile patladı. Uzanlar'dan paralarını alamadıkları için zora giren iki şirket, dünyanın en büyük risk danışma şirketlerinden Kroll Associetes ile anlaştı. Kroll'un iki uzmanı bu ay başında Türkiye'ye gelerek, Uzanlar'ın mal varlıklarını incelemeye başladı. Daha önce Marcos'un yurtdışına kaçırdığı paraların izini bulmakla ün yapan Kroll danışmanlık şirketinin devreye girmesi Uzanlar'ı endişelendirdi. Karşı atağa kalkan Uzanlar, dünya ekonomisi tarihinde görülmemiş bir dilekçe ile Motorola ve Nokia'nın bütün yöneticilerinin tutuklanmasını ve yurtdışına çıkmalarının engellenmesini istediler. Bu şirketlere olan 3 milyar dolar borçlarını ödememekte ısrar eden Uzanlar'ın, bir de bu şirketlerin yöneticilerinin tutuklanmasını istemeleri, iş dünyasında hayretle karşılandı.
KALABALIK KORUMA
Cem ve Hakan Uzan dilekçelerinde, Motorola ve Nokia'nın ‘‘peşlerine adam taktığını, özel hayatlarını izlemeye aldığını iddia ettiler. Bu nedenle de ‘‘Kalabalık bir koruma grubu ile gezmek zorunda kaldıklarını’’ belirttiler. Uzanlar Amerika'dan gelen Kroll risk danışmanlık şirketi elemanlarının, kendilerininin bütün hayatını, eve ve işe gidiş gelişlerini izlemeye aldıklarını vurguladılar. Dilekçede, ülkemizde dedektiflik diye bir müessese bulunmadığı, sanıkların tuttuğu kişilerin, diledikleri yöntemlerle takip ve soruşturma yetkisi olmadığı öne sürülerek, ‘‘Saygın işadamlarını böylesine serbestçe hedef haline getiren faaliyetlerde bulunması, bizzat can ve mal güvenliğini tehdit etmesinin suç olmasının yanı sıra ülkemize yapılmış hakarettir’’ denildi.
TÜRKİYE'NİN SORUNU OLUYOR
Ancak Uzanlar'ın bu iddiaları, Türk iş çevrelerince inandırıcı bulunmadı. Olayı yakından izleyen bir uluslararası finans yetkilisi, ‘‘Dünyanın birçok yerinde şirketler, iş yapacakları veya alacaklı oldukları şirketlerin risk durumlarını öğrenmek için Kroll gibi şirketlere başvurabilirler. Kroll, ABD sermaye piyasasına kayıtlı, halka açık bir şirkettir. Bir Türk şirketinin bir Amerikan şirketine 3 milyar gibi inanılmaz bir borcu varsa ve bunu ödemiyorsa, o şirketin Kroll gibi bir risk danışma şirketine başvurması son derece normaldir.’’
Hürriyet'e konuşan bir başka uzman ise, ‘‘Uzanlar'ın Motorola ve Nokia'ya olan borcu yavaş yavaş Türkiye'yi yakından ilgilendiren önemli bir mesele haline geliyor. Uzanlar bunu ödememekte ısrar ederse, bu iş Türkiye'nin başını ağrıtabilir’’ dedi.
Ünlü borsacı Mobius'u da dolandırdılar
Yahoo'nun ekonomi bölümünün ‘‘Star’’ grubunu, ‘‘Türkiye'nin en acımasız medya grubu’’ olarak tanımladığına dikkat çeken Der Spiegel, Ericsson firmasının bunun acısını çektiği şöyle anlatıldı: ‘‘Uzanlar'ın bir gazetesi, rakip şirket olan Turkcell ile çalışan Ericsson'un terörist PKK'yı desteklediğini yazdı. Bu Türkiye'de ölümcül bir dedikodu. Ericsson mahkemeye başvurdu.’’
Uzanlar'ın 1993 yılında ÇEAŞ'a girdiğinde ÇEAŞ'ın çok sağlıklı bir kuruluş olduğu ve kısa süre içinde 30 bin ortak edindiğine dikkat çekilirken, ‘‘Aile hisse aldıkça, Çukurova'nın gittikçe artan gelirleri Uzanlar'ın diğer şirketlerine aktarıldı. Borsadaki değer düştü ve geriye, aralarında ünlü borsa duayeni Mark Mobius da olmak üzere, paralarından olan 7 bin ortak kaldı. Mobius, ünlü Newsweek dergisine bu konu hakkında yakınırken, Çukurova'nın Uzan Ailesi tarafından 'tecavüze' uğradığını anlattı, tüm kontrol mekanizmalarının başarısız kaldığını söyledi’’ denildi.