‘Üstün’e eğitim şart

LADY Gaga ve Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg’ın da devam ettiği, yılda 10 bin gencin yaz kampına katıldığı Johns Hopkins Üniversitesi Üstün Zekâlı Çocuklar Merkezi Uluslararası Gelişim Direktörü Julian Jones, dünyada üstünlerin sadece yüzde 3’ünün eğitim alabildiğini söyledi. Jones, üstünlerini eğiten ülkelerin geliştiğini belirtti. Liderlik, yaratıcılık, üstün zekâ ve yetenek konusunda uzmanlaşan Jones, Doğa Okulları’nın davetlisi olarak geldiği İstanbul’da sorularımızı yanıtladı:
Herkesin defalarca tarif ettiği üstün nedir? Nasıl anlaşılır?
- Çok kafa karıştıcı bir şey. Aslında yıllardır üstünlüğün ne demek olduğunu öğrenmeye çalışıyorum. İlk başta üstünün aslında beyine ait olduğunu düşünüyordum. Ama sonradan aslında onun dışında çok daha fazla olduğunu düşünmeye başladım. Mesela okuma yazmaya daha çok görselliğe önem veren ya da matematik sayısala önem veren gibi bölümlere ayrılıyor. Bu değişik bölümleri olan üstünlüklerle aslında değişik sayılarda IQ var.
Dünyada ortalama üstünlerin oranı sizce kaç?
- Yüzde 30 olduğunu söylüyor. Ama tahminen okula devam eden kesim yüzde 3.
Üstünlere önem veren ülkelerin gelişimi daha mı hızlı?
- Evet. 5 yıldır bu konuda oluşan algı ve yapılan çalışmalar zaten dünya ekonomisinde ülkeleri başka bir yere getirdi. Yani ülkelerin ekonomik gelişimi de buna bağlı. Bu alanda çalışmalar yapıldıkça ülkelerin ekonomik gelişimi de bu ölçüde artıyor.
Üstün eğitimi konusunda karnesi en iyi ülkeler hangileri?
- Amerika şu anda en iyi. Ama aynı zaman da Finlandiya, Şanghay ve Kore ve İsrail var. İsrail şu an en üstlerde olan ve öğrencileri tespit eden ve onları doğru alanlara yönlendirme konusunda motive eden ülkelerin başında geliyor.
Kaç yaşından itibaren üstünler eğitilmeli?
- 5 yaşından itibaren anaokulundan başlıyor, 8 yaşından itibaren de bizim gibi merkezlerde eğitim alıyorlar. Yani anaokulundan 8 yaşına kadar online olarak eğitilebiliyor çocuklar.

AYRI EĞİTİM ALMALILAR

Üstünler birlikte mi, sadece üstüne yönelik ayrı okullarda mı eğitim almalı?
- Amerika’da yapılan çalışmalar üstün zekâlılarla ilgili farklılaştırılmış, ayrıştırılmış eğitimin daha büyük başarılar sağladığını gösterdi. Biz gerek özel üstün zekâlılar okuluna giden, gerek devlet okuluna giden öğrencileri desteklemek açısından yaz okulu açıyoruz. Ama üstün zekâlılar okullarından gelen öğrencilerin başarısı daha farklı. Yani ayrı okullarda okumaları daha faydalı.
Üstünleri aileler ya da öğretmenler nasıl fark eder?
- Bazen çocuklar sıkılır ve uygunsuz davranışlar sergilerler sınıfta. Bazen bu tür çocuklar evde yalnızlık hissederler, kendi odalarına kapanırlar. Diğer çocuklarla çok arkadaşlık etmek istemezler. Çünkü farklı olduklarını anlar ve kendilerini izole ederler. Bazen de bu çocuklar birkaç sınıf ötesinde düşünürler. Daha farklı konulara eğilirler. Dolayısı ile aileler de bu anlamda anlayabilirler. Yani üst sınıfların düşünme becerisine sahip olurlar. Bununla ilgili birçok deneyim anlatılabilir.
Lady Gaga ve Zuckerberg, sizin yaz okulunuza katılmışlar.
- Evet. Her ikisinin de sosyal bilimleri güçlüydü. Dolayısıyla güçlü insanlar oldukları için kolay iletişim kurdular. Mark Zuckerberg 4 yıl, 2 yıl da Lady Gaga yaz okuluna devam etti. 4 tane ünlü matematik profesörü çıktı bizden.
Hangi yaşlarda devam ettiler kurslara?
- 13, 14, 15 yaşlarında. Ama onlar sıra dışı insanlar değillerdi. Kendi okullarında sıra dışı ya da farklılar mıydılar bilmiyorum ama bizde farklı değillerdi. Çünkü, bu merkez zaten üstün yetenekli öğrenciler için. Üstün zekâlılar okulundaki öğrencilerin bir farklılığı yok zaten hepsi üstün zekâlı.
Anne babalara önerileriniz nedir?
- Öncelikle rahat olsunlar bu uzun zaman alacak bir süreç. Ve bu çocuklara okul dışında da rekabet edecekleri, eğitim alacakları, destek alacakları sahalar; yaz okulları gibi yaz kamplarına göndersinler. Bu çocuklara aileler, daha büyükmüş, daha olgunmuş gibi davranırlar. Ama en önemlisi onların çocuk olduklarını unutmamaları onlara sevgilerini, ilgilerini vermeleri gerekir. Çocuklarını gözlemleyip, onları iyi analiz edip neye sahip olduklarını bilmeliler.

Yüzde 3’e girmeli

ABD’deki okullarda rehber öğretmenler tarafından adaylar gösteriliyor. Bu adaylardan en iyi yüzde 5’e giren öğrencileri CTY Üstün Zekâlılar Merkezi’ne yönlendiriyorlar. Ayrıca öğrencilerin aileleri de online olarak Üstün Zekâlılar Merkezi’ne çocukları adına başvuruda bulunabiliyorlar. CTY programlarına katılabilmek için, yönlendirilen çocuklara birtakım matematik testleri uygulanıyor ve bu testler genelde kendi seviyelerinden bir iki sınıf üst seviyede oluyor. Testlerin amacı öğrencilerin bilişsel zekâları ve muhakeme yetenekleriyle kendilerini ifade etme üzerine kurulu oluyor. CAT sınavı ile İstanbul’dan olduğu gibi birçok ülkeden üstün zekâlılar kurumuna katılma hakkı kazanabiliyor. Sadece yüzde 3’lük dilime girebilen öğrenciler üstün zekâlı olarak tanımlanıyor.
Dünyanın birçok yerinden gelen üstün zekâlı öğrenci bir üniversite çatısı altında toplanıyor ve 3 haftalık bir eğitim uygulanıyor.