'Ünlü müzerlere ambargo...'ya açıklık geldi

Londra merkezli kültür sanat dergisi The Art Newspaper, mart sayısında, Türkiye'nin geri istediği eserler iade edilenedek Amerikan ve İngiliz müzelerinin geçici sergilerine eser ödünç vermeyi durdurduğunu yazdı. Derginin haberine göre Londra'daki dünyaca ünlü British Museum, 15 Nisan 2012'ye kadar sürecek "Hac: İslam'ın Kalbine Yolculuk" sergisi için Topkapı Sarayı'ndan, Türbeler Müzesi'yle Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nden toplam 35 adet eseri geçici olarak sergilemek üzere istedi.

Varolan anlaşmalar aracılığıyla Türkiye'den geçici sergiler için ödünç eser alabilen müze, serginin açılmasına az bir zaman kala Türk resmi makamlarından "Hayır" cevabını aldı. Dergi, Kültür Bakanlığı'nın eserlerin gönderilmesini engellediğini öne sürerek "Türkiye'nin Anadolu'dan kaçırılan eserlerin iadesi konusunda giderek genişleyen kampanyasının bir parçası olarak, söz konusu eserleri koleksiyonunda bulunduran müzelere eser verilmesi önleniyor" dedi.

Haberde "2005'te Türkiye eserin iadesini talep etse de bu talepte ısrarcı olunmadı. İki ülke arasında da eser ödünç verme işlemleri devam etti" ifadelerine yer verildi. Dergiye konuşan müzenin sözcüsü, uzun hazırlıkla meydana getirilen serginin başarısı için sorunu çözme yolundaki girişimleri şöyle anlattı: "Silindirin geri verilmesi için müze görüşmeye hazırdı. Fakat mütevelli heyeti mülkiyetin transferini istemedi."

SERGİYİ ASKIYA ALDILAR 

Londra'daki The Victoria and Albert Museum da Türkiye'den gelecek eserlerin kritik önemde olduğu "Osmanlılar" sergisini, anlaşmazlık nedeniyle askıya aldı. 2014'te açılması planlanan ve İstanbul'un fethinden 19. yüzyılın sonlarına dek Osmanlı sanatının gelişimini ele alacak serginin hazırlıklarının durdurulmasının nedeni; Sidamara lahitinden çalınan Eros'un başı... İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergilenen, milattan önce üçüncü yüzyıla ait Sidamara lahitinden 1882'de İngiliz arkeolog Charles Wilson tarafından koparılan aşk tanrısı Eros'un başı, 1933'den beri Londra'daki müzede sergileniyor. Müze sözcüsü, Wilson'ın ailesinin Eros'un başını müzeye bağışladığını anımsatarak "müzenin eserin mülkiyetini devredemeyeceğini" öne sürdü. Sözcü, "iade sorununun halledilmesiyle serginin hazırlıklarının ilerleyeceğini umut ettiğini" belirtti.

BAKAN GÜNAY “ÜNLÜ MÜZELERE AMBARGO...” AÇIKLIK GETİRDİ

Kültür ve Turizm Bakanı Günay, “Ünlü müzelere ambargo” başlıklı haberlerle ilgili sorular üzerine, Türkiye'nin tarih varlıkları açısından çok zengin olduğunu belirtti.

Ama dünya müzeciliği koleksiyonculuğu geliştirirken, Osmanlı topraklarının bunun yeteri kadar farkına varamadığını ifade eden Günay, şunları söyledi:

“Geçmiş dönemlerde bazı fermanlarla, izinlerle, bugün hala geçerli sayılan belgelerle ülkemizden çok değerli bir takım anıtlar, eserler, eser parçaları götürülmüş. Bugünkü dünya mevzuatı karşısında bunlara çok fazla itiraz edemiyoruz. Sadece hayıflanıyoruz, üzülüyoruz. Ama bazı eserler de var ki hiçbir belgeye dayanmadan, bir padişah fermanına, herhangi bir izne, herhangi bir meşru sayılabilecek belgeye dayanmadan ülkemizden alınıp götürülmüş. Bunun hukuktaki ismi çalıntı.

Bu çalıntı eserlerin bir kısmı da dünyanın tanınmış müzelerinin koleksiyonunda yer alıyor. O müzeler bizim müzelerimizle işbirliği yapmak istiyorlar. Bizim müzelerimiz dünyanın en zengin müzeleri arasında. Bizim müzelerimizle işbirliği yapmak isteyen bir müzeye, 'Sizin müzenizin kayıtlarında bir çalıntı Türkiye eseri var. Onu bize verin ondan sonra işbirliği yapabiliriz' diyoruz. Söylediğimiz budur. Bunu dikkatle, dünyanın her yerinde uygulamaya çalışıyoruz. Bu devletimizin yeni, daha duyarlı bir bakış açısıdır. Bakanlığımız çok dikkatli, Dışişleri Bakanlığı da bize çok yardımcı oluyor son zamanlarda. Bu bir devlet ve hükümet politikası haline geldi.”

Bu sayede bazı eserleri daha büyük bir hızla Türkiye'ye getirmeye başladıklarını ifade eden Bakan Günay, şöyle devam etti:

“Bu dikkatimizi sürdüreceğiz. Dünyanın büyük müzeleriyle işbirliği yapmayı önemsiyoruz. Amerika'daki, İngiltere'deki, Almanya'daki müzelerle işbirliği yapmak bizim için de çok önemli. O müzenin sergisinde Türkiye'den bir çalıntı eser varsa onunla işbirliği yapmak bir anlamda kendimize karşı saygımızı yetirmek anlamına geliyor. O yüzden dikkatimizi sürdürüyoruz. Kararlılığımızı sürdürürsek daha olumlu sonuçlar alacağımızı düşünüyorum.”

�

TÜRKİYE'YE GETİRİLEN ESERLER:

- Avusturya'da 2010'da bir otobüste ele geçirilen Roma ve Bizans dönemine ait 316 parça.
- Birleşik Arap Emirlikleri'nde bulunan ve Roma dönemine ait heykel, stel ve lahit parçalarından oluşan 23 eser.
- İngiltere'den getirilen, Efes Antik kentinden götürülmüş Roma dönemine ait 1 yüzük.
- Almanya'nın Münih kentinde ele geçirilen 4 adet sikke.
- Almanya Nünberg'de ele geçirilen 2 adet mermer stel parçası.
- İzmir'deki Agora deposundan 2004'te çalınan ve yine Almanya'da bulunan mermer erkek heykel başı.
- Denizli'deki Laodikya antik kentinden çalınan ve İsviçre'de buluhah bronz heykele ait el.
İadesi istenenler:
- Boğazköy Sfenksi: Osmanlı Devleti döneminde onarım için götürülen ve geri getirilmeyen sfenks Berlin Müzesi'nde bulunuyor.
- Bergama Zeus Sunağı: Alman arkeolog Human'ın 1871'de yaptığı izinsiz kazı sonucu Berlin'e götürüldü.
- Truva Hazineleri: Alman arkeolog Schliemann'ın 1869 - 1871 yıllarında yaptığı kazılarda bulunan hazine, Osmanlı makamlarının izni olmadan kaçırıldı. Eserler yaklaşık 20 yıldır Rusya'daki Puşkin Müzesi'nde.
- Lidya eserleri: New York Metropolitan Müzesi'nde sergileniyor. Geri alınması için açılan dava sonuçlanmadı.
- Kuran Sayfaları: Nuruosmaniye Kütüphanesi'nden çalınan 210 sayfa, Princeton Üniversitesi'nde tutuluyor. Ayrıca bir yaprağı Mısır'da, iki yaprağı Yfıskfujf/yfjs David Sampling Müzesi'nde, iki yaprağı İngiltere'de bir şahsın elinde bulunuyor.
- ABD'deki J. Paul Getty Müzesi'nde, Türkiye'den kaçırılmış çok sayıda eser bulunuyor.
- Paris Louvre Müzesi'nde olduğu tespit edilen Ayasofya Cami Haziresi'ndeki Sultan II. Selim Türbesi'nin girişindeki çiniler için dava açıldı.
- Afyonkarahisar'daki Tatarlı Tümülüsü'ne ait M.Ö. 453 tarihli 4 adet boyalı ahşap friz, Almanya'nın Münih şehrindeki Archaologische Staatssammlung Müzesi'nde teşhirde. Parçalarının iadesi için girişimler sürüyor.
- İtalya'da bulunan Lidya yazıtının geri getirilmesi işlemleri sürüyor.
- Rusya'da ele geçen, Türkiye kökenli Bizans dönemine ait gümüş haç ve altın bileziğin iadesi isteniyor.
- Antalya Kumluca'daki kiliseden 1963'te kaçırılan, çoğunluğunu dini amaçlı gümüş kapların oluşturduğu tarihi eserler, Washington'daki Dumbarton Oaks Müzesi'nde sergileniyor.
- Marmara Balıkesir Saraylı beldesindeki açık hava müzesinden çalınan mermer imparator heykel başı ile Kocaeli Müzesi Müdürlüğü fuar alanından çalınan heykel başı aranıyor.
- Almanya'da bir müzayedede satışa çıkarılan Hitit dönemine ait mezar steli parçası, orthostat parçası ve 3 adet minyatür Hitit arabası için dava açıldı.
- İngiltere'deki Bonham Müzayedeevi'ndeki satışı durdurulan Lidya dönemine ait gümüş "kyathosun"un (kepçe) iadesi için çalışmalar sürüyor.