Ultrasonografi nedir

Ultrasonografik görüntülemenin fizik temeli ‘‘ultra ses dalgası-eko’’ prensibine dayanır. Kısaca ‘‘prob’’ olarak adlandırılan ve cihazın hasta ile temas eden parçasında üretilen ultra ses dalgası, incelenen kişinin cildi üzerinden vücudunun içerisine doğru gönderilir.Vücudun değişik dokuları, organları arasında yayılan ses dalgasının bir bölümü, dokularda yankılanır (eko) ve prob'a geri döner. Cihazın bilgisayarı tarafından sesin insan vücudu içerisinde yayılım ve yankılanımına göre görüntü oluşturulur.BÖBREK içerisindeki bir taşı örnek olarak verelim. Taş yapısı itibari ile ses dalgalarını çok güçlü geriye yansıtacağından ekranda bir parlamaya neden olur. Karaciğer içerisindeki bir kist ise yine yapısı itibari ile sesi kolayca geçirir ve bu yüzden çok az yankıya neden olur. IŞINLA ÇALIŞMAZUltrasonografi, X-ışınları ile çalışmadığından radyasyonun zararlı etkilerinden hiçbirisine neden olmaz. Bu yüzden ana rahmindeki fetus bile güvenlidir. Böylelikle bebeğe ve anneye herhangi bir zarar verilmeden gebeliğin normal seyri çok rahatlıkla takip edilmekte ve anormal durumlar belirlenerek uygun önlemlerin alınması sağlanabilmektedir. KADIN HASTALIKLARIUltrasonografi kadın hastalılarının incelenmesinde de temel tanı yöntemidir. Özellikle rahim ve yumurtalıklara ait hastalıkların teşhisinde ve kısırlık araştırılmasında en önemli yardımcısıdır. Bu tip durumlarda karın üzerinden (transabdominal) veya vajen yolu ile (transvajinal) olmak üzere iki türlü kullanılabilir. Bu iki farklı yaklaşım için cihazların üzerinde yapı olarak farklı problar bulunmaktadır. ACI VE ZARAR YOKUltrasonografi ile çok verimli bir şekilde tetkik edilen diğer organlar arasında ise karaciğer, dalak, böbrekler, pankreas ve safra kesesi sayılabilir.Bu organların birçok sorunu hastaya hiçbir acı ve zarar vermeksizin ve kesin bir şekilde teşhis edilebilir.İnsan vücudunda deriye daha yakın olan yapılar, örneğin tiroid bezi, tükrük bezleri, lenf düğümleri ve meme yüksek frakanslı ses dalgaları yayan ‘‘yüzeyel prob’’ yardımı ile incelenir. Bayanlarda memenin temel inceleme yöntemi mamografi olsa da ultrasonografi genç hastalarda daha önce uygulanarak radyasyon riskinin azaltılmasını sağlar. Bu yüzden tarama yöntemi olarak çok faydalıdır.DAMARLAR VE URLARUltrasonografinin bir diğer uygulama alanı ise vücudun dolaşım sistemi yani damarlardır. ‘‘Doppler kayması’’ adı verilen teknik yardımıyla damarların hepsi incelenebilir ve darlıklar ya da tıkanıklıklar görüntülenebilir. Doppler özelliği olan bu tip cihazları ile kitlesel lezyonların damarlanma yapıları da incelenerek selim-habis ayrımı yapılabilmektedir.KEMİKLER İNCELENMEZSes dalgaları için kemik ve hava engel oluşturduğundan kemiklerle, akciğer ve mide-bağırsak gibi içerisi boş organlar ultrasonografi ile değerlendirilemezler. Kafatası nedeniyle erişkinde beyin de incelenemez. Ancak bebeklerde kemikleşmemiş bıngıldak, ses dalgalarını geçirdiğinden ultrasonografik incelemeye imkan tanır. Mide ve bağırsaklarda kullanılamamakla beraber içerisinde hava olmayan barsak kısımlarına ait hadiseler örneğin barsak boşluğunu tıkayan bir tümör ve akut apandisit de US ile saptanabilir. Ultrasonografi biyopsilerde kılavuz yöntem olarak da kullanılmaktadır. Deneyimli bir hekim ultrason kılavuzluğunda hastalıklı bölgeyi rahatlıkla tespit ederek doğru tedavinin seçilmesini sağlayacak doku parçasını yani biyopsi materyalini özel iğneler ile alır.Hazırlayan: Rad. Dr. Mehmet ErtürkŞişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Kliniği