Uçak kazası riski nedir? Uçakta kaza sebepleri nelerdir?
Güncelleme Tarihi:
Uçak kazası insan faktörü ve makine arızası olarak genel itibariyle ikiye ayrılmaktadır. Bugüne kadar meydana gelen uçak kazalarının büyük bir kısmı, insan hataları nedeniyle ortaya çıkmaktadır. İşte, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) ve bazı akademik kaynakların yaptığı uçak kazası sebepleri için değerlendirmeler
Uçak kazası nedeniyle her yıl birçok insan hayatını kaybetmektedir. Ancak buna rağmen hava yolu ulaşımı pek çok ulaşım türleri arasında yine en güvenilir olanlar arasında nitelendirilmektedir. Uçak kazalarının tamamen önüne geçmek mümkün değildir, ancak alınacak tedbirlerle kaza oranları azaltılabilmektedir. Bugüne kadar meydana gelen kazalardan elde edilen bilgi ve istatistikler, kazaların ana nedenin daha çok insan faktörü olduğunu göstermektedir. Karayollarında ve havayolu taşımacılığında meydana gelen kazaların %70-80’ine insan hatası neden olmaktadır. Dolayısıyla kaza incelemelerinde en çok üzerinde durulması ve araştırılması gereken konu insan faktörüdür.
UÇAK KAZASI NEDEN OLUR VE RİSKİ NEDİR?
Yirminci yüzyıl ortalarından itibaren havacılık teknolojisindeki hızlı gelişmeler, dünyada havacılık ve uzay sanayinin hızla büyümesine neden olmuştur. Buna paralel olarak askeri alanda ve taşımacılık alanında havacılığın önemi de günden güne artmış, günümüzde de en önemli sektörlerden biri haline gelmiştir. Havacılığın ilk yıllarından bu güne kadar meydana gelen hava aracı kazalarına rağmen kara
taşımacılığıyla kıyaslandığında insanların hava taşımacılığına güveni oldukça yüksektir.
İstatistikler de bu güvenin haklılığını teyit etmektedir. Nitekim 1990 yılında ABD’de meydana gelen 2180 havacılık kazasında 819 kişi hayatını kaybetmiştir ve bu rakam kara yollarında meydana gelen kazalarda ölenlerin sadece %3’ünü teşkil etmektedir. Bu düşük orana rağmen, belki basit bir hata sonucu meydana gelen bir uçak kazasında bir anda onlarca insan hayatını kaybetmektedir. Bu da konu
üzerinde daha ciddi çalışmaların yapılmasına ve tedbirler alınmasına neden olmaktadır. Alınacak önlemlerle bu oranı daha da düşürmek mümkündür.
UÇAK KAZASI SEBEPLERİ NELERDİR?
Hava aracı kazaları, ancak nedenleri bilindiği takdirde önlenebilir. Nedenler de iyi bir kaza araştırması sonucu ortaya çıkarılabilir. Hava aracı kaza ve kırımlarına neden olan beş ana faktör vardır. 5M formülü olarak bilinen bu faktörler; Man (İnsan), Machine (Makine), Management (Yönetim), Medium (Ortam) ve Mission (Görev) faktörleridir. Bu faktörler arasında da en önemli olan insandır. ‘’İnsan hata yapar’’ düşüncesinden hareketle, zincirin en zayıf halkasını insan unsuru teşkil etmektedir.
Eskiden insan faktörü denildiği zaman akla sadece pilot gelirken, günümüzde sistem içindeki diğer insanlar da hataları, kişisel zaaf ve yetersizlikleri ile kazalarda birinci derecede rol oynama potansiyelinde kabul edilmektedir. Bu nedenle pilot kadar diğer mürettebat, hava trafik kontrolörü, yönetici, mühendis, bakımcı v.s. de uçuş güvenliğinde insan faktörünün elemanları sayılmaktadır.
Kazalardaki payı %70 – 80’leri bulan insan faktörü konusunda yapılan araştırmalar ve alınan önlemler bilhassa ülkemizde son derece yetersizdir. Kaza ve kırım araştırma raporları genellikle Ne olduğunu ve Ne zaman olduğunu çok açık ve detaylı olarak anlatmaktadırlar. Fakat çoğu zaman kazaların Nasıl ve Neden meydana geldiği açıklamaları oldukça kısa tutulmaktadır. Kazaları açıklamada elle tutulur bir
kanıt olmayınca, araştırmacılar ve otoriteler doğrudan pilotu sorumlu tutmayı tercih ederek, en kolay yolu seçmektedirler. Oysa detaylı ve bilimsel bir araştırmayla ‘Neden’leri ve ‘Nasıl’ları ortaya koymak, hem olayın gerçek nedenlerinin bilinmesini, hem de aynı tip kazaların meydana gelme olasılığının azaltılmasını sağlayacaktır.
UÇAK KAZASINA NEDEN OLAN FAKTÖRLER NELERDİR?
Hava aracı kaza ve kırımına neden olan faktörler, 5M (Man: İnsan, Machine: Makine, Management: Yönetim, Medium: Ortam, Mission: Görev) formülü ile açıklanır.