Türkiye'ye destek pahalıya patladı
Güncelleme Tarihi:
Nur BATUR / ATİNA
Oluşturulma Tarihi: Şubat 25, 2002 00:29
Yunanistan'ın ilk kadın parti lideri Maria Damanaki: "10 yıl önce Türkiye'nin AB üyeliğini desteklediğim için parti liderliğini kaybettim."
Maria Damanaki, Yunan solunun yaramaz kızı. Cuntaya karşı verilen savaşta, komünistlerin genç liderlerindendi. İşkence gördü, cezaevinde yattı. Yunan Parlamentosu'na giren en genç milletvekili ve ilk kadın parti lideri oldu. Damanaki'nin çıkışı, Türkiye'nin AB üyeliğini desteklemesiyle durdu. Bu destek parti liderliğini bırakmasına neden oldu.
Yunan siyasetinde kadının işi zor
Yunan parlamentosunda da kadın milletvekili sayısı az. Kadın neden siyasette zorlanıyor ?
Çünkü kadın sadece siyasetle uğraşmıyor. Yunan toplumunda da kadına özel bir yer biçilmiş durumda. Kadın aileden sorumlu olarak görülüyor. Bu yüzden kariyerle aile arasında denge kurması gerekiyor.
Siz 30 yıldır siyasettesiniz. Nasıl denge kurup lider oldunuz ?
O dengeyi tam kurduğuma emin değilim (gülerek). Çoçuklarım büyüdüğü zaman onlarla bu sorunu tartışacağım. Ama şu an farklı bakıyorlar. İki kızım ve bir oğluma nasılsınız demek için bile bir öğleden sonraya ihtiyacım var.
Düşüncelerinizi kabul ettirmekte erkek siyasetçilere göre daha mı zorlandınız?
Kesinlikle. Devrimci sayılan sol partide bile zor. Erkek, geride kalan ya da eşit olan kadını kabul ediyor da kadın kendinden üstün olunca kabul edemiyor. Bir erkek milletvekilinin yeterli olması kafi ama kadın milletvekilinin çok daha iyi olması ve kendisini ispatlaması gerekiyor.
YUNANİSTAN’I DEĞİŞTİRDİK
Siyasete ilk girdiğiniz zaman tablo farklı mıydı ?
Özgürlüğümüz için ortak ve büyük mücadele verdik. Hayatımın çok zor ama çok da güzel bir dönemiydi. Yunanistan'ı ve hatta dünyayı değiştirebileceğimizi düşünüyorduk ve değiştirdik de. Yalnız olmadığınız duygusu çok değerli bir duygudur.
Sol Yunanistan'da neden hep güçlü oldu?
Çünkü Yunan halkın büyük çoğunluğu fakirdi. Diktatörlük döneminde, direnişi gösteren sol olduğu için mücadele etmek isteyenler solda birleştiler.
işkence de gördüm
Ya hapis ve işkence ?
Hapse de girdim. İşkence de gördüm. Şu anda bile o zor günlerimle ilgili konuşmaya başlayınca kendimi rahatsız hissediyorum.
Diktatörlük devrildiği zaman neler hissettiniz ?
O gece Girit'teydim. 17 Kasım 1973'teki olaylardan sonra ben ve birçok arkadaşım saklanmak zorunda kaldık. O sırada Girit'te gizleniyordum. İnanamadım. Sonra ilk uçağa atlayıp Atina'ya döndüm.
AB’YE KARŞIYDIK
25 yaşında parlamentoya girmek nasıl bir duyguydu ?
Yunanistan'ı hemen değiştirebileceğimizi hayal ettik. Tabii dünyayı da değiştirmeyi hayal ediyordum. Ama bunun hiç de kolay olmadığını gördüm (gülerek). Genç bir kadın bir yere ulaşınca söyleyecek bir şeyleri olduğunu da ispatlaması gerekiyor. Çok çalıştım.
Sizin hayal ettiğiniz bazı değişiklikleri sağın lideri Konstantin Karamanlis'i yapmasını kabul etmek kolay oldu mu ?
O zaman Karamanlis'i pek takdir etmiyordum doğrusu. Daha fazlasını istiyordum ve yapılan değişiklikleri tam olarak anlayamıyordum. Halbuki Komünist Parti yasallaşmış, Yunanistan AB'ye girmişti.
AB üyeliğine karşıydınız
Evet, Yunan kimliğimizi kaybedeceğimizi düşünmüştüm (gülerek). Aslında sadece ben değil, büyük bir çoğunluk AB üyeliğine karşıydı.
Türkler AB'ye girmeli dedim, koltuktan oldum
Türkiye'nin AB üyeliğini ilk destekleyen siz oldunuz ? 10 yıl önce zor olmadı mı?
Oldu. Bunun faturasını da parti liderliğini kaybederek ödedim. Bana karşı çıkmalarının başlıca nedenlerinden biri buydu. Ama ben hálá aynı inancı savunuyorum. Barış içinde birlikte yaşayabiliriz. Eğer işbirliği yaparsak iki ülkenin geleceği de parlak olur. Tabii ki bazı sorunlarımız var ama hükümetin Türkiye'yle adım adım yaklaşma politikasını destekliyorum. 10 yıl öncesine göre, Yunanistan'da atmosfer çok değişti.
Yunan Komünist Partisi sanki bu dünyada yaşamıyor gibi. Peki nasıl hálá yüzde 5-6 oy alabiliyorlar ?
Tarihi nedenleri var. İç savaş yaşandı. Birçok aile hálá duygusal ve tarihi nedenlerle oy veriyor. Ayrıca Yunanlıların çoğu hálá AB'ye sempatiyle bakmıyor. Fakirler de Komünist Parti'ye oy veriyor.
AB üyeliği halkın yaşam düzeyini yükseltmedi mi? Bu bir çelişki değil mi ?
Evet katılıyorum. Yunanistan AB'ye girmeseydi, bugünkü durumda olmazdı. Ama bu insanlar fakirliklerini ve çektikleri acıları AB'ye bağlıyorlar. Yunanistan'daki değişimi göremiyorlar. Son seçimlerde Komünist Partisi'nde aşırı dindar ve milliyetçilerin ittifak kurması benim için büyük bir sürpriz oldu.
Ya Amerika aleyhtarlığı nereden kaynaklanıyor?
Askeri cunta sırasında direnişçilere çevrilen silahlar Amerikan silahlarıydı. Yunanlıların bunu unutması kolay değil..
Sol, dünyayı değiştirmek istiyor ama kendisi değişmiyor
Yunan solu yeniden canlanacak mı ? Örneğin Blair'in yaptığı değişimi destekliyor musunuz ?
Evet bence gelecek yine solun elinde olacak. Ama solun problemi şu: Sol bütün dünyayı değiştirmek istiyor ama kendisini değiştiremiyor. Değiştirmek istemiyor.
Sol nasıl değişmeli ?
Biz de serbest ekonomiye inanıyoruz ama biz daha fazla sosyal adalet istiyoruz. Sola bu açıdan bakarsak bence yeniden canlanabilir. Ama sosyal demokratlar, sosyalist ve sol partiler hepsi bir çatı altında birleşmeli.
Gerçek demokrasiyi sol partiler uygulayabilir. Serbest piyasa ekonomisine gerektiği zaman müdahale ederek sosyal adaleti sağlayabiliriz. Hálá bazı hayallerim var. Yunan halkı değişti ama hálá fakir insanlar var. Bundan sonraki hedefim de Pasok'la Sinaspismos ve oy vermeyen yüzde 4'lük sol oyları birleştirmek. Tek bir partiden değil solun güçlenmesinden söz ediyorum. Oyunu ancak böyle kazanabiliriz.
Komünizm büyük hayal kırıklığıydı
Nasıl değiştiniz ? Türk solcuları evrim geçirdik diyorlar. Siz?
Dürüst olmalıyım. Değiştim. Çok değiştim. 1980'lerden itibaren Komünizmin düşündüğüm gibi olmadığını anlayınca değişmeye başladım. Bu benim için büyük bir sorun oldu. Sovyetler Birliği, Macaristan, Doğu Almanya ve Bulgaristan'ı gördüm. Büyük bir hayal kırıklığı yaşadım. O ülkelerdeki gerçeklerle bizim hayal ettiklerimizin arasında büyük fark olduğunu anladım. Komünist olduğum dönemde yaşadığım büyük zorlukları hatırladığım zaman kendimi çok kötü hissediyorum. Çünkü hayallerimiz, rüyalarımız yanlıştı. Şu anda bunu anlıyorum. Ama tutkumuz gerçekti. Bu yıllar beni daha iyi bir insan yaptı. Değiştim. 1980'lerde bu geçmişimle artık bağım olmasını istemediğime karar verdim. Geçmişte birçok kara leke var.
Yani hata yaptım diyorsunuz ?
Evet, dürüstçe itiraf ediyorum ki yanlış yaptım. Sadece ‘Evrim geçirdim’ diyerek bu hataların affedilebileceğini düşünmüyorum. Bazı hatalar vardı. Bu hatalarımı durdurdum ve değiştim. Bu nedenle Komünist Parti'den ayrıldım. Bu nedenle şu anda sol bir partideyim ama komünist değilim. Benim gibi birçok arkadaşımla birlikte Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra çok acı veren bir tecrübe yaşadık. İnançlarımızın birçoğunun boş olduğunu anlamamız çok acı verdi.
Komünist partiden ayrıldıktan sonra sol ittifak partisinin liderlik koltuğuna oturdunuz ? İlk kadın lider olmak nasıl bir duyguydu?
Biraz korktum doğrusu. Partideki sorunları biliyordum. Liderliği bir kadına verdiler çünkü o zaman kimse istemiyordu (gülerek). Ben bunu bir fırsat olarak gördüm. Ama ilk andan itibaren parti liderliğinde uzun bir geleceğim olmayacağını da biliyordum.
Yunan siyasetinde kadının işi zor
Yunan parlamentosunda da kadın milletvekili sayısı az. Kadın neden siyasette zorlanıyor ?
Çünkü kadın sadece siyasetle uğraşmıyor. Yunan toplumunda da kadına özel bir yer biçilmiş durumda. Kadın aileden sorumlu olarak görülüyor. Bu yüzden kariyerle aile arasında denge kurması gerekiyor.
Siz 30 yıldır siyasettesiniz. Nasıl denge kurup lider oldunuz ?
O dengeyi tam kurduğuma emin değilim (gülerek). Çoçuklarım büyüdüğü zaman onlarla bu sorunu tartışacağım. Ama şu an farklı bakıyorlar. İki kızım ve bir oğluma nasılsınız demek için bile bir öğleden sonraya ihtiyacım var.
Düşüncelerinizi kabul ettirmekte erkek siyasetçilere göre daha mı zorlandınız?
Kesinlikle. Devrimci sayılan sol partide bile zor. Erkek, geride kalan ya da eşit olan kadını kabul ediyor da kadın kendinden üstün olunca kabul edemiyor. Bir erkek milletvekilinin yeterli olması kafi ama kadın milletvekilinin çok daha iyi olması ve kendisini ispatlaması gerekiyor.
YUNANİSTAN’I DEĞİŞTİRDİK
Siyasete ilk girdiğiniz zaman tablo farklı mıydı ?
Özgürlüğümüz için ortak ve büyük mücadele verdik. Hayatımın çok zor ama çok da güzel bir dönemiydi. Yunanistan'ı ve hatta dünyayı değiştirebileceğimizi düşünüyorduk ve değiştirdik de. Yalnız olmadığınız duygusu çok değerli bir duygudur.
Sol Yunanistan'da neden hep güçlü oldu?
Çünkü Yunan halkın büyük çoğunluğu fakirdi. Diktatörlük döneminde, direnişi gösteren sol olduğu için mücadele etmek isteyenler solda birleştiler.
işkence de gördüm
Ya hapis ve işkence ?
Hapse de girdim. İşkence de gördüm. Şu anda bile o zor günlerimle ilgili konuşmaya başlayınca kendimi rahatsız hissediyorum.
Diktatörlük devrildiği zaman neler hissettiniz ?
O gece Girit'teydim. 17 Kasım 1973'teki olaylardan sonra ben ve birçok arkadaşım saklanmak zorunda kaldık. O sırada Girit'te gizleniyordum. İnanamadım. Sonra ilk uçağa atlayıp Atina'ya döndüm.
AB’YE KARŞIYDIK
25 yaşında parlamentoya girmek nasıl bir duyguydu ?
Yunanistan'ı hemen değiştirebileceğimizi hayal ettik. Tabii dünyayı da değiştirmeyi hayal ediyordum. Ama bunun hiç de kolay olmadığını gördüm (gülerek). Genç bir kadın bir yere ulaşınca söyleyecek bir şeyleri olduğunu da ispatlaması gerekiyor. Çok çalıştım.
Sizin hayal ettiğiniz bazı değişiklikleri sağın lideri Konstantin Karamanlis'i yapmasını kabul etmek kolay oldu mu ?
O zaman Karamanlis'i pek takdir etmiyordum doğrusu. Daha fazlasını istiyordum ve yapılan değişiklikleri tam olarak anlayamıyordum. Halbuki Komünist Parti yasallaşmış, Yunanistan AB'ye girmişti.
AB üyeliğine karşıydınız
Evet, Yunan kimliğimizi kaybedeceğimizi düşünmüştüm (gülerek). Aslında sadece ben değil, büyük bir çoğunluk AB üyeliğine karşıydı.
Türkler AB'ye girmeli dedim, koltuktan oldum
Türkiye'nin AB üyeliğini ilk destekleyen siz oldunuz ? 10 yıl önce zor olmadı mı?
Oldu. Bunun faturasını da parti liderliğini kaybederek ödedim. Bana karşı çıkmalarının başlıca nedenlerinden biri buydu. Ama ben hálá aynı inancı savunuyorum. Barış içinde birlikte yaşayabiliriz. Eğer işbirliği yaparsak iki ülkenin geleceği de parlak olur. Tabii ki bazı sorunlarımız var ama hükümetin Türkiye'yle adım adım yaklaşma politikasını destekliyorum. 10 yıl öncesine göre, Yunanistan'da atmosfer çok değişti.
Yunan Komünist Partisi sanki bu dünyada yaşamıyor gibi. Peki nasıl hálá yüzde 5-6 oy alabiliyorlar ?
Tarihi nedenleri var. İç savaş yaşandı. Birçok aile hálá duygusal ve tarihi nedenlerle oy veriyor. Ayrıca Yunanlıların çoğu hálá AB'ye sempatiyle bakmıyor. Fakirler de Komünist Parti'ye oy veriyor.
AB üyeliği halkın yaşam düzeyini yükseltmedi mi? Bu bir çelişki değil mi ?
Evet katılıyorum. Yunanistan AB'ye girmeseydi, bugünkü durumda olmazdı. Ama bu insanlar fakirliklerini ve çektikleri acıları AB'ye bağlıyorlar. Yunanistan'daki değişimi göremiyorlar. Son seçimlerde Komünist Partisi'nde aşırı dindar ve milliyetçilerin ittifak kurması benim için büyük bir sürpriz oldu.
Ya Amerika aleyhtarlığı nereden kaynaklanıyor?
Askeri cunta sırasında direnişçilere çevrilen silahlar Amerikan silahlarıydı. Yunanlıların bunu unutması kolay değil..
Sol, dünyayı değiştirmek istiyor ama kendisi değişmiyor
Yunan solu yeniden canlanacak mı ? Örneğin Blair'in yaptığı değişimi destekliyor musunuz ?
Evet bence gelecek yine solun elinde olacak. Ama solun problemi şu: Sol bütün dünyayı değiştirmek istiyor ama kendisini değiştiremiyor. Değiştirmek istemiyor.
Sol nasıl değişmeli ?
Biz de serbest ekonomiye inanıyoruz ama biz daha fazla sosyal adalet istiyoruz. Sola bu açıdan bakarsak bence yeniden canlanabilir. Ama sosyal demokratlar, sosyalist ve sol partiler hepsi bir çatı altında birleşmeli.
Gerçek demokrasiyi sol partiler uygulayabilir. Serbest piyasa ekonomisine gerektiği zaman müdahale ederek sosyal adaleti sağlayabiliriz. Hálá bazı hayallerim var. Yunan halkı değişti ama hálá fakir insanlar var. Bundan sonraki hedefim de Pasok'la Sinaspismos ve oy vermeyen yüzde 4'lük sol oyları birleştirmek. Tek bir partiden değil solun güçlenmesinden söz ediyorum. Oyunu ancak böyle kazanabiliriz.
Komünizm büyük hayal kırıklığıydı
Nasıl değiştiniz ? Türk solcuları evrim geçirdik diyorlar. Siz?
Dürüst olmalıyım. Değiştim. Çok değiştim. 1980'lerden itibaren Komünizmin düşündüğüm gibi olmadığını anlayınca değişmeye başladım. Bu benim için büyük bir sorun oldu. Sovyetler Birliği, Macaristan, Doğu Almanya ve Bulgaristan'ı gördüm. Büyük bir hayal kırıklığı yaşadım. O ülkelerdeki gerçeklerle bizim hayal ettiklerimizin arasında büyük fark olduğunu anladım. Komünist olduğum dönemde yaşadığım büyük zorlukları hatırladığım zaman kendimi çok kötü hissediyorum. Çünkü hayallerimiz, rüyalarımız yanlıştı. Şu anda bunu anlıyorum. Ama tutkumuz gerçekti. Bu yıllar beni daha iyi bir insan yaptı. Değiştim. 1980'lerde bu geçmişimle artık bağım olmasını istemediğime karar verdim. Geçmişte birçok kara leke var.
Yani hata yaptım diyorsunuz ?
Evet, dürüstçe itiraf ediyorum ki yanlış yaptım. Sadece ‘Evrim geçirdim’ diyerek bu hataların affedilebileceğini düşünmüyorum. Bazı hatalar vardı. Bu hatalarımı durdurdum ve değiştim. Bu nedenle Komünist Parti'den ayrıldım. Bu nedenle şu anda sol bir partideyim ama komünist değilim. Benim gibi birçok arkadaşımla birlikte Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra çok acı veren bir tecrübe yaşadık. İnançlarımızın birçoğunun boş olduğunu anlamamız çok acı verdi.
Komünist partiden ayrıldıktan sonra sol ittifak partisinin liderlik koltuğuna oturdunuz ? İlk kadın lider olmak nasıl bir duyguydu?
Biraz korktum doğrusu. Partideki sorunları biliyordum. Liderliği bir kadına verdiler çünkü o zaman kimse istemiyordu (gülerek). Ben bunu bir fırsat olarak gördüm. Ama ilk andan itibaren parti liderliğinde uzun bir geleceğim olmayacağını da biliyordum.