Türkiye’nin 'gaz' korkusu

1930’larda zehirli gazlar en tehlikeli kimyasal kitle imha silahları olarak bütün dünyanın gündemindeydi. Türkiye de bu tehdidi erken fark edenlerdendi. Sağlık Bakanlığı bünyesinde ‘Zehirli ve Boğucu Gazlar ve Hava Hücumlarından Korunma İşleri Müdürlü’ kuruldu. Genelkurmay bünyesinde ise “Gaz Genel Komutanlığı” ihdas edildi. Üniversitelerde zehirli gazlar hakkında konferanslar verildi. “Gelecek savaşlar zehirli gazlar savaşı olacak” diyordu bir profesör.

'TÜRK HALK MASKESİ'

Genelkurmay da konferanslar düzenledi. İsmet Paşa, Fevzi Paşa ve diğer bütün yüksek rütbeli ordu erkânı... “Maskesi olan muhakkak ölümden kurtulur” diyordu uzmanlar. Dernekler kuruldu, kurslar açıldı. “Zehirli gazlar” diye bir dersin müfredata konulması gündeme geldi. Nihayet Mamak’ta ilk gaz maskesi fabrikası 31 Ekim 1935’te açıldı. İki tür maske üretildi; “Türk halk maskesi” ve “Kızılay halk maskesi.”

MEMURLARA 3 TAKSİT

Maskelere yoğun talep vardı. Kızılay maskeleri memurlara 3 taksitle satıyordu. Sıra sığınaklara gelmişti. Almanya’dan “Gaz sığınak mütehassısı” Mr. Schossberger 1937’de Türkiye’ye getirildi. İstanbul’daki sarnıçların sığınağa çevrilmesi gündeme geldi. Belediyenin ‘Zehirli Gazlardan Korunma Müdürlüğü’ ekipleri sarnıçları inceledi. Binbirdirek 10 bin, Yerebatan 30 bin kişi alır diye düşünülüyordu. İstanbul’da 100’e yakın sarnıç vardı. Sarnıç olmayan yerlerde yeni sığınaklar yapılacaktı. Genelgeler raporlar birbirini takip etti.

İSTANBUL’A 400 SIĞINAK

İstanbul’un muhtelif yerlerinde 400 sığınak yapıldı. Halka sığınak eğitimleri verildi. Sıra tatbikatlara gelmişti. İlk tatbikat İstanbul’da yapılacaktı. Uçaklar İstanbul semalarında göründüğünde düdükler ötecek, halk sığınaklara koşacaktı. Tatbikatı çoğu kişi yanlış anlamıştı. Hakiki bombaların kullanılacağı, halkın günlerce evden çıkmayacağı konuşuluyordu. Halk fırınlara akın etti. Gazeteler ‘Telaş etmeyin’ manşetleriyle çıktı.

BEYAZIT'TA TATBİKAT

19 Ağustos 1939 günü gaz tatbikatı yapıldı. Sabah önce Beyazıt Kulesi’nden sonra diğer noktalardan düdükler ötmeye başladı. Vatandaş sığınaklara koştu. Vazife verilenler ise vazife yerlerine... Uçaklardan beyaz ve kırmızı dumanlar çıkaran sahte bombalar atıldı. Hamile bir kadın heyecandan bebeğini düşürdü.

KARİKATÜRLERE KONU OLDU

Gazetelerin manşetlerinde gaz maskeleri vardı. Maskeli karikatürler sayfaları süsledi. “Herkesin mutlaka gaz maskesi olsun” diye uyarılar peş peşe geliyordu.

Prof. Dr. Bülent Bakar’ın, Tarihçi Kitabevi’nden çıkan “Hava Taarruzlarına Karşı Türkiye’de Pasif Korunma” adlı kitabı bu yıllarda yaşananları detaylarıyla anlatıyor.

İLK ALMANLAR KULLANDI

Zehirli gazları ilk defa 1. Dünya Savaşı’nda Almanlar kullandı. Diğer taraf da kullanmaya başlayınca en az 90 bin kişi bu gazlar yüzünden öldü. Türk askerleri zehirli gazlarla ilk kez Galiçya’da Ruslar kullanınca karşılaştı.