Türkiye'de 'özel yetkili mahkemesiz' dönem

TBMM'nin dün Genel Kurul'da kabul ettiği son demokratikleşme paketi ile, Türkiye'de "özel yetkili mahkeme" devri kapandı. TBMM'de geceyarısı kabul edilen 22 maddelik demokratikleşme paketinin, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından da onaylanması halinde, Özel Yetkili Mahkemeler (ÖYM) tarih olacak. ÖYM'lerin elindeki tüm dosyalar ise, kanun Resmi Gazete'de yayınlandığı andan itibaren, Ağır Ceza Mahkemeleri'ne devredilecek.

TBMM Genel Kurulu'nda saat 04.30'da görüşmeleri tamamlanarak, geçen 22 maddelik "demokratikleşme paketi", şu unsurları içeriyor;

* POLİSE YARGI KALKANI
Teklifte en dikkat çeken husus, "en üst dereceli kolluk amirlerine", yani polis müdürlerine, daha önce MİT'e yapılanın bir benzeri "soruşturma kalkanı" getirilmesi. MİT mensupları için soruşturma iznini Başbakan verirken, polis müdürleri için bu yetki Adalet Bakanı'na tanınıyor. Adalet Bakanı'nın izni olmadan, "en üst düzey adli kolluk amiri" hakkında savcılar soruşturma başlatamıyor.

Teklifte, ayrıca tutuklamalar ve dinlemeler de zorlaştırılıyor. Dinlemelerde, tek hakim yerine, tüm mahkemenin oy birliği şartı getiriliyor.

* ÖZEL YETKİLİ MAHKEMELER KALKIYOR
Özel yetkili mahkemeler tamamen kaldırılacak. Halen bakmakta oldukları tüm davalar da Ağır Ceza Mahkemelerine geçecek. Bu mahkemelerde görevli hakim ve savcılar 15 gün içinde yeni görevlere atanacaklar.

* YASADIŞI DİNLEME CEZASI ARTIYOR
Hukuka aykırı şekilde kişisel verilerin kaydedilmesinin cezasının alt sınırı 6 aydan, bir yıla çıkarılıyor.

* DİNLEMELERİ SIZDIRMA CEZASI DA ARTIYOR
Kişisel verileri Sızdıranlara verilen cezanın alt sınırı bir yıldan, iki yıla çıkarılıyor.

* DİNLEME KAYITLARINI YOK ETMEYENLERE DE CEZA ARTIYOR
Toplanmış kişisel verileri öngörülen sürede yok etmeyenlere verilen cezanın alt sınırını da altı aydan, bir yıla çıkıyor.

*TUTUKLAMA KARARI ZORLAŞTIRILIYOR
Mahkemelere tutuklama kararlarını, "belirtilere" göre değil, "somut delillere göre" verme zorunluluğu getiriliyor.

* MAHKEME KARŞISINA ÇIKMA SÜRESİ 24 SAAT. GEREKİRSE, FARKLI YERDEKİ MAHKEME SESLİ VE GÖRÜNTÜLÜ İFADE ALACAK
Sanıkların mahkeme önüne çıkma süresi 24 saatle sınırlı. Sanığın, mevcut yerdeki mahkemeye çıkma ihtimalı bulunamazsa, en yakın mahkemeye sesli ve görüntülü ifade vermesinin önü açılıyor.

* HAPİS CEZASI 2 YILI AŞMAYAN SUÇLARA TUTUKLAMA YOK
Sanık hakkında isnat edilen suç, 2 yıldan az ceza gerektiriyorsa, tutuklamanın önü kesiliyor.

* EV VE İŞYERİ ARAMALARINA "SOMUT DELİL" ZORUNLULUĞU
Sanıkların ev ve işyeri aramaları için, "makul şüphe" değil, "somut delil" zorunluluğu getiriliyor.

* MAL VARLIĞINA EL KONULMASI RAPORA BAĞLI
Sanıkların mal varlıklarına el konulmasına ilişkin somut delil şartı getiriliyor. Ayrıca BDDK ve MASAK'tan, mal varlıklarının suç işlenerek edinilip edilnilmediğine ilişkin rapor istenmesi de hükme bağlanıyor. Ayrıca, sanıkların mal varlıklarına el koyulması için mahkemede "oy birliği" şartı getiriliyor.

* BİLGİSAYARA EL KOYMAK ZORLAŞTIRILIYOR
Şüphelilerin bilgisayarlarına el konulması zorlaştırılıyor. Bilgisayarların yedeklenmesinin ardından bir kopyasının şüpheliye verilmesi zorunlu hale geliyor.

* DİNLEMELER İÇİN, HAKİM DEĞİL, MAHKEMEDE "OY BİRLİĞİ" KARARI GELİYOR
Dinlemelerin yapılabilmesi için eskiden olan tek hakimin onayı kaldırılıyor. Yerine, dinleme için "mahkemeden oy birliği ile karar alınması" şartı getiriliyor. Dinleme taleplerine, kimin dinleneceğine ilişkin belge eklenmesi de zorunlu hale getiriliyor.

* DİNLEME SÜRESİ SINIRLANIYOR
Dinlemelerin süre sınırlaması azaltılıyor. dinleme süresi üç aydan iki aya indiriliyor. Gerekmesi halinde bir ay daha uzatılabiliyor. "Suç işlemek amacıyla örgüt kurma" suçu için dinleme kararı alma yetkisi kaldırılıyor.

* SUÇLA İLGİSİ OLMAYAN BİLGİLERE İMHA ZORUNLULUĞU
Yapılan izleme ve dinlemelerde suçla ilgisi olmayan bilgilere "derhal imha" zorunluluğu getiriliyor. Mevcut kanunda suçla ilgisi olmayan bilgiler için "imha" zorunluluğu yoktu. Sadece "kullanılamayacakları" hükme bağlanmıştı.

* ORTAM DİNLEMESİ ZORLAŞTIRILIYOR
Yasa değişikliği teklifiyle, teknik araçlarla yapılan izlemelerin de ancak "somut delillerin" varlığı halinde yapılabilmesi hükme bağlanıyor. Mevcut yasada, bu tip dinlemeler "kuvvetli şüphe" üzerine de yapılabiliyordu. Ayrıca, telefon dinlemelerinde olduğu gibi, ortam dinlemelerinde de hakim kararı yerine, mahkemede "oy birliği" kararı aranması şartı getiriliyor.

* MAHKEME KARARINI YERİNE GETİRMEYEN POLİSLERE TAZMİNAT CEZASI YOK
Mevcut yasada, mahkeme kararlarını 30 gün içinde yerine getirmeyen kamu görevlileri aleyhine tazminat davası açılabiliyordu. Ancak yapılacak değişiklikle, mahkeme kararlarını gerçekleştirmeyen kamu görevlisine karşı değil, onun bağlı olduğu idareye karşı tazminat davası açılması hükme bağlanıyor.

* MEVCUT DİNLEME KARARLARININ HEPSİ YOK HÜKMÜNDE
Mevcut dinleme kararlarının tümü, yasa kabul edildiğinde geçersiz hale gelecek. Dinlemelerin devam edebilmesi için yeniden karar alınması gerekecek

* AVUKATLARIN DOSYAYI İNCELEMESİNE YÖNELİK KISITLAMALAR KALKIYOR
Şüpheli ve sanık avukatlarının, dosyanın içeriğini incelenmesi mevcut yasalarca "soruşturmayı tehlikeye düşürebilir" gerekçesiyle, hakim kararıyla sınırlandırılabiliyordu. Şimdi avukatın önünde dosyaya ilişkin tüm sınırlamalar kaldırılıyor.

* MEMUR TAYİNLERİNDE "YÜRÜTMEYİ DURDURMA" ZORLAŞTIRILIYOR
Başta polisler olmak üzere, kamu görevlilerinin "atama, naklen atama, görev ve ünvan değişikliği" gibi idarece alınan kararlarda, hızlıca alınacak bir "yürütmeyi durdurma" kararı ihtimali ortadan kaldırılıyor. Tüm devlet memurlarının görev yeri değişiklikleri için Danıştay ya da ilgili mahkemelerin derhal "yürütmeyi durdurma" kararı vermesi yerine, idarenin savunmasını bekleme şartı getiriliyor.