Türkiye İnsan Hakları Kurumu revize ediliyor

Başbakanlığa bağlı olarak kurulduğu için “Bağımsız ve özerk çalışma kabiliyeti olmadığı” eleştirilerine hedef olan Türkiye İnsan Hakları Kurumu, 19 maddelik yasayla revize ediliyor. Kurum, Türkiye’nin taraf olduğu Paris Prensiplerine göre, yeniden yapılandırılacak. Kurumun, insan hakları ihlallerini inceleme yetkisi arttırılıyor. Tanık dinleme yetkisi veriliyor. İhlal raporları Meclis’e gönderilecek. Üye atanmasında Bakanlar Kurulu’nun yetkisi sınırlandırılıyor.

AB ISRAR ETTİ, TÜRKİYE DİRENDİ

Hazırlanan taslak bugün Bakanlar Kurulu’na sunulacak. Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın sunumunu yapacağı taslağa göre, 2012 yılında kurulan Türkiye İnsan Hakları Kurumu’na, “Ulusal Önleme Mekanizması Kurma” görevi veriliyor.

RAPORLAR MECLİSE

Yeni düzenlemeyle AB’ye 2012 yılında taahhüt edilen “ulusal izleme mekanizması” kurulması da iki yıllık gecikme ile hayata geçirilecek. Kurumun hazırladığı işkence ve kötü muamele ve her türlü insan hakları ihlalleriyle ilgili raporların kime sunulacağına dair boşluk da gideriliyor. Hazırlanan yıllık raporlar, TBMM Başkanlığı’na sunulacak. Böylece, kamunun yaptığı ihlallerin yasama oranı tarafından denetlenmesi olanağı getirilecek.

YETKİLERİ ARTTIRILDI

Türkiye İnsan Hakları Kurumu, insan hakları eğitimi yapmak, işkence ve kötü muamele ile mücadele etmek, insan hakları ihlali iddialarını incelemek ve araştırmak, bütün illerde ve ilçelerde bulunan cezaevi, nezarethane, huzurevi gibi alıkonulma yerlerini düzenli periyodlarla ziyaret etmekle görevli olacak. Bu görevler başta İnsan Hakları Kurulu üyeleri olmak üzere inceleme, araştırma, eğitim ve ziyaret yapmakla görevli kurum personeli tarafından yapılacak.

HÜKÜMETİN ETKİSİ AZALACAK

11 üyesi bulunan kurumun 7 üyesinin Bakanlar Kurulu tarafından atanması en çok eleştirilen konuların başında yer alıyordu. Bakanlar Kurulu’nun atayacağı üye sayısı 5’e düşürülerek, sivil toplum örgütlerine daha fazla söz hakkı verilmesi sağlanacak. Karar alma mekanizmasındaki oylama dengesi de bağımsız üyelerin lehine değiştirilmiş olacak.

TANIK DİNLEYİP RAPOR HAZIRLAYACAKLAR

Kurumda çalışanların görevlerini yaparken korunmaları için getirilen yasal güvenceler de arttırılıyor. Kurumun üyelerinin, suç üstü halleri dışında üstleri, konutları aranamayacak ve sorguya çekilemeyecek. Bu kişilere önleme aramaması yapılamaması da hükme bağlandı. Kurum uzmanlarının insan hakları ihlalleri ve işkence iddialarını araştırmak için verilen yetkiler de artırılıyor. İnceleme ve araştırma yapmaya yetkili kurum personeli ile yerel insan hakları kurullarının üyelerine tanık dinleme yetkisi veriliyor.

ON BİN DENETLENECEK KURUM

Kurum, sayısı ikiyi geçmemek üzere yurt dışında büro açabilecek. Kurum, ihtiyaca göre yeni insan hakları kurulları oluşturacak. Kurumun sayıları on bini bulan cezaevi, huzurevi, bakımevi, nezarethane gibi ‘alıkonma mekanlarını’ denetleyebilmesi ve insan hakları ihlalleri açısından rapor hazırlayabilmesi için yeni elemanlar almasına da kapı açıldı. İl ve ilçelerde daha önce oluşturulan insan hakları kurulları ve büroları aracılığıyla bu denetimler gerçekleştirilecek. Böylece ilk kez bu kurullar yasal dayanağa kavuşturulacak.

ÇALIŞMA ESASLARI REVİZE EDİLDİ

Bu kurullar, “İnsan hakları bilincinin oluşturulması, hak ihlallerinin incelenmesi ve araştırılması, hak ihlallerine yol açan sosyal, siyasi, hukuki ve idari nedenlerin incelenerek çözüm önerilerinde bulunulması, insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, ihlal alanlarının tespiti ve sınıflandırılması, insan hakları istatistiklerinin oluşturulması ve Türkiye’nin insan hakları haritasının ortaya çıkarılmasına ve insan haklarının kurumsallaşması” için çalışacak.

UZMAN SAYISI ARTACAK

Kurumun teşkilatı kurul, başkanlık ve insan hakları ile ilgili bürolarından oluşacak. Kurum, İhlal İddialarını İnceleme Daire Başkanlığı, İşkence ve Kötü Muameleyle Mücadele Daire Başkanlığı, İnsan Hakları Eğitimi Daire Başkanlığı gibi birimlerden oluşacak. Kuruma bağlı bürolarda, il insan hakları uzmanı ve yardımcıları istihdam edilebilecek. Kurum tarafından verilen görevleri yerine getirmek üzere yerel insan hakları kurullarından yararlanacak.