Türkiye 2030 yılında en obez ülke olmaya aday: ‘Okullarda ‘sağlık okuryazarlığı’ dersi verilmeli’
Güncelleme Tarihi:
Dünya Obezite Federasyonu tarafından 2023 yılında yayınlanan rapora göre, Türkiye 2030 yılında Avrupa’nın en obez ülkesi olmaya aday. Federasyon, dünya genelinde en hızlı obezite artışının da çocuk ve gençlerde görüldüğünü belirtti. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aslı Akyol Mutlu ise özellikle erken yaşlarda çocuklara sağlıklı beslenme bilincinin aşılanması gerektiğini belirterek, okullarda sağlık okuryazarlığı dersinin verilmesi gerektiğine dikkat çekti.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) obeziteyi, “sağlığı bozacak ölçüde vücutta aşırı yağ birikmesi” olarak tanımlıyor. Dünya Obezite Federasyonu ise ‘2023 Dünya Obezite Atlası Raporu’nda, obezite ve fazla kilo probleminin 2030 yılına gelindiğinde dünyada dört milyardan fazla insanı etkileyeceği belirtilerek obezitede en hızlı artış görülen grubun çocuklar ve gençler olduğuna dikkat çekiliyor. Raporun, 2030 yılı Avrupa obezite tahminleri bölümünde de Türkiye yüzde 19’luk oranla birinciliği Macaristan ve Hırvatistan ile paylaşıyor. 38 üyesi bulunan Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) verilerine göre de en fazla obezitenin görüldüğü OECD üyesi ülkeler sıralamasında Amerika Birleşik Devletleri yüzde 36,2 oranıyla birinci sırada yer alırken, Türkiye yüzde 32,1 oranıyla ikinci sırada konumlanıyor. Obezitenin önlenmesi ve daha sağlıklı kuşaklar yetişmesi için bazı ülkeler ilkokul grubundaki öğrencilere ‘sağlık okuryazarlığı’ dersi veriyor. Türkiye’de de böyle bir uygulamanın önemli katkılar sunacağını dile getiren Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aslı Akyol Mutlu, obezite görülme sıklığının hem Türkiye’de hem de dünya genelinde giderek arttığını belirterek şunları söyledi:
BESLENME ALIŞKANLIKLARIMIZ DEĞİŞTİ
“Özellikle çocukluk çağındaki beslenme şeklinin obezitenin oluşumunda önemli bir etkisi var. Yaşamın erken dönemlerinde yani ilk 6 ayda başlanılan tamamlayıcı beslenme döneminden 2’nci yaşa geçerken uygulanacak sağlıklı beslenme şekli çocukluk döneminde de yer edinebilir. Ailenin beslenme şekli de burada çok önemli. Bunu herhangi bir kronik rahatsızlığın dışındaki durumlar için belirtiyoruz. Çünkü obezite bazı hormonal ve farklı hastalıklara bağlı olarak da gelişebiliyor. Ancak şu an bu artışın temel nedeni yetersiz ve dengesiz beslenme. Diğer yandan ülke olarak beslenme alışkanlıklarımız değişti. Amerika’nın obeziteyle savaştığı zamanlarda bizler fast food tarzı olmayan geleneksel beslenmemize biraz daha bağlıydık. Ancak şu an dışarı çıktığımız anda sağlıklı bir besin seçme şansımız neredeyse yok. Özellikle okullarda fast food tarzı ya da hazır paketli abur cubur niteliğindeki besinlere ulaşmak daha kolay. Yani besin tüketme anlamında bir arayış içine girildiğinde ilk olarak fast food ya da paketli ürünlerle karşılaşıyoruz.
ÇOCUKLUK OBEZİTESİ YETİŞKİNLİĞE AKTARILIYOR
Erken yaşlarda sağlıklı beslenme eğitimi almadıysak yediğimizi kontrol edebilecek bir mekanizma geliştiremiyoruz. Ayrıca çocukluk çağı yani 2 ile 5 yaş arasında gerçekleşen obezite büyük ölçüde yetişkinlik dönemine aktarılıyor. Çünkü vücuttaki yağ hücrelerinin sayısı çocukluk döneminde belirleniyor. Diğer yandan diyabet, tansiyon, kardiyovasküler hastalıklar ve bazı kanser türlerinin temelinde çocukluk çağı obezitesinin olma ihtimali var. Çocukluk döneminde oluşan yağ hücreleri yetişkinlik döneminde yapılan zayıflama diyetinde hacim olarak küçülüyor ama tamamen yok olmuyor. Bu sebeple de metabolizma daha yüksek kilolara çıkma eğiliminde oluyor. Bu önemli bir risk. Yaşam tarzımız da obezitenin oluşmasındaki temel nedenlerden biri. Hareketsiz olma eğilimindeyiz.
7-18 yaş aralığındaki grubu geçmiş yıllarla kıyasladığımızda bu dönemde artık daha yüksek kiloları görüyoruz. Hatta yetişkinlik döneminde ortaya çıkan obeziteye bağlı metabolik sendrom gibi kronik hastalıklar artık çocukluk döneminde de görülmeye başlandı. Önceki yıllarda bu tür durumlarla karşılaşmıyorduk. Şimdi yağlı karaciğer gibi hastalıklar 7-18 yaş aralığında da görülebiliyor. Önceden bu tür hastalıklara 50 yaş üstünde daha sık rastlardık. Şimdi ise bu hastalıklarla beslenmeye bağlı olarak özellikle ergenlik döneminde karşılaşabiliyoruz.
SAĞLIK OKURYAZARLIĞI ÇOK ÖNEMLİ
İngiltere, Japonya ve Yeni Zelanda gibi ülkeler çocuklara okullarda sağlık okuryazarlığı dersi veriyor. Özellikle 7-10 yaş aralığındaki çocuklar sağlıklı yaşam başlığı altında konular işliyor. Ardından yaklaşık 3 yıl sonra da bu dersi alan çocukların sağlık durumları değerlendiriliyor. Bu dersi alan öğrencilerin daha doğru besin tercihleri yaptıkları ve vücut kompozisyonlarının sağlıklı değerlere sahip olduğu ortaya koyulmuş. Özellikle 7-18 yaş aralığındaki çocuklar ev ortamından çıktıkları için dışardaki besin tercihlerini kendileri yapıyor. Yani evdeki anne baba faktörü ortadan kalktığında çocuğun bilinçli besin tercihini yapabilmesi için böyle bir dersin önemli faydalar sağlayabileceği bir gerçek. Bu dersin ülkemizde verilmesi de gelecek nesle çok kıymetli katkılar sunar.
KONU SADECE ‘SON TÜKETİM TARİHİ’ DEĞİL
Sağlık okuryazarlığı dersinin içeriğinde besin etiketi okuma gibi konular da var. Çünkü alınan paketli ürünlerin üstünde birçok bilgi yer alıyor. Çocukların, bu bilgilere bakarak tüketeceği ürünü de seçebilmesi gerekiyor. Yani konu orada sadece besinin son tüketim tarihi değil. Alınan besinin ne kadar sağlıklı ya da zararlı olduğuna dair bilincin çocuklara bu şekilde kazandırılması çok önemli.”