Türk masonlarının kritik kararı

Bir grup Türk vatandaşı, Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi’ne dava açarak Talát PaÅŸa’nın katili Sogomon Tehliryan'ın Alman mahkemesinde beraatinin haksızlığının kabul edilmesini isteyecek.Türkiye’nin gündemini, önümüzdeki haftalarda son derece önemli bir dava oldukça meÅŸgul edecek. Bir grup Türk vatandaşı, Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi’ne baÅŸvurarak Ä°ttihad ve Terakki Partisi’nin içiÅŸleri bakanı ve son sadrazamı Talát PaÅŸa’yı Berlin’de 1921 yılında katleden Sogomon Tehliryan adındaki Ermeni teröristi cinayetten sonra beraat ettiren Almanya’nın ‘yargılamayı ádil ÅŸekilde yapmadığının belirlenmesini’ talep edecek ve Tehliryan için verilen beraat kararının haksızlığının kabul edilmesini isteyecek. Talát PaÅŸa’nın, Türk masonlarının ilk ‘Büyük üstadı’ olması dolayısıyla, davada Alman hükümetinin yanında yeralmaları beklenen Alman localarından gelebilecek olumsuz baskıların hafifletilmesi maksadıyla da, mason localarından dava konusunda destek istenecek.SON derece önemli bir dava, önümüzdeki haftalarda Türkiye’nin gündemini oldukça meÅŸgul edecek. Bir grup Türk vatandaşı, Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi’ne baÅŸvurarak Ermeniler tarafından ‘en büyük düşman’ kabul edilen Ä°ttihad ve Terakki Partisi’nin içiÅŸleri bakanı ve son sadrazamı Talát PaÅŸa’yı Berlin’de 1921 yılında katleden Sogomon Tehliryan adındaki teröristi cinayetten sonra beraat ettiren Almanya’nın yargılanmasını talep edecek ve ‘ádil yargılama yapılmadığı’ gerekçesiyle Tehliryan için verilen beraat kararının haksızlığının belirlenmesini isteyecek.Önce kısaca, Berlin’de 1921 Nisan’ında yaÅŸanan insanlık ve hukuk facialarından bahsedeyim:Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nun kaderine on sene boyunca hükmeden Ä°ttihad ve Terakki Partisi’nin önde gelen liderleri, imparatorluÄŸun Birinci Dünya Savaşı’ndan maÄŸlup çıkması üzerine Türkiye’den ayrılıp Almanya’ya geçtiler. Ä°ttihadçılar’ın bir kısmı daha sonra Avrupa’da kaldı, bir kısmı ise Rusya ile Afganistan’a kadar uzandılar.Ama bu gurbet, Ä°ttihadçılar’ın lider kadrosu için kanlı ÅŸekilde noktalandı. Sadrazam Talát PaÅŸa, 1921’in 15 Mart’ında Berlin’de, Talát PaÅŸa’dan önceki sadrazam Said Halim PaÅŸa aynı senenin 6 Aralık’ında Roma’da ve Bahriye Nazırı Cemal PaÅŸa da 1922’nin 21 Temmuz’unda Tiflis’te Ermeni teröristlerin kurÅŸunlarıyla ÅŸehid edildiler. Ä°ttihad ve Teraki’nin en güçlü adamının, BaÅŸkumandan Vekili ve Harbiye Nazırı Enver PaÅŸa’nın akıbeti de aynı oldu ve PaÅŸa 4 AÄŸustos 1922 gününün sabahı, Tacikistan’da Rus askerlerinin kurÅŸunlarıyla can verdi.Åžehidler kafilesine öncülük eden Talát PaÅŸa, Türkiye’den ayrılmasından sonra ‘Ali Sai’ takma adıyla Berlin’e yerleÅŸmiÅŸti ve Alman baÅŸkentinin şık semtlerinden Charlotenburg’un Hardenberg Caddesi’nde kiraladığı bir evde yaşıyordu. PaÅŸa’nın 15 Mart 1921 gününün sabahı çıktığı yürüyüş, Sogomon Tehliryan adındaki 24 yaşındaki bir Ermeni terörist tarafından ensesinden vurularak ÅŸehid edilmesiyle son bulacaktı.Ä°ÅŸin çok daha acı olan tarafı, cinayetten iki buçuk ay sonra, 2 Haziran günü hákim karşısına çıkartılan katilin sadece bir buçuk gün devam eden bir yargılamadan sonra, 3 Haziran’da beraat ettirilerek serbest bırakılmasıydı. Tehliryan, annesiyle babasının 1915 tehcirinde öldürüldüğünü ve kendisinin de ÅŸans eseri olarak kurtulduÄŸunu iddia etmiÅŸ ve Alman mahkemesi katili ‘aşırı tahrik’ gerekçesiyle beraat ettirmiÅŸti.Mahkeme duruÅŸmalar sırasında son derece taraflı davranmış, meselá müdahil tarafın yani Talát PaÅŸa’nın yakınlarının ve Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı ordusunda görev yapmış olan bazı Alman generallerin ÅŸahitlik taleplerini reddederek katili serbest bırakmıştı. Almanya’da Birinci Dünya Savaşı sonrasında kurulan yeni hükümet, böylelikle Berlin’in tehcir ile ilgili hazırlıklara bazı Alman subayların da katılmalarından doÄŸan sorumluluÄŸunu ortadan kaldırmaya ve tehcirden haberdar olmadıklarını ispat etmeye ve böylelikle iÅŸin içinden sıyrılmaya çalışmıştı. Sogomon Tehliryan 1960’ta Amerika’da ölecek, ancak mahkemedeki ifadesinin yalanlarla dolu olduÄŸu ve 1915 tehciri sırasında Anadolu’da bulunmadığı daha sonraları ortaya çıkacaktı.Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi’nde önümüzdeki günlerde açılacak olan davada iÅŸte bütün bu ayrıntılar gündeme getirilecek ve ‘Almanya’nın, 1921’deki Talát PaÅŸa cinayeti davasında ádil yargılama yapmadığı’ yolunda karar verilmesi talep edilecek. Åžu anda bir yanda 1921’deki duruÅŸmayla ilgili belgeler toplanıyor, bir yandan da Avrupa’nın çok meÅŸhur bir avukatıyla temasta bulunuluyor.Bu yazıyı çalışmaların hazırlık aÅŸamasında ve konuyla ilgilenen kiÅŸilerin iznini almadan yazdığım için, ÅŸimdilik daha fazla ayrıntıya girmiyorum ama davanın açılmasından sonra bütün detayları vereceÄŸim.Talát PaÅŸa davasında Türk masonlara da iÅŸ düşecekSADRAZAM Talát PaÅŸa, Ä°ttihad ve Terakki’nin birçok mensubu gibi masondu, hatta yüksek dereceli bir masondu ve Türk masonlarının ilk ‘Büyük Ãœstad’ı yani en üst seviyedeki idarecisiydi.PaÅŸa’nın 1909 ile 1910 yılları arasında bulunduÄŸu bu görev masonların internet sitesinde de açıkça yazılıyor, ‘1909’da Hür ve Kabul EdilmiÅŸ Masonlar Büyük Locası’nın ilk Büyük Ãœstad’ı Mehmet Talát PaÅŸa oldu. Bu tarihten sonra, bugüne kadar 28 büyük üstad daha görev yaptı’ deniyor ve ‘Büyük Ãœstadlar’ sayfasında ilk önce Talát PaÅŸa’nın adı ve fotoÄŸrafı yeralıyor.Dolayısıyla, Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi’nde açılacak davada Türk masonları vasıtasıyla Ä°ngiliz ve Fransız localarının da, ‘kardeÅŸleri’ Talát PaÅŸa lehine mahkeme nezdinde aydınlatıcı giriÅŸimlerde bulunmaları gerektiÄŸine inanılıyor. Böylelikle, davada Alman hükümetinin yanında yeralmaları muhtemel olan Alman localarından gelebilecek olumsuz baskıların da hafifletilmesi hedefleniyor.ÃœSTADLARA DANIÅžTIMBu yazıyı yazmadan önce, tanıdığım yüksek dereceli bazı masonlardan açılacak dava konusunda ne düşündüklerini sordum.Ãœst düzeyde bir mason, ‘Türkiye’deki mason localarının kapatılmasından sonra, (yani, masonik faaliyetlerin Atatürk döneminde yasaklanmasından sonra) zamanın Büyük Ãœstadı arÅŸivi imha etmiÅŸ. Bu yüzden, ÅŸimdi elimizde Türk masonluÄŸunun ilk dönemiyle ilgili çok az belge bulunuyor ve bu bilgi yokluÄŸu yüzünden, açık söylemek gerekirse, Talát PaÅŸa ile çok fazla iftihar etmiyoruz’ dedi.Dava hazırlıklarıyla ilgili görüşünü ‘vasıtalı’ olarak edindiÄŸim çok daha yüksek seviyedeki bir diÄŸer mason ise ‘Bu konuda ayaküstü karar vermenin zor olduÄŸunu ve kesin kararın yapılacak danışmalardan sonra verilebileceÄŸini’ anlattı ama ‘temelde böyle bir davaya itiraz etmeyeceklerini, hatta bu davanın kendi lehlerine bile olabileceÄŸini’ söyledi.Burada, basının gözünden kaçan iki olaya dikkat çekmem gerekiyor: Birincisi, masonların, ilk ‘büyük üstad’ları Talát PaÅŸa’nın ÅžiÅŸli’de, Hürriyet-i Ebediye Tepesi’nde bulunan kabrini 15 Mart’ta, yani PaÅŸa’nın ölüm yıldönümünde bu sene ilk defa sessiz-sadasız ziyaret etmeleri... DiÄŸeri ise, Ä°ttihad ve Terakki döneminin en güçlü adamı Enver PaÅŸa’nın amcası ve ‘Kutülámare kahramanı’ Halil PaÅŸa’nın torunu olan ÅŸu andaki ‘Büyük Ãœstad’ Kaya PaÅŸakay’ın, Anıtkabir’i 23 Ekim 2004’te ‘kardeÅŸleriyle’ beraber ziyareti sırasında ÅŸeref defterine ‘Yakın siláh arkadaşın Halil Kut PaÅŸa’nın torunu...’ ibaresini yazması...HAFÄ°YE KORKUSUÄ°ttihadçılar’ın neredeyse tamamının ve Cumhuriyet’in kurucu kadrosundan birçok kiÅŸinin masonlukları gençlik senelerimde benim de dikkatimi çekmiÅŸ, Atatürk’ün valilerinden ve aynı zamanda kıdemli bir mason olan büyükbabam Cemal Bardakçı’ya 1970’li senelerde bunun sebebini sorduÄŸumda hiç tahmin etmediÄŸim bir cevap almıştım.Büyükbabam, ‘Abdülhamid’in hafiyeleri yüzünden’ demiÅŸti... ‘O günlerdeki Abdülhamid istibdadını hayal bile edemezsin. ArkadaÅŸlarımızla beraber biraraya gelmemizi bir yana bırak, nefes almaya bile korktuÄŸumuz anlar olurdu, zira hafiyeler her hareketimizi Yıldız’a, Abdülhamid’e jurnal ederlerdi. En masum bir arkadaÅŸ toplantısının bile Fizan’da sürgünde bitmesi ihtimali vardı. Hafiyelerin tek giremedikleri yer ise, mason localarıydı. Bizim masonluÄŸumuzun asıl sebebi iÅŸte bu idi, yani takipten kurtulup rahatça konuÅŸabilmek... Serbestçe biraraya gelebilmek için önce mason olduk, masonluÄŸun felsefesini ise daha sonra öğrendik.’Â