Türk kadınının AİHM zaferi

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, evlendikten sonra ‘sadece’ kızlık soyadını kullanmak isteyenlerin bu talebinin reddedilmesinin, ‘özel hayat’a engel ‘cinsiyet ayrımcılığı’ olduğuna kanaat getirdi.
Akademik kariyerine evlendikten sonra sadece ‘kızlık soyadı’ ile devam etmek isteyen Bahar Abdülkadiroğlu, Türkiye’deki adalet mücadelesinden sonuç alamayınca AİHM’ye başvurmuştu. Bahar Abdülkadiroğlu, kızlık soyadı olan Leventoğlu ile kariyerine devam etmek istemiş, hukuki mücadelesinden sonuç alamayınca AİHM’ye, ‘Bahar Leventoğlu Abdülkadiroğlu’ adıyla başvurmuştu. AİHM 2004 yılında, İzmirli bir avukatın başvurusunu değerlendirmiş ve Türkiye’nin, evli kadınlara sadece kızlık soyadını taşıma izni vermeyen Avrupa’nın tek ülke olduğu tespitinde bulunmuştu.

ULUSLARARASI AKADEMİSYEN

Bilkent Üniversitesi Elektrik Elektronik Bölümü lisans eğitimini tamamlayan Bahar Leventoğlu, yüksek lisans yaptıktan sonra ABD Rochester Üniversitesi’nden doktora çalışmaları için burs kazandı. Doktora çalışması sırasında, 1996’da kendisi gibi ABD’de yaşayan Atila Abdülkadiroğlu’yla evlendi. Kocasının soyadını alan Bahar Abdülkadiroğlu, önce New York Stony Brook Devlet Üniversitesi’nde politika bilimi dalında yardımcı doçent olarak çalıştı, sonra bugün de akademik araştırmalarını sürdürdüğü Duke Üniversitesi Ekonomi ve Politika Bilimi Departmanı’na geçti.

‘ESERLERİM YOK SAYILIYOR’

Bahar Abdülkadiroğlu, yazdığı makale ve yaptığı çalışmalarda sık sık soyadı krizi yaşadı. Bu nedenle eğitimi boyunca kullandığı kızlık soyadını geri alabilmek için hukuk mücadelesi başlattı. İzmir Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açarken dilekçesinde, bir akademisyenin soyadının marka gibi bir anlamı olduğunu, Leventoğlu soyadını akademik yaşamı süresince kullandığını anlattı. Mahkemeye başvurusunda, “Leventoğlu soyadını değiştirmek, beni ve kariyerimi olumsuz etkileyecektir. Kızlık soyadımla evlilik soyadım arasında sıkıştım. Eski soyadımla basılmış eski eserlerle yeni soyadımı taşıyan eserler arasında bağlantı kurulamadığı için eserlerim yok sayılıyor” şeklinde savunma yaptı.

Yasal düzenleme şart, yoksa Yargıtay her kararı bozabilir

Daha önce de Ankara’da yaşayan Tutku Yurdakul, evlendikten sonra sadece kızlık soyadını kullanmak için Ankara 11. Aile Mahkemesi’ne dava açmış, yerel mahkeme Yurdakul’un sadece kendi kızlık soyadını kullanmasına karar vermişti. Ancak bu kararı Yargıtay bozmuştu. Yargıtay kararında, “Kocasının soyadında bir değişiklik olmadıkça evlenen kadın kocasının soyadını taşımak zorundadır. Yasal düzenleme böyledir. Evlilik boşanma veya iptal kararıyla sona ermedikçe evli kadının yalnız evlenmeden önceki soyadını kullanması, yasal olarak mümkün değil” denilmişti. Medeni Kanunun 187. maddesinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne dava açılmış, ancak yüksek mahkeme de bu talebi reddetmişti. Kararda, “Yasal hüküm yürürlükte bulundukça mahkemenin yasal düzenlemeye aykırı karar tesis etme olanağı yoktur” denildi. AİHM’in dün verdiği karar sonrası, Türkiye’nin bu konuda “yasal düzenleme” yapması gerekiyor.

Medeni Kanun’da 187. madde engeli

Türkiye’de kadınların bu yönde başvurusu, Medeni Kanunun 187. maddesinde yer alan “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır, ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını kullanabilir” hükmü nedeniyle reddediliyor.