Tunceli'nin siyasi kadınları kadın garsonları kovdu ‘‘Dersim'in onuru’’ kurtuldu!

Tunceli iki yıldır birahanelerde çalışan kadın garsonlar yüzünden ikiye bölünmüş durumda. Kimisi 'Yıllarca terörden canımız yandı, ÅŸimdi birahanede oturup keyif yapıyoruz, kursağımızda bırakıyorlar' derken, kimisi de 'Kadın garsonlar fuhuÅŸ yapıp Tunceli'yi yozlaÅŸtırıyor' iddasında.Daha geçtiÄŸimiz hafta Tunceli Kadın Platformu, açtığı kampanyayla 20 kadın garsonu iÅŸten kovdurdu. 25 bin nüfuslu Tunceli'nin ahlákını bozduÄŸu iddia edilen kadın garsonların sayısı ise sadece 30. Tunceli'deki sol örgütlere göre, bu kadınlar devletin iÅŸi. Amaç mı; Tunceli halkını yozlaÅŸtırmak ve yok etmek! Tunceli erkeklerinin eÄŸlence merkezi iki yıl öncesine kadar ÅŸehre sadece 1,5 saat uzaklıktaki Elazığ idi. Elazığ'daki birahanelerde kadın garsonlar çalışıyor ve kaçınılmaz olarak Tuncelilinin parası Elazığ'a akıyordu. Hazır terör bitmiÅŸken, Tuncelili giriÅŸimci hemen harekete geçti ve Tunceli'de 20'den fazla birahane açıldı. Kadın garsonlar kazanca tavan yaptırmışlardı. Olayların baÅŸlangıcı da iÅŸte bu yıllara dayanıyordu. Anlatılanlara göre garson Deniz, çalıştığı Aksaray Birahanesi'nin her iki sahibi ile de iliÅŸkiye girmiÅŸ, çıkan gerginlikten dolayı ayrılmak zorunda kalınca da Keko Dayı'nın yerinde iÅŸe baÅŸlamıştı. Ama Aksaray Birahanesi’nin sahiplerinden Servet Çınar'ın akrabaları Keko Dayı'nın yerini bastı. Servet Çınar'ın kuzeni Deniz Çınar çıkan kavgada bıçakla ağır yaralandı. Yaralıları Elazığ Devlet Hastanesi'ne götüren ambulans kaza yapınca, hem Deniz Çınar, hem de ambulans ÅŸoförü Zeki Yıldız hayatını kaybetti. Bu iki ölüm Tunceli'deki kadın garsonlara karşı bir kin dalgasına yol açtı. Protesto gösterisinde, 'Kadın garsonlar gidecek, analarımızın yüzü gülecek' sloganı atıldı.Protestoyu düzenleyenler Tunceli Kadın Platformu'ydu ama bazı sol örgütler bu iÅŸi namus meselesi yaptı. Onlara göre, ‘‘Dersim halkının onuru ayaklar altına alınıyordu, buna izin verilemezdi.’’TKP-ML'nin (Türkiye Komünist Partisi Markist-Leninist) bir bildirisinde kadın garson çalıştıranlarla ilgili aynen ÅŸunlar yazıyordu: 'Dersim halkının yüzkaraları, bu iÄŸrenç iÅŸe nasıl bulaÅŸtınız? Halkımız arasında AIDS yayarak ilaç ÅŸirketlerinin hesabına mı çalışıyorsunuz? Üç beÅŸ kuruÅŸ için buna deÄŸer mi?' Arkasına örgütlerin desteÄŸini alan Kadın Platformu'nun tepkileri hiç bitmedi. Kadın garson çalıştırmazlarsa sinek avladıklarını söyleyen 20'ye yakın birahane sahibi ise geri adım atacak gibi deÄŸildi.AYDA 2,5 MÄ°LYAR KAZANIYORLARBu birahanelerin hepsi Tunceli'nin merkezinde. Yani hepsi göz önünde. Öğlen 13.00'te açılıyor, gece 01.00'de kapanıyorlar. Pantolonlu, kazaklı ve genellikle etine dolgun kadın garsonlar her müşteriye teker teker 'HoÅŸgeldiniz efendim ne içersiniz' diye soruyor. Ardından servis baÅŸlıyor. EÄŸer müşteri isterse kadın garsona da içki ısmarlıyor. Buna 'vol' deniyor. Ama vol'un kuralları var. Kadınların müşterinin yanına oturarak içki içmeleri kesinlikle yasak. Bu yüzden içkisini masanın yanında, ayakta içiyor ve ayakta sohbet ediyor. Onların müşteriye birlikte içki içmeyi teklif etmeleri de yasak. Vol'ün bir bedeli var elbet. Bir duble rakının normal fiyatı 1,5 milyon lira iken vol ısmarlarsanız bu fiyat 5 milyona çıkıyor. Vol'ün 2 milyonu kadın garsona, geri kalanı ise birahaneye kalıyor. Garsonların günlük yevmiyeleri ortalama 40 milyon lira. Vol ve bahÅŸiÅŸlerle birlikte ayda 2 ya da 2,5 milyara kadar kazanabiliyorlar.Genellikle Ä°stanbul, Ä°zmir, Elazığ, Malatya'dan gelen kadın garsonların çoÄŸu eÅŸlerinden ayrılmış ve çocuklu. Bekar olanlar zorunluluktan deÄŸil, para biriktirmek için bu iÅŸi yaptıklarını söylüyorlar. HALKIN YÃœZDE 70'Ä° KONUYA Ä°LGÄ°SÄ°ZKadınlar Tunceli'de yakın zamana kadar Tepebaşı Oteli'nde kalıyordu. Emniyet kayıtlarına göre bugüne kadar Tepebaşı Oteli'nde tek bir fuhuÅŸ olayına bile rastlanmamış. Zaten otel sahiplerinin de fuhuÅŸa karşı kendilerince aldıkları önlemler var. ‘‘Garson kadınlarla gelen birine kesinlikle oda vermediÄŸimiz için, bazen ayrı ayrı gelip oda tutuyorlar. Sonra da birbirlerinin odalarına geçiyorlar. Bunu öğrenince her kata bir adam koyduk. Kimsenin kimsenin odasına geçmesine izin vermedik. Tunceli'nin yerlisine zaten kesinlikle oda vermeyiz.’’ Kadın garsonların TV seyretmek için bile olsa lobide oturmaları kesinlikle yasak mesela.Vaktiyle Tepebaşı Oteli'nde çalışan Murat ise ÅŸunları anlatıyor: ‘‘EvlenmiÅŸtim ve ev arıyordum. Tepebaşı'nda çalıştığımı duyan hiçbir ev sahibi bana ev vermedi. Bu kadınların içinde mutlaka fuhuÅŸ yapanı vardır ama inanın ‘‘abla’’ deyip saygı duyduÄŸumuz öyle insanlar var ki içlerinde. Tunceli halkının yüzde 70'inin bu sorunla ilgilenmediÄŸini düşünüyorum. Bu kadınlara karşı çıkanlar, kendilerini ön plana çıkarmak isteyenler. Onlar, feodalizmi yaÅŸarken, kapitalizme öykünüp, sosyalizmi de ceplerinde tutuyorlar.’’Emniyetten üst düzey bir yetkili ise kadınların çalışmasının yasalara uygun olduÄŸunu hatırlatıyor: ‘‘Birkaç grup bu kadınları sebepsiz yere Tunceli'den kovup, kanunları çiÄŸnememizi istiyor. Tunceli'de etkili sol örgütlere bakarsanız bu kadınları biz getiriyormuÅŸuz. Devletin iÅŸi gücü yok, kadın mı bulacak. Bir süre önce 10'a yakın birahaneyi hijyen kurallarına uymadıkları ya da kavga çıktığı için bir süreliÄŸine kapattık. Yoksa o gruplar kapatılsın istedi diye kapatmadık. Eksiklerini tamamlayınca da tekrar açtık. Bu kadınların otelde fuhuÅŸ yapmaları mümkün deÄŸil. Çok sıkı denetimlerden geçiyorlar. Vatandaşın bu konuda büyük bir tepkisi yok. Birkaç grubun uzatması bu.Devrimci damarımıza tersBiz namusuyla çalışan kadına sesimizi çıkarmayız. Ama içki içirip, fuhuÅŸ yapanlar Dersim'i yozlaÅŸtırıyor. Dersim'in bir onuru var. Hepimiz onu korumak zorundayız. Devlet bu sistemin devamından yana olduÄŸu için yeterli denetimi yapmıyor. FuhuÅŸ yapmasalar bile sohbetlerinin karşılığında para alıyorlar. Neticede buradan para çıkıyor. Bir yılda buradan çıkan parayı hesaplasanız bir fabrika yapar. Birahane sahipleri madem fuhuÅŸ yaptırmıyorlar, Tunceli'nin yerlisi kadınları çalıştırsınlar o zaman. Burası yoksul bir kent, bu kadınlar yüzünden, adam elindeki bütün parayı harcıyor ve evine ekmek götüremiyor. Karısını, çocuÄŸunu maÄŸdur ediyor. Karısı karşı çıkınca dayak atıyor. Birkaç erkeÄŸin karısını terk edip, o kadınlarla birlikte gittiÄŸini biliyoruz. Bir yıldır eve uÄŸramayan ama karısını da boÅŸamayanlar var. Genel bir yozlaÅŸtırılma politikası var. Buranın yıllardan beri devrimci bir damarı var, damarımıza basıyorlar.KADIN GARSONLAR NE DÄ°YOR?Banu (30), baskılara raÄŸmen hálá Tunceli'deki barlarda garsonluk yapan altı kadından biri. Banu, gerçek ismi deÄŸil. Ailesi Antalya'da bir otelde çalıştığını sanıyor: ‘‘Ya 3,5 yaşımdaki oÄŸlumla kocamın kahrını çekecek ya da kendi yolumu çizecektim. Benim yolum baÅŸkalarının düşündüğü gibi eÄŸri bir yol deÄŸil. Gece yarılarına kadar ayakta çalışıyorum. Bu kadınlar buranın namusunu bozuyor, diyeceklerine biraz kendilerinde hata arasınlar. Her yerde çalıştım. Buradaki gibi hiçbir yerde suçlanmadık. Aklı kıt, parası bol bir adam bulsam hemen evlenip bırakacağım zaten bu iÅŸi.Tunceli'den kovulan Pınar ortalık yatışınca dönecekPınar (28) Tunceli'den kovulan 20 kadından biri. Åžu anda Elazığ'da baÅŸka bir birahanede çalışıyor. 'Bir yıl önce kocamla kumar yüzünden ayrıldım. Ailem hálá ÅŸehir ÅŸehir dolaşıp pazarlamacılık yaptığımı sanıyor. 12 yaşında bir oÄŸlum var ve lösemi hastası. Aylık ilaç masrafı 2,5 milyar lira. Ben bu parayı baÅŸka hiçbir iÅŸte kazanamam. Bunu yapmaya mecburum. ÇocuÄŸuma para yetiÅŸtireceÄŸim diye 3 aydır aralıksız çalışıyorum ve onun yüzünü görmüyorum. Bundan büyük ıstırap var mı? Tepkiler geçince Tunceli'deki birahaneye yeniden döneceÄŸim. Birahanelere kocalarıyla gelip çalışan kadın garsonlar var. FuhuÅŸ yapsa kocasıyla mı gelir? Tuncelili bir adam bana vol ısmarlamıştı. Karısının daha belden aÅŸağısını görmemiÅŸ. Her ÅŸey karanlıkta olup bitiyormuÅŸ, kadın onun yanında soyunmuyormuÅŸ. Böyle adamlar, bizim gibi bakımlı kadınları görünce geliyorlar tabii. Tuncelili kızlar, oranın yerlisi erkeklerle birlikte olmuyorlar. Astsubay ya da dışardan gelen memurlarla birlikte oluyorlar. Çünkü Tunceli çok küçük bir yer ve yerli bir erkekle birlikte olduÄŸu zaman dile düşmekten korkuyor. Böyle olunca Tunceli erkeÄŸi daha aç kalıyor.Mekan sahipleri direniyorMAVÄ°Åž UMUT: Ekmek paramı protesto edenler verecekse hemen kadınları göndereyim. Kadın garsonlar olmayınca müşteri gelmiyor. Bu kadınlara karşı çıkanlar bizi üstü kapalı tehdit ediyorlar. Kanunlar bize bu kadınları çalıştırmak, onlara da çalışma hakkı veriyorsa, sosyal demokratım diyenlere ne oluyor? Onlar ne kadar mücadele ediyorsa, ben de kendi hakkımı korumak için o kadar mücadele edeceÄŸim.GÖZDE: FuhuÅŸ yapacak olan her yerde müşterisini bulur. Birahanede gelip sarhoÅŸla uÄŸraÅŸmaz. Ben yanımda çalışan kadınlara güveniyorum. Yaşın yanında kuruyu da yakmak Tunceli'nin demokratlığına yakışıyor mu? Kapımızın önüne siyah çelenk bıraktılar. Bir deÄŸil, 10 tane bıraksalar alır yakarım. Kimse ekmek paramla oynayamaz. Ben buradayım, hiçbir yere gitmiyorum.KEKO DAYI: Tunceli'de bu birahaneler yokken, Elazığ'a eÄŸlenceye gidiliyordu ve birkaç yıl öncesine kadar eÄŸlenceye giden yüzlerce genç yollarda trafik kazasında ölüyordu. Åžimdi hiç olmazsa bu olmuyor. Onların da insan olduÄŸunu anlamaya çalışmıyoruz, mekanik bakıyoruz. Ama burada mekán sahiplerine düşen iyi niyetli, aklı başında kadınları seçmek. Madem bu kadınları istemiyorsunuz, Tuncelili kadınlar çalışsın diyoruz, bu sefer de ‘‘Aaa olur mu öyle ÅŸey’’ diyorlar. VÄ°ETNAM: Tunceli'ye ilk kadın garsonu getiren bizim barımızdır. Terörden canımız yanıyordu, gülüp eÄŸlenmeye hasret kalmıştık. O kadınları küçümsüyorlar. Onların çektiklerini ben bilirim. Mecbur olmasalar gelip buralarda çalışmazlar.HALK NE DÄ°YOR?Ali (29): Kadın garsonlardan 25'i namusuyla çalışıyorsa 5'i çalışmıyordur. Bu kadınların hepsi fuhuÅŸ yapsa ne olur ki? Tunceli'de genelev yok, en yakın genelev Diyarbakır'da. Tuncelili seks yapmasın mı? Siyaset olsun, seks olmasın, var mı öyle bir ÅŸey? Ali Uslu (56): 80 ilde kadın garson çalışıyor da, bir Tunceli mi sorun oluyor? Ayrıca hatayı niye o kadınlarda arıyoruz. Dönüp kendimize bakalım? Biz istemesek burada olmazlar zaten. Kadınların masaya oturması yasak. Onlar ayaktayken sohbet ediyoruz. Biraz güleryüz, biraz sohbet yetiyor. Önemli olan insanın kendi vicdanıdır. Benim vicdanım bu konuda rahat, çünkü ben o kadınlarla iddia edildiÄŸi gibi fuhuÅŸ yapmıyorum. Tarık (28): Tunceli'ye dışardan gelip çalışan kadınlar birkaç ay sonra buradan ayrılıyor. Tunceli'nin parası dışarı gidiyor. Az biraz parası olan bütün paralarını bu kadınlara yatırıyor. Ailelerde sorunlar çıkıyor.Â