Tsunami nedir? Tsunami neden olur?

Tsunami, okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, gök taşı düşmesi, deniz altındaki nükleer patlamalar, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasını temsil eder. Ayrıca kasırgalar da tsunamiye neden olabilmektedir. Önceleri tsunami dalgalarına med-cezir dalgaları da denmiştir. Tsunamilerin %80'i Pasifik Okyanusu'nda gerçekleşmektedir. 

Yunan tarihçi Tukididis, tsunamileri denizaltı depreminden kaynaklandığını Peleponnes Savaşı'nın Tarihi adlı kitabında öne sürdü. Tukididis'in, bu teoriyi ileri süren ilk kişi olarak bilinmesine rağmen tsunaminin oluşumu hakkında 20. yüzyıla kadar pek bir şey bilinmemekteydi. Konu, hâlâ araştırılmaktadır. İlk jeolojik, coğrafik ve oşinografik makaleler, tsunamileri "sismik deniz dalgaları" olarak adlandırmaktadır.

Tropikal kasırga gibi bazı meteorolojik şartlar, büyük alçak basınç alanlarını oluşturarak İngilizce storm surge denilen fırtınalarda denizin fazla yükselmesi olgusuyla meteotsunamilere neden olabilir. Meteotsunamiler de deniz seviyesini gelgit normalin birkaç metre üstünde çıkartabilir. Bu değişim, alçak basınç alanındaki düşük atmosfer basıncından kaynaklanır. Bu storm surgeler kıyıya erişince etrafı suya boğarak tsunamiye benzetilebilirler.

Tsunami Nasıl Oluşur?

Bazen denizin tabanında bir deprem ya da volkan patlaması meydana gelir. Bu olaylarda biri okyanusun dibindeki suyu yüzeye doğru iterek iki yönde ilerler. Kimi zaman kıyılara ulaşınca kilometrelerce yol alır. Bu dalgalar açık denizde saatte 800 kilometre hızla ilerler fakat o sırada boyları çok uzun değildir. Suyun çok derin olmadığı bir yere ulaşınca dalgaların hızı kesilir. Hızı bir anda azalan dalga iyice yükselir. Dalganın boyu kimi zaman 30 metreye kadar ulaşır. Tropikal kasırga gibi bazı meteorolojik şartlar, büyük alçak basınç alanları oluşturarak fırtınalarda denizin fazla yükselmesi durumunda tsunamilere neden olabilir.