Truvalılar Türk müydü?

Radikal Gazetesi yazarı ve iletiÅŸim profesörü Haluk Åžahin, dünkü köşe yazısında sinemalarda gösterime giren ‘Truva’ filmini konu alarak, ‘Troyalılar Türk müydü?’ sorusunu ortaya attı. Bu sorunun Ortaçağ’dan beri tartışıldığını anlatan Åžahin, ÅŸunları yazdı:TROYALILAR Türk müydü? Hadi canım, bu saçma soru da nereden çıktı demeyin. Bu soru ortaçaÄŸdan bu yana yerli yabancı pek çok kiÅŸi tarafından sorulmuÅŸ ve tartışılmıştır. Osmanlı Devleti’nin yükseliÅŸ döneminde, özellikle Osmanlı donanmasının tüm Akdeniz’de üstünlük saÄŸlamasından sonra, Rönesans Avrupası ‘Bu Türkler de nereden çıktı?’ diye sormaya baÅŸlamış. O dönemde pek çok kiÅŸi tarafından kabul edilen bir teoride, Türkler aslen Troyalı savı öne sürülmüş. Adları, Troya düştükten sonra Asya’nın içlerine kaçan Troyalı generallerden Turkus’tan geliyormuÅŸ. Binlerce yıl Asya’da kalan Türkler, Troya yenilgisinin öcünü almak için geri gelmiÅŸler, almışlar ve Avrupa’ya yönelmiÅŸler. (Kaynak: James Harper, Rome vs. Ä°stanbul: Competing Claims and the Moral Value of Trojan Heritage)Ãœnlü tarihci Gibbon’un bile Roma Ä°mparatorluÄŸu’yla ilgili dev eserinde deÄŸindiÄŸi gibi, bir baÅŸka açıklamaya göre; Türklerin soyu, Homeros’un deÄŸilse bile Virgil’in sözünü ettiÄŸi cengáver ‘Teucri’den geliyormuÅŸ. ‘Türk’ anlamına gelen Latince ‘Turci’ ve Ä°talyanca ‘Turchi’ sözcükleri buradan esinlenmiÅŸ... 1453’te Ä°stanbul’un muhasarası sırasında kentte bulunan Kardinal Ä°sidore yazdığı bir mektupta Sultan Ä°kinci Mehmet’ten ‘Troyalıların Prensi’ ÅŸeklinde söz etmiÅŸ. (Kaynak: Terence Spencer, Turks and Trojans in the Renaissance) Deneme türünün babası sayılan Montaigne, Fatih Sultan Mehmet’in Papa Ä°kinci Pius’a yazdığı mektupta ‘İtalyanlarla aynı kökten olduÄŸumuz ve onlar gibi Hektor’un öcünü almak hakkımız olduÄŸu halde, Ä°talyanların bize düşmanca davranmalarına ve Rumları korumalarına ÅŸaşıyorum’ yazmış. Gerçekten Roma Ä°mparatorluÄŸu’nu kuranlar ve yönetenler de kökenlerinin Troya’da bulunduÄŸunu öne sürüyorlardı. Virgil dev eseri Aenid’te Troyalı Aenas’ın Roma’ya gidiÅŸ öyküsünü anlatır. Fatih Sultan Mehmet’in Ä°stanbul’un fethinden birkaç yıl sonra Çanakkale’ye Troya’nın bulunduÄŸu bölgeye gelerek o büyük savaşın kahramanlarına övgüler düzdüğü ve Yunanlılardan Hektor’un öcünü aldığını söylediÄŸi tarihçi Kritopulos tarafından anlatılır. Türklerin Troyalı olup olmadığı Rönesans döneminin önemli tarihsel tartışmalarından birisini oluÅŸturmuÅŸ. Özellikle baÅŸlangıç dönemlerinde Katolik Avrupa’nın, Troya kökenli Türklerin ‘yoldan çıkmış’ Yunanlıları yenmesine sempatiyle baktığı anlaşılıyor. Hatta bir ÅŸair ‘Yunanlılar antikçaÄŸlarda kendilerinden baÅŸka herkesi barbar saymalarının cezasını çekiyorlar’ diye yazmış. KÄ°LÄ°SE VE PAPA BAÅžROLDE Ne var ki, Türklerin Avrupa’daki ilerleyiÅŸi Katolikleri de korkutmaya baÅŸlayınca bu kez tam tersi savlar ön plana çıkmış. ‘Káfir’ Türklerin asalet sembolü Troyalıların torunları olamayacağı, gerçek Troyalılığın Kutsal Roma Ä°mparatorluÄŸu’na ait olduÄŸu vurgulanmış. Katolik Kilisesi ve Papa, Türklere yönelik bu dışlama kampanyasında baÅŸrolü oynamışlar. Türk tekrar ‘öteki’, ‘yabancı’, ‘dışarıdaki’ rolüne itilmiÅŸ (Yer darlığı dolayısıyla Avrupa’da bazı Katolikler tarafından bugün söylenenlerle o zaman söylenenler arasındaki paralelliklere şöyle bir deÄŸinip geçiyorum.) Sabahattin EyüboÄŸlu ‘Mavi ve Kara’ adlı denemeler kitabında Mustafa Kemal Atatürk’ün yanındaki bir subaya ‘Dumlupınar’da Troyalıların öcünü aldık’ dediÄŸini yazar. Bu gerçek midir, yakıştırma mıdır, bilemem. Yakıştırma olsa bile, yakışan bir yakıştırma olduÄŸuna kuÅŸku yok. Tarihçi ReÅŸit Saffet Atabinen’in ‘Türklerin Avrupalılarla Müşterek Troya MenÅŸeleri Efsanesi Ãœzerine AraÅŸtırma’ adlı ve 1951 tarihli bir kitabı olduÄŸunu deÄŸerli düşünür Arslan Kaynardağ’ın ‘Troyalıların Türklüğü Konusunda Düşünceler’ baÅŸlıklı yazısında okumuÅŸtum (Cumhuriyet, 6 Mayıs 1994). Ne yazık ki, o kitabı bulabilmiÅŸ deÄŸilim... Gördüğünüz gibi ‘Troyalılar Türk müydü?’ sorusu o kadar da uydurma bir soru deÄŸil. Günümüz Türklerinin tarihsel rol olarak Troyalı olduÄŸuna ise hiç kuÅŸkum yok! Â