Tomografi nedir, nasıl çekilir?

Bilgisayarlı Tomografi (BT), vücut içindeki alanların ayrıntılı resimlerini veya taramalarını oluşturmak için özel röntgen ışını kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. Farklı açılardan çekilen röntgen görüntülerini birleştirerek kemik, damar ve yumuşak dokuların kesit görüntülerini oluşturur.

Bilgisayarlı Tomografi dairesel bir cihaz ve hastanın yatacağı bir masadan oluşmaktadır. Tomografi cihazının dairesel açıklığının etrafında dönen motorlu bir röntgen kaynağı görüntülemeyi sağlamaktadır. Bilgisayarlı Tomografi işlemi sırasında vücudun farklı açılarından röntgen ışınları sayesinde alınan görüntüler organ, kemik veya diğer dokuları ince bir kesit olarak gösterir.

Pek çok hastalığın tanısında kullanılan radyolojik incelemeler, radyolog diğer bir deyiş ile radyoloji uzmanı tarafından yapılır. BT olarak kısaltılan, bilgisayarlı tomografi de radyoloji ana bilim dalı tarafından sıklıkla kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. Öncelikle sözlük anlamı olarak tomografi ne demek buna bakmak gerekir. Tomografi; Yunanca dilim, kesim anlamına gelen Tomos kelimesinden ve kaydetmek, yazmak anlamına gelen Graphein kelimelerinden oluşmuştur. Hekiminiz tarafından bilgisayarlı tomografi istendiğinde, radyoloji uzmanı ya da radyoloji teknisyeni, incelenmesi istenen vücut bölgesinin tomografisini çeker ve radyoloji uzmanı çekilen filmin ayrıntılı raporunu hazırlayarak ilgili hekime gönderir. Sıklıkla kullanılan ve bir tanı aracı olan BT, vücudun ilgili alan ya da alanlarını, ayrıntılı olarak X-ray ışınları ile tarayarak detaylı ve katmanlı bir resim oluşturur.

Çekim esnasında vücut içindeki kemik, yumuşak doku, organ ve damarların görüntülerini farklı açılardan tarar ve kesitler hâlinde görüntülenmesine olanak tanır. Röntgenden farklı olarak çok daha detaylı, 3 boyutlu ve kesitler hâlinde görüntülerin elde edildiği BT, hekimlere tedavi ve müdahale sürecinin nasıl uygulanacağı hakkında detaylı bilgi sağlar. Hareketsiz olarak yatan hastanın etrafında bilgisayar tarafınca hareket ettirilen röntgen ışınları sayesinde elde edilen görüntüler, yine bilgisayar tarafından birleştirilir ve kesitlerin detaylı olarak görüntülenebilmesi sağlanır. Elde edilen görüntüyü radyoloji hekimi inceleyerek yorumlar ve rapor oluşturur. Bilgisayarlı tomografi cihazı, hastanın sedyeye yatarak içine sokulduğu, ortası boşluklu bir yapıya sahip, halka şeklinde bir cihazdır. Oldukça hızlı bir görüntüleme yöntemi olması nedeniyle bilgisayarlı tomografi, acil tanı için de sıklıkla kullanılır.

Bilgisayarlı tomografi istenen hasta, radyoloji bölümü içinde yer alan BT cihazının olduğu bölgeye yönlendirilir. Çekimden yaklaşık 6 saat önce yemek yemeyen ve en az 4 saat öncesine kadar su içmeyen hasta, bir kabin içerisinde, görüntülenecek bölümdeki kıyafetlerini ya da tüm giysilerini ve takılarını çıkartarak hastane önlüğü giyer. Bu noktada alyans, gözlük, takma diş, toka gibi tüm metal nesnelerin çıkarılması gerekir. Hekim tarafından gerekli bilgilendirme ve uyarılar yapıldıktan sonra hasta bilgisayarlı tomografi cihazına ait sedyeye yatırılır. Görüntülenecek bölgenin konumuna göre hastanın sırt üstü ya da yüz üstü yatması istenebilir. BT cihazının modeline göre görüntüleme esnasında hareketli parça değişiklik gösterebilir. Çoğunlukla hastanın yattığı sedye sabit olup cihaz hastanın etrafında hareket etse de, bazı cihaz modellerinde cihaz sabit, sedye ise hareket hâlinde olabilir.

Bu durum ile alakalı bilgilendirme de, BT çekimini yapacak hekim tarafından hastaya önceden yapılır. Hastanın rahat etmesi ve görüntülemenin sağlıklı yapılması için yastık ve bağlantı kayışları kullanılır. Çekimin yapıldığı süre boyunca hasta, odada makine ile yalnız kalır. Ancak çekimi yapan radyoloji uzmanı; hastayı işlem boyunca görebilir, duyabilir ve gerektiğinde hastayla konuşabilir. Bilgisayarlı tomografi çekimi başladığı andan itibaren hastanın hareket etmemesi görüntülemenin doğru şekilde yapılması, elde edilen görüntünün net olması ve tekrarlanmaması için önemlidir. Bazı durumlarda çekim sırasında hastanın bir süre nefesini tutması istenebilir. BT çalışmaya başladığında, hareket, harekete bağlı mekanik sesler ve görüntüleme işlemine bağlı sesler duyulabilir. Bu oldukça olağan bir durumdur ve endişe edilmemelidir. Çekim boyunca X ışını tüpü, hastanın yattığı sedyenin etrafında dönerek bir dizi çekim yapar.

Elde edilen bu görüntüler bilgisayar tarafından birleştirilerek 3 boyutlu bir görüntü oluşturulur ve radyoloji uzmanı oluşan bu görüntüleri bilgisayarında görür. BT çekim süresi taranacak alanın boyutuna göre değişse de çoğunlukla birkaç dakika ile yarım saat arasında sürer. Yapılan çekim sonrası hiçbir kısıtlama olmaksızın hasta günlük yaşamına devam edebilir. Bazı çekimler ilaçlı olarak yapılabilir. Buna ilaçlı tomografi denir.

İlaçlı tomografi nedir?

Daha net ve detaylı görüntülerin elde edilmesi için kullanılan ilaçlı tomografi, görüntülenmesi hedeflenen bölgeye ve incelemenin tipine göre hastaya ilaç verilerek yapılır. Öncesinde detaylı olarak hastanın alerjik geçmişi sorgulanır. İlaç, hastaya enjeksiyon yoluyla ya da oral olarak, diğer bir deyişle ağızdan verilebilir. Verilen ilaç, görüntünün daha net oluşabilmesini sağlayan kontrast maddedir ve çoğunlukla iyot ya da baryum içeriklidir. İlaçlı tomografi çekimi, bilgisayarlı tomografi çekimi ile aynı yöntemle ve aynı cihazla yapıldığından hastanın hissettikleri ve deneyimledikleri arasında bir fark yoktur. Sadece verilen kontrast maddeye bağlı olarak, hasta ağzında metalik bir tat ya da sıcaklık hissi duyabilir. İlaçlı tomografi çekimi sonrasında hasta, bir süre radyoloji uzmanı tarafından gözlem altında tutulur. İlaçlı tomografi çekimi sırasında verilen baryum ve iyot, çok nadiren de olsa bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara yol açabilir. Bunlar genellikle döküntü, kaşıntı, mide bulantısı ve kızarıklık olarak görülür. İlaçlı tomografide verilen ilaç görüntüleme esnasında parlayarak daha net görüntü oluşmasını, var ise tıkanıklık ya da kaçak olan bölgenin hızla görüntülenmesini sağlar. İlaçlı tomografi sonucu da yine radyoloji uzmanı tarafından raporlanır ve sonuç ilgili hekime gönderilir.

Bilgisayarlı tomografi neden çekilir?

Bilgisayarlı tomografi bir tedavi değil, tanı ve görüntüleme yöntemidir. Hekim, hastanın öyküsünü dinledikten ve fiziksel muayenesini yaptıktan sonra tanıya yardımcı olmak için bilgisayarlı tomografi isteyebilir. Kaza, düşme gibi ani travmalarda, beyinde ve vücudun diğer bölgelerinde oluşması muhtemel hasarlanmaları görüntülemek için de BT kullanılır. Bilgisayarlı tomografi çoğunlukla;

Yaralanmalara bağlı iç organların görüntülenmesi ve iç kanama riskinin bulunduğu zamanlarda,
Kemik kırılmaları ve tümörlerinin saptanmasında,
Burun çevresi sinüsleri olarak bilinen paranazal sinüslerin görüntülenmesi gerektiğinde,
Kalp, beyin, akciğeri karaciğer gibi organlarda var olduğu düşünülen hastalıklarının tanısında,
Var olduğu düşünülen kan pıhtısının ya da tümörün konumunu net olarak görmek gerektiğinde,
Kemik direncinin ölçümlenmesinde,
Kemik patolojilerinin saptanması ve iskelet sisteminin görüntülenmesinde,
Var olan kanser evresinin belirlenmesi ve tedavisinin durumunun izlenmesi gerektiğinde,
Metastaz durumunun saptanmasında,
Diğer tedavi yöntemlerinin etkinliğinin görüntülenmesi gerektiğinde çekilir.
MR olarak bilinen manyetik rezonans görüntülemesinden farklı olarak BT, 3 boyutlu kesitsel görüntü sağladığı için tercih edilir. Beyin tomografisi ve akciğer tomografisi sıklıkla kullanılan tıbbi görüntüleme yöntemlerinin başında gelir.

Beyin tomografisi nasıl çekilir?

Beyinde var olduğu düşünülen tümör, kafa yaralanmaları, inme, beyin kanaması ve diğer beyin ile ilgili hastalıkların teşhisinde kullanılan BT, hızlı ve etkili bir görüntüleme yöntemi olduğu için sıklıkla kullanılır. Beyin tomografisi, ilaçlı ya da ilaçsız olarak çekilebilir. İlaçlı tomografi de damar yolundan enjeksiyon yoluyla hastaya kontrast madde verilir. Böylece daha detaylı görüntüler elde edilerek ayrıntılı inceleme yapılır. Hastadan çekim esnasında belirli aralıklarla nefesini tutması istenebilir.