Tıp fakültelerinde kadavra alarmı
Güncelleme Tarihi:
Beden bağışının az olması nedeniyle pek çok tıp fakültesi öğrencisi hiç kadavra görmeden mezun oluyor.
Tıp eğitiminde ‘anatomi dersi’ ve bu derste de ‘kadavra’ önemli bir yer tutuyor. Çünkü gelecekte doktor olacak öğrencilerin el becerilerinin gelişmesi ve deneyim kazanmalarında kadavra üzerinde yapılan çalışmalar büyük önem taşıyor. Ancak Türkiye’de tıp fakülteleri kadavra bulma konusunda zorlanıyor. Teknoloji ürünü ‘maketler’ ve ‘dijital kadavralar’ ise gerçek bir insan bedeninin yerini tutmuyor. Beden bağışının az olması nedeniyle kadavra bulma konusunda zorluk yaşayan fakülteler yüksek maliyetlerle ‘ yurt dışından temin’ yoluna gidiyor. Bazı fakültelerde ise bir kadavra uzun yıllar boyunca kullanılabiliyor. Öyle ki; Trakya Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ali Yılmaz, asistanlığında üzerinde çalıştığı kadavrayla bugün hala çalışıldığını söylüyor. Peki üniversitelerde anatomi dersi nasıl işleniyor? Bu sorunun yanıtını görmek için Marmara Üniversitesi’nde bir anatomi dersine konuk olduk.
Fotoğraf: Levent Kulu
Beden bağışının az olması nedeniyle pek çok tıp fakültesi öğrencisi hiç kadavra görmeden mezun oluyor. Tıp fakültelerinin ve öğrencilerinin sayısı arttıkça bu ihtiyaç daha da büyüyor. Nitelikli doktorların yetişmesi için kadavra başı eğitim olmazsa olmaz diyen uzmanlar, ihtiyacın arttığını ve beden bağışı konusunda tüm halkın daha duyarlı olması gerektiğinin altını çiziyor.
Prof. Dr. Ali Yılmaz- Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Başhekim Yardımcısı:
Kaliteli bir tıp eğitimi için kadavra çok önemli. Özellikle Anadolu’daki üniversitelerde kadavra sayısı çok az. Hep dışarıdan getiriliyor. Fakültemizdeki kadavraların da çoğu yurt dışından geldi. Bizde şu an bağış kadavra yok. Hiç açılmamış olan bir tane kadavramız var. O da önümüzdeki akademik yıl kullanılacak. Tıp eğitiminde her 15-20 öğrenciye bir kadavra düşmeli. Ancak bu standart ne yazık ki sağlanamıyor. Ortalama 8-10 yıllık kadavraları kullanıyoruz. Hatta ben1998’de asistanken kullandığımız bir kadavra geçen 26 yıla rağmen hala öğrenciler tarafından kullanılıyor. Aslında en iyi şartlarda korunsa da bu kullanımın 10 yılı geçmemesi lazım. Kadavranın yerini tutmasa da üniversitemizde silikon bazlı maketler üretiyoruz ve bu ürünlerle eğitimine katkı sağlamaya çalışıyoruz.
KADAVRA YOKSA ANATOMİ DERSİ YOKTUR
Prof. Dr. Halis Dokgöz- Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Öğretim Üyesi:
Öğrenciler, diseksiyon dediğimiz keserek doku incelemesini kadavra üzerinde öğreniyor. Ben mezun olalı 30 yıl oldu, kadavralar üzerindeki çalıştığımızı ve o derste öğrendiklerimi hiç unutmuyorum. Bir anatomi diseksiyonu yapamayan öğrencinin o dersi geçememesi gerekir. Kadavra yoksa anatomi dersi yoktur. Bu noktada sadece bağış mekanizması yeterli olmuyor. Kimsesiz ve sahipsiz cenazelerle ilgili bir yasal düzenleme bu sorunun çözümü için bir yöntem olabilir. Pek çok ülkede bu yapılıyor.
HÜRRİYET ANATOMİ DERSİNDE
Bünyesindeki 30 kadavrayla pek çok üniversiteden göre daha avantajlı konumda olan Marmara Üniversitesi’nde anatomi dersine konuk olduk. Derste öğrenciler önce maket üzerinde ‘karaciğer’ incelemesi yaptı, hocalar da ilgili konuyu anlattı. Bu aşamadan sonra öğrenciler sıralı gruplar halinde başka bir laboratuvara alındı. ‘Mahremiyet’ nedeniyle fotoğraf çekilmesine izin verilmeyen laboratuvarda ise aynı konu bu kez gerçek kadavra üzerinde öğrencilere gösterildi. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ümit Şehirli, kadavranın önemini ve alternatif yöntemleri şöyle anlattı:
“Maketler, dijital programlar çok gelişmiş olsa da en etkili öğrenme kadavra ile sağlanıyor. Çünkü insan bedeni farklılıklar içeren eşsiz bir yapı. Birtakım cerrahi uygulamaları bu bedenler üzerinde yapmanın faydaları biliniyor. Şu anda bizim fakültemizde eğitim için yeterli kadavra var. Her yıl bir kadavra açabilir durumdayız. Her dönemde 200 öğrencimiz var. Kadavra sayımız 30. Bunların hepsi bağış. Tabii daha çok olsa elbette daha iyi olur.
DİJİTAL KADAVRA YERİNİ TUTAR MI?
Sanal kadavralar henüz mükemmel noktada değiller. Ancak onlar için ‘yetersiz, işe yaramaz’ demeyi doğru bulmuyorum. Bunlar birbirini destekleyen iki farklı unsur. Dijital programlar bedenden kesitler alınmasıyla geliştiriliyor. Zaman içinde gelişebilme ihtimalleri olsa da daha yolları var. O nedenle kadavra tıp eğitiminde lisans ve uzmanlık sırasında yeni ameliyat yöntemlerinin denenmesinde hala çok önemli.
YURT DIŞINDAN 15 BİN DOLARA TEMİN EDİLEBİLİYOR
Yurt dışından 15 bin dolar civarında maliyetle kadavra temin edilebiliyor. En çok temin ABD’den. Ancak burada ‘ithalat’ kelimesini kullanmak yanlış, ‘kadavra temini’ demek gerekir. Çünkü insan bedeni mali değeri olan bir ürün değil. Yurt dışında ölüm sonrası beden bağışlarını kabul eden vakıflar var. Bağış sırasında ‘ihtiyaç halinde bedeninizi başka bir ülkeye gönderelim mi’ diye soruyorlar. O izne istinaden de gönderebiliyorlar. Ödenilen bedel, özel şartlarda nakliye, bakım ve laboratuvarın işletme giderleri için. Yani insan bedenine biçilen bir bedel değil. Bu hassas bir konu.
KADAVRA SAYISI ÖĞRENCİLERİN TERCİH SEBEBİ
Sude Naz Öztürk (Marmara Üni Tıp Fakültesi 3üncü sınıf): Maketler bedeni tamamen temsil etmiyor. Daha fazla kadavra olsa farklı varyasyonlar görebiliriz. Son anatomi dersinde kadavra üzerinde karaciğer çalışması yaptık. Bu yöntemle öğrendiklerimi makette anlayabilmem pek mümkün değil. Hiç kadavra görmemiş bir öğrenci her şeyi çok yüzeysel anlar ve aradaki fark çok büyük olur. Bir insanın bilime hizmet için beden bağışçısı olması çok kıymetli.
Gülizar Öncül (Marmara Üni Tıp Fakültesi 3üncü sınıf): Kadavra olmayan bir üniversiteyi tercih etmek istememiştim, bu yüzden Marmara’yı seçtim. Hiç kadavra görmeden mezun olan birinin eğitimi eksik kalacaktır. Her kadavra farklı bir öğretici model oluyor.
BEDEN BAĞIŞÇISI NASIL OLUNUR?
Beden bağışçısı olmak için öncelikle herhangi bir üniversitenin Tıp Fakültesinde bulunan Anatomi Anabilim Dalı’na başvurmak gerekiyor. Yasa gereği kişinin bağış yapma isteğini iki şahit huzurunda doldurup imzaladığı ve bir hekim tarafından onaylanan tutanak ile belgelemesi gerekiyor. Sonunda bağışçıya ilgili birimden bağış belgesi ya da bağış kartı veriliyor. Bağışçı, istediği zaman bağıştan vazgeçebiliyor. Vasiyeti yerine getirilmiş bedenler, 3-5 yıl sonunda bağışçının vasiyeti ve yakınlarının isteği doğrultusunda belirlenen bir mezarlıkta defnedilebiliyor. Türkiye’de kimsesiz bedenlerin kadavra olarak kullanılabilmesiyle ilgili ise bir yasal düzenleme bulunmuyor.