TİB dinleyecek, başbakan denetleyecek

Telekomünikasyon verilerinin tamamının dinlenmesi, izlenmesi kayda alınmasında tek yetkili kılınan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı’nın (TİB) yapısı ve çalışma şekli ortaya çıktı. MİT’in yanı sıra EGM ve Jandarma istihbaratlarının birer temsilcisinin de görev yapacağı TİB, "Başkanlık faaliyetleriyle ilgili olarak talep ettiğinde derhal Başbakana bilgi vermekle de görevli" kılındı. Ayrıca TİB’in yanı sıra MİT, EGM ve Jandarma’nın telefon dinleme ile ilgili faaliyetleri kendi sıralı amirleri ve kurum içi denetimleri dışında "Başbakan’ın özel olarak yetkilendireceği kişi veya komisyon tarafından" da yapılacak.

Başbakanlığın hazırladığı, "Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Tespiti, Dinlenmesi, Sinyal Bilgilerinin Değerlendirilmesi ve Kayda Alınmasına Dair Usul ve Esaslar ile Telekomünikasyon İletişim Başkanlığının Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Yönetmelik" resmi Gazete’de yayımlandı.

Yönetmelikte belirlenen esaslar dışında hiç kimsenin, bir başkasının telekomünikasyon yoluyla iletişimini tespit edemeyeceği, dinleyemeyeceği, sinyal bilgilerini değerlendirip kayda alamayacağı vurgulandı. Elde edilen bilgi, belge ve kayıtların saklanması ve korunmasında da gizlilik esas olacak.

SUÇUN ÖNLENMESİ VEYA İSTİHBARİ AMAÇ

Casusluk suçları hariç olmak üzere polis suçların işlenmesinin önlenmesi amacıyla verilen hakim kararları ile gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise Emniyet Genel Müdürü veya İstihbarat Dairesi Başkanı tarafından verilen yazılı emirler, yerine getirilmesi için teknik uzmana gönderilecek. Jandarma istihbaratı da casusluk suçları dışında, kendi görev alanında yine gecikmesinde sakınca varsa Jandarma Genel Komutanı veya İstihbarat Başkanı tarafından verilen yazılı emirle benzeri şekilde dinleme yaptıracak. Anayasa’deki "temel niteliklere ve demokratik hukuk devletine yönelik ciddi bir tehlikenin varlığı halinde Devlet güvenliğinin sağlanması, casusluk faaliyetlerinin ortaya çıkarılması, Devlet sırrının ifşasının tespiti ve terörist faaliyetlerin önlenmesine ilişkin olarak" verilen hakim kararları ile gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarı veya yardımcısı tarafından verilen yazılı emirler, gereğinin icrası için teknik uzmana havale edilecek.

3 AYDA BİR İZİNLE 1 YIL DİNLEME YAPILABİLECEK

Emniyet, Jandarma  ve MİT’in üst yönetimi tarafından dinleme için verilen yazılı emirler, 24 saat içinde yetkili ve görevli hakimin onayına sunulacak. Bu yazılı emirler ve hakim kararlarında, "Hakkında tedbir uygulanacak kişinin kimliği, iletişim aracının türü, kullandığı telefon numaraları veya iletişim bağlantısını tespite imkan veren kodundan belirlenebilenler; Tedbirin türü, kapsamı ve süresi ile Tedbire başvurulmasını gerektiren nedenler" belirtilecek. Kararlar en fazla üç ay için verilebilecek. Bu süre aynı yöntemle üçer ayı geçmeyecek şekilde en fazla üç defa uzatılabilecek. Yani dinleme en fazla 1 yıl sürebilecek.

TERÖRDE SINIR YOK

Ancak, terör örgütlerinin faaliyeti çerçevesinde devam eden tehlikelere ilişkin olarak gerekli görülmesi halinde, hakim tarafından üç aydan fazla olmamak üzere sürenin "müteaddit defalar uzatılmasına" karar verilebilecek.

DİNLEMEYİ TİB YAPACAK

Hakim kararları ve yazılı emirler telekomünikasyon işletmecilerine gönderilmeyecek. Kararlar ile inceleme sonucunda yönetmeliğe uygun olduğu saptanan yazılı emirler, ilgili kurum görevlileri ve Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) çalışanları aracılığıyla teknik uzmanın gözetiminde yerine getirilecek. İşlemin başlatıldığı ve bitirildiği tarih ve saat ile işlemi yapanın kimliği tutanakla saptanacak. Yönetmeliğe aykırı biçimde verilen yazılı emirler ise yerine getirilmeyecek.

Dinlemeye konu olan kişiyle ilgili gelişmeler ilgili kurum tarafından derhal TİB’e bildirilecek. Tedbirin sona ermesi, yazılı emire hakimin onay vermemesi ya da 24 saatte hakim onayına siunulamaması durumunda uygulamaya TİB derhal son verecek. Dinlemenin içeriğine ilişkin kayıtlar Başkanın ve ilgili kurumların en üst amirinin denetimi altında en geç 10 gün içinde, tutanak tutularak, yok edilecek.

DOKTOR, AVUKAT VE GAZETECİ İLE KONUŞMALAR DİNLENMEYEBİLİR

Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) gereğince suç soruşturma ve kovuşturması için de dinleme yapılabilecek. Şüpheli veya sanığın "tanıklıktan çekinebilecek kişilerle arasındaki" iletişimi kayda alınamayacak. Bu durumda, söz konusu zanlı veya sanığın birinci derece, doğrudan suça katılımları yok ise, akrabalarıyla, doktoruyla, avukatıyla veya gazeteciyle yaptığı konuşmaların kaydedilmemesi gerekecek.

TELEFON DİNLEMEDE BAŞBAKAN’A DENETİM YETKİSİ

Kayda alma gerçekleştikten sonra bu durumun anlaşılması halinde ise alınan kayıtlar derhal yok edilecek. Burada da tedbir kararı en çok üç ay için verilebilecek. bu süre, bir defa daha uzatılabilecek. Ancak, örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili olarak gerekli görülmesi halinde, hakim bir aydan fazla olmamak üzere sürenin üteaddit defalar uzatılmasına karar verebilecek.

Şüpheli veya sanığın yakalanabilmesi için, mobil telefonun yeri, hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının kararına istinaden tespit edilebilir. Bu hususa ilişkin olarak verilen kararda, mobil telefon numarası ve tespit işleminin süresi belirtilir. Tespit işlemi en çok üç ay için yapılabilir; bu süre, bir defa daha uzatılabilir. Bu kapsamdaki dinleme ve izlemeler, "TCK’daki Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti, Kasten öldürme, İşkence, Cinsel saldırı, Çocukların cinsel istismarı, Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, Parada sahtecilik, Suç işlemek amacıyla örgüt kurma, Fuhuş, İhaleye fesat karıştırma, Rüşvet, Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, Silahlı örgüt veya bu örgütlere silah sağlama, Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk suçları ile Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı, Bankacılık Kanununda tanımlanan zimmet suçu, Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74’ncü maddelerinde tanımlanan suçlar" için geçerli olacak.

İSTİHBARAT TEMSİLCİLERİ TİB BAŞKANI’NIN TALİMATINA UYACAK

TİB, Telekomünikasyon Kurumu (TK) bünyesinde doğrudan Kurum Başkanına bağlı olarak faaliyet gösterecek. TİB, Telekomünikasyon İletişim Başkanı ile teknik uzman, hukukçu uzman ve idari uzmandan oluşacak. TK Başkanı tarafından TİB Başkanının görüşü doğrultusunda, yeteri kadar teknik, hukukçu ve idari personel görevlendirilecek. TİB’de MİT, EGM ve Jandarma’nın ilgili birimlerinden birer temsilci bulundurulacak. Ancak bu temsilciler TİB’deki görevleri sırasında Başkanın talimatlarına ve Başkanlık tarafından belirlenen kurum içi düzenlemelere uyacak. MİT, EGM ve Jandarma temsilcileri ise kendi kurumlarından gelen ve uygun fgörülen kararların, teknik uzman nezaretinde TİB personeliyle birlikte yürütülmesini sağlamakla görevli olacak.

TİB, yönetmelik çerçevesinde yapılacak tespit, dinleme, sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi ve kayda alınması faaliyetlerini olanaklı kılacak her türlü teknik altyapının, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu hizmeti veren kuruluşlar ve işletmeciler tarafından kurulmasını sağlamak, sağlatmak, gerekli alt yapıyı kurmayan işletmecilerin cezalandırılması yönünde girişimde bulunmakla da görevli olacak. Gelen her türlü bilgi, belge ve kayıtlar bilgi güvenliği kriterlerine uygun olarak arşivlenecek.

İSTERSE BAŞBAKAN’A DERHAL BİLGİ

TİB başkanları, TK Başkanının teklifi üzerine Başbakan tarafından atanacak. Başkan TK üyelerinin özlük haklarına sahip olacak. Başkanın yokluğunda yerine vekalet edecek uzman, Başkanın önerisi üzerine TK Başkanı tarafından belirlenecek. TİB Başkanı, Başkanlık faaliyetleriyle ilgili olarak talep ettiğinde derhal Başbakana bilgi vermekle de görevli kılındı. Başkan’ın görevleri arasında; TİB’de görevli bulunan ilgili kurum temsilcilerinin çalışmaları hakkında ilgili kurumlara yılda en az bir defa yazılı olarak bilgi vermek, ilgili kurum temsilcilerinin, Başkanlığın etkin ve verimli çalışmasını aksatacak tutum ve davranışlarını tespit ettiğinde, ilgili kuruma bilgi vererek değiştirilmesini sağlamakla da bulunuyor.

TİB İLE MİT, EGM VE JANDARMA ARASINDA ÖZEL AĞ KURULACAK

TİB’deki "hukukçu uzman" mevzuata aykırılık olup olmadığını incelerken, değişiklikleri anında başkana bildirecek. "Teknik uzman" ise; altyapı ile ilgili işlerin yanı sıra birdenf azla kurum tarafından dinlenmesi istenen kişilerle ilgili bilgilerin "ilgili kurumların her birine gerçek zamanlı olarak iletilmesini sağlamak", "İlgili kurumların sisteme kesintisiz, hızlı ve gerçek zamanlı erişimi için ilgili kurumlarca talep edilecek miktar ve kapasitede ihtiyaç duyulan noktalar arasında güvenli iletişim alt yapısını kurmak", "Kaydedilen ses, faks, veri ve internet dahil her türlü iletişim bilgilerinin ilgili kurumlara çözümlenmiş olarak ortak formatta ulaştırılması ve sistemin yirmidört saat esasına göre çalışmasını sağlamak", "Yapılan kayıtları, iletişimin içeriği ve içeriğin dışında kalan iletişime ait bilgilerle birlikte tedbir devam ettiği sürece saklamak", "Yapılan kayıtlar içerisinde kriptolu haberleşmeye rastlanılması halinde çözümlenme imkanı araştırılmak üzere ilgili kuruma kaydın orijinal halini göndermek, ilgili kurumca talep edilmesi halinde kripto çözüm mekanizmasının sisteme dahil edilmesini sağlamak", "İlgili kurumlara ait kayıtları, Başkanlık ve ilgili kurumların sistem üzerinde gerçekleştirdikleri her türlü faaliyete ait bilgisayar kayıt ve bilgileri kompartımantasyon ilkeleri çerçevesinde muhafaza etmek, oluşturulacak yetki seviyeleri doğrultusunda ilgili kurumların erişimine açmak" ve "Başkanlık için kurulacak ayrı ve özel bir ağ üzerinden bilgi akışının düzenli ve güvenli bir şekilde yapılmasını sağlamak, ilgili kurumlarca Başkanlığa yapılacak bağlantıların güvenliğini sağlamak"la da görevli olacak.

PERSONELE GÜVENLİK ARAŞTIRMASI

"İdari uzman" ise; gelen bilge ve kayıtların güvenli arşivi, birimlerarası koordinasyon ve Başkanlık için ihtiyaç duyulacak her türlü fiziki güvenlik önlemini almak, evrak hizmetleri, Başkanlığa gelen yazı ve mesajları bilgisayar ortamına kaydetmek, ilgilisine havale etmek, gerekenleri Başkana sunmak, personel temininde ilgili kurumlarca güvenlik araştırması yapılmasını sağlamakla görevli olacak.

DENETİMİ BAŞBAKAN YAPTIRACAK

TİB’in faaliyetleriyle ilgili denetim ise Başbakan’ın özel olarak yetkilendireceği kişi veya komisyon tarafından yapılacak. EGM’nin Yönetmelikte yer alan faaliyetlerle ilgili kendi birimlerindeki işlemlerine ilişkin denetimi ise sıralı kurum amirleri, Emniyet Genel Müdürlüğü ve İçişleri Bakanlığının teftiş elemanları ile Başbakan’ın özel olarak yetkilendireceği kişi veya komisyon tarafından yapılacak. Jandarma Genel Komutanlığı’nın bu kapsamdaki denetimi de benzeri biçimde sıralı amirleri ve teftiş elemanlarının yanı sıra yine Başbakanın özel olarak yetkilendireceği kişi veya komisyon tarafından yapılacak. MİT’in bu kapsamdaki denetimi de benzeri biçimde sıralı kurum amirleri, Başbakanlık teftiş elemanları ve Başbakan’ın özel olarak yetkilendireceği kişi veya komisyon tarafından yerine getirilecek.

YETKİLİ HAKİM KİM OLACAK?

Yönetmelikte geçen "yetkili hakim" tanımına da açıklık getirildi. Buna göre, suçun önlenmesi veya istihbari amaçlı "iletişimin tespiti, dinlenmesi, sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi ve kayda alınması konularında yetkili ve görevli hakim, ilgili kurumların talepte bulunan biriminin bulunduğu yer itibarıyla yetkili olan" ve kapatılan DGM’lerin yerlerine kurulan ağır ceza mahkemesinin üyesi olacak.

Suç soruşturma ve kovuşturmalarıyla ilgili iletişimin tespiti, dinlenmesi, sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi ve kayda alınması konularında yetkili ve görevli hakim ise CMK hükümlerine göre belirlenecek.

AYKIRI DAVRANAN GÖREVLİYE DOĞRUDAN SORUŞTURMA

Yönetmelik kapsamındaki faaliyetlerle elde edilen bilgiler ilglii yasal amaçları dışında kullanılamayacak. Elde edilen bilgi, belge ve kayıtların saklanmasında ve korunmasında gizlilik ilkesine uymayanlar hakkında görev sırasında veya görevden dolayı işlenmiş olsa bile Cumhuriyet savcılarınca doğrudan soruşturma yapılacak. Teknik altyapının kurulmasında yardımcı olmayan işletmeciler hakkında ise TİB başkanı tarafından TK’ya iletilecek. Bu işletmelere, "Telekomünikasyon Kurumu Tarafından İşletmecilere Uygulanacak İdari Para Cezaları ile Diğer Müeyyide ve Tedbirler Hakkında Yönetmelik" kapsamında bilgi verilerek ceza işlemi uygulanacak.

ALIM VE HİZMETLER KİK’TEN MUAF

TİB’in kuruluşu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım işleri, ceza ve ihalelerden yasaklama işleri hariç olmak üzere Kamu İhale Kanunu ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu hükümlerinden muaf tutulacak. Bu alım ve işlemler Ulaştırma Bakanlığı’nca belirlenecek usul ve esaslara göre yürütülecek.

Yönetmeliğin suçun önlenmesi ve istihbari amaçlı dinleme, izlemelerle ilgili hükümleri ile kayıtların yok edilmesine ilişkin maddeleri 23 Ocak’ta, diğer bölümleri ile bugün yürürlüğe girdi.